Mẫu đan Bì Có Tác Dụng Gì?

Từ lâu, mẫu đơn bì đã được sử dụng để chữa kinh nguyệt không đều, những bệnh lý sinh đẻ ở phụ nữ, giải độc, giảm đau, phong hàn,… Và mẫu đơn bì được xem là dược liệu quý ở Trung Quốc. Vậy mẫu đơn bì là gì? Mẫu đơn bì có tác dụng gì? Để hiểu rõ hơn về công dụng của mẫu đơn bì hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết dưới đây.

Mẫu đơn bì là gì?

Cây mẫu đơn thuộc họ mao lương có tên khoa học là Cortex Moutan hoặc Cortex Paeoniae Suffuticosae. Bên cạnh đó, mẫu đơn bì còn được gọi với nhiều tên gọi khác như đơn bì, đan bì, đơn căn, mộc thược dược, mẫu đơn căn bì, hoa tướng, bạch lượng kim, lộc cửu,…

Mẫu đơn bì có tác dụng gì?
Mẫu đơn bì có tác dụng gì?

Cây đan bì là loại cây thân gỗ lâu năm, chiều cao khi trưởng thành của cây có thể đạt từ 1 – 2 mét. Rễ thường phát triển thành củ và là bộ phận được dùng làm thuốc.

Lá đơn bì mọc so le nhau, lá chia thành ba lá chét, mỗi lá chét chia 3 thùy. Mặt trên lá có màu xanh đậm hay xanh nhạt tùy vào độ tuổi của cây, mặt dưới màu trắng nhạt, thường có nhiều lông mịn.

Hoa mẫu đơn thường rất to, mọc ở đầu cành và có màu tím đỏ hoặc màu trắng. Hoa có 5-6 tràng hoa hoặc nhiều hơn, tùy thuộc vào giống hoa và kỹ thuật trồng.

Mô tả dược liệu

Vỏ rễ đan bì có màu nâu đen, phần thịt có màu trắng, nhiều bột, rộng, dày được dùng làm thuốc chữa bệnh và trong đông y gọi là mẫu đơn bì. Phần rễ không dính lõi, dày, rộng, có mùi thơm nhẹ được coi là dược liệu tốt.

Đan bì khô có hình ống hoặc hình nửa ống, cạnh bên thường có các vết nứt dọc, dày khoảng 3mm, hai bên mép bị cuộn vào trong, không rõ mức độ cuộn. Mặt ngoài của dược liệu thường có màu tro hoặc màu nâu tía, có nhiều sẹo ngang tron dài, hơi lồi hoặc có nhiều vân dọc và có nhiều vết cắt của rễ tơ. Mặt trong thường có màu nâu hoặc màu vàng tro hơi nhạt, có nhiều chấm ánh bạc hoặc có vân sọc.

Dược liệu mẫu đơn bì có mùi thơm đặc biệt, vị hơi đắng, chát có thể làm tê đầu lưỡi nếm thử. Dược liệu cứng, giòn và dễ gãy, vết đứt gãy có bột và tương đối phẳng. Lớp bột bên ngoài thường có màu hồng phấn hoặc màu nâu tro và lớp bên trong có màu phấn trắng.

Phân loại mẫu đơn bì

Dược liệu mẫu đơn bì có 3 loại phổ biến dễ nhận biết:

  • Đan bì đỏ: Là loại cây thân nhỡ, cao 0,6 – 1m, Lá có hình bầu dục và nhọn ở hai đầu. Hoa thường mọc ở đầu cành, có màu đỏ, nhỏ, dài. Quả có hình tròn, có màu tím đỏ, chia thành nhiều ô và cứ mỗi ô sẽ chứa 1 hạt. Dược liệu đan bì đỏ có tác dụng giúp điều kinh, chữa cảm sốt, phong thấp.
  • Đan bì trắng: Cây có cành non dẹt màu đen và cành tròn chuyển sang màu xám lúc cây già. Lá thuôn có hình bầu dục, mặt trên có màu đen bóng và mặt dưới có màu nâu xám. Hoa thường mọc ở nách lá hoặc ở đầu cành và thường được dùng chữa đau lưng, lỵ,…
  • Đan bì vàng: Là loại cây nhỏ cao khoảng 1m, lá mọc đối nhau, mặt trên lá có màu xanh bóng và mặt dưới lá có màu đỏ tía. Hoa có màu vàng, cành nhỏ chỉ dài 1 – 1,2cm và loại này thường được trồng để lấy lá sắc nước uống chữa một số bệnh như kiết lỵ, mẩn ngứa, mụn nhọt,…

Khu vực phân bố

Cây mẫu đơn có nguồn gốc từ Trung Quốc, sau này chúng được di thực đến Việt Nam và các nước khác.

Cây mẫu đơn là loại cây ưa sáng và không sống được trong bóng râm. Loại cây này thường mọc tốt ở những nơi đất pha cát, sườn dốc, đất dày hoặc những nơi thoát nước tốt. Nếu cây được trồng ở đất nặng sẽ có bộ rễ nhỏ, phân cành nhiều, thậm chí rễ có thể bị úng, thối và chết. Còn nếu trồng trên đất cát đen, phần củ rễ to nhưng vỏ mỏng và dược tính không cao.

Cây mẫu đơn ưa đất khia hoang, vì vậy ở nước ta cây mẫu đơn thường được trồng ở Sapa, Lào Cai.

Thu hái, chế biến

Hoa mẫu đơn có thể thu hoạch sau 3 năm trồng, thông thường mùa thu hoạch thường từ tháng 7-11. Tuy nhiên, thu hoạch vào mùa hè khoảng tháng 9, năng suất của cây tăng lên 10-15% và chất lượng dược liệu cũng tốt hơn.

Khi thu hoạch nên dùng cào 2 răng, to bằng ngón tay trỏ, khoảng cách giữa 2 răng là 10-20 cm, chiều dài của răng cào khoảng 30-50 cm. Khi đào, hãy để ý phần đất nứt xung quanh gốc cây, xới dần cho đến khi lấy được hết phần rễ, tránh làm xây xát hoặc làm đứt rễ.

Phần rễ đơn bì sau khi thu hoạch về cắt bỏ rễ tơ, rửa sạch cát. Tiếp đó lấy một đoạn tre hoặc miếng thủy tinh cạo sạch lớp vỏ bên ngoài, sau đó cắt dọc theo chiều dài của củ để loại bỏ lõi và chỉ lấy phần vỏ. Nếu trời mưa, không cạo vỏ và cũng không rút ruột để không ảnh hưởng đến dược liệu.

Sau đó cắt thành nhiều đoạn ngắn dài khoảng 15-17 cm rồi đem phơi nắng hoặc sấy khô. Khi phơi nắng, buổi tối nhớ đem vào nhà để tránh phơi sương. Khi bảo quản không được xếp chồng dược liệu lên nhau mà phải để tách biệt. Vì chất thành đống sẽ làm cho rễ bị chua và đen, đồng thời tiết dầu trong rễ làm giảm chất lượng dược liệu.

Sau khi sơ chế, có thể cắt đan bì thành nhiều lát mỏng, phơi trong bóng râm, sao cháy hoặc tẩm với rượu bảo quản dùng dần cho lần sau.

Thành phần hóa học – Mẫu đơn bì có tác dụng gì?

Trong rễ đơn bì có chứa tinh dầu, saponin, một loại glycosid mà khi đi vào cơ thể sẽ phân giải thành phenol và glucose.

Bên cạnh đó, trong phần vỏ rễ mẫu đơn bì còn chứa nhiều chất như alcaloid, acetophenon, saponin, paeonol và một số chất thuộc nhóm anthocyanin.

Tác dụng dược lý – Mẫu đơn bì có tác dụng gì?

Trong đông y mẫu đơn bì có tác dụng gì?

Theo đông y, mẫu đơn bì có vị cay, đắng, tính hàn nên được quy vào 4 kinh can, tâm, thận và tâm bào. Mẫu đơn bì có tác dụng chữa rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, phát ban da, mụn nhọt, đinh nhọt, chảy máu cam, viêm mũi dị ứng, cao huyết áp, xơ cứng động mạch, giúp nhanh lành vết thương,…

Trong y học hiện đại mẫu đơn bì có tác dụng gì?

  • Theo các thí nghiệm trên động vật, hoạt chất paeonol trong mẫu đơn bì có tác dụng thông huyết ở vùng tử cung của động vật, vì vậy mẫu đơn bì có tác dụng điều kinh.
  • Ngoài ra dược liệu còn có khả năng kháng lại các loại thuốc kháng sinh. Nó đã được phát hiện có hiệu quả chống lại bệnh sốt thương hàn, bệnh tả, bệnh kiết lỵ.
  • Ngày nay, các bệnh mãn tính là do các gốc tự do gây ra, dược liệu có khả năng làm sạch các gốc tự do khỏi cơ tim, biểu mô sắc tố võng mạc, viêm phổi do khói thuốc lá, tổn thương do bức xạ.
  • Hoa mẫu đơn có tác dụng chống thiếu máu não cục bộ, viêm trong thoái hóa khớp, tổn thương phổi cấp tính và các phản ứng viêm gan.
  • Đặc biệt là tác dụng chống tăng sinh khối u đối với các dòng tế bào ung thư ở người như ung thư ruột kết, ung thư vú,, ung thư dạ dày, ung thư thực quản và ung thư biểu mô tế bào gan.
  • Ngày càng có nhiều nghiên cứu chứng minh rằng dược liệu mẫu đơn bì có đặc tính điều hòa miễn dịch, chống dị ứng, kháng nấm và giảm viêm ruột kết trong số các đặc tính khác.
  • Mẫu đơn bì an toàn, ít tác dụng phụ, không chứa thành phần độc hại, ngoại trừ axit benzoic, tuy nhiên nồng độ axit benzoic trong đơn bì rất thấp.

Những bài thuốc có tác dụng chữa bệnh từ mẫu đơn bì

Chữa đau phát sốt, sợ lạnh, ra mồ hôi trộm, bụng dưới sưng đau

Lấy 40g đơn bì, 30g mang tiêu, 50 hạt đào nhân và 160g đại hoàng đem sắc với 600ml nước. Đun đến khi nước sắc lại còn 150ml thì ngưng, chắt lấy nước cho nguyên liệu mang tiêu vào, tiếp tục đun sôi và uống khi thuốc còn nóng.

Điều trị đau nhức do máu kém lưu thông và gây thiếu máu

Lấy 100g mẫu đơn bì; Đan sâm, hà thủ ô đỏ, hoài sơn, ngọc trúc mỗi loại dược liệu 200g; Trạch tả, mạch môn, bạch linh mỗi loại dược liệu 100g; Thù nhục, chỉ thực, thanh bì mỗi loại dược liệu 50g và 1kg đương quy. Đem tất cả các dược liệu tán thành bột mịn, vo thành viên hoàn, mỗi viên nặng 5g, mỗi ngày uống 4 – 6g.

Chữa bệnh tiểu đường – Mẫu đơn bì có tác dụng gì?

Lấy 12g mẫu đơn bì, 12g kỷ tử, 12g thạch hộc, 20g thục địa, 20g hoài sơn, 8g sơn thù, 8g thiên hoa phấn và 8g sa sâm. Đem các dược liệu sắc uống trong ngày, chia làm 2 lần uống.

Chữa xơ gan cổ trướng

Lấy 8g mẫu đơn bì, 8g trạch tả, 8g sơn thù, 8g phục linh, 8g đương quy, 12g thục địa, 12g địa cốt bì, 12g bạch truật, 12g hoài sơn và 20g rễ cỏ tranh đem sắc uống trong ngày.

Chữa cao huyết áp – mẫu đơn bì có tác dụng gì?

Lấy 60g mẫu đơn bì đem sắc với 600ml nước, đun đến khi nước sắc lại còn 150ml thì ngưng, chia làm 3 lần uống trong ngày và uống khi thuốc còn ấm.

Chữa tắc kinh nguyệt, ứ huyết

Lấy mẫu đơn bì, miết giáp, xích thược, mộc thông, đào nhân, thổ căn qua mỗi loại dược liệu 12g và 2g nhục quế đem sắc uống trong ngày.

Lưu ý khi sử dụng dược liệu mẫu đơn bì

Vị thuốc mẫu đơn bì xuất hiện trong nhiều bài thuốc khác nhau, nhưng để loại thảo dược này phát huy hết tác dụng thì bạn cần sử dụng đúng liều lượng theo chỉ dẫn. Vị thuốc đơn bì không có độc nhưng nếu dùng quá liều lượng hoặc không đúng đối tượng, người bệnh sẽ gặp một số phản ứng ngược. Những người không nên sử dụng mẫu đơn bì:

  • Hãy đến thăm khám và nhận lời khuyên từ người có chuyên môn để kiểm tra xem bạn có bị dị ứng hoặc mẫn cảm với các thành phần trong mẫu đơn bì hay không.
  • Không dùng cho phụ nữ có thai vì thuốc này có thể ảnh hưởng đến thai nhi hoặc phụ nữ có kinh nguyệt ra nhiều.
  • Người bị âm hư, ra mồ hôi nhiều không nên dùng vị thuốc mẫu đơn bì.
  • Không sử dụng mẫu đơn bì kết hợp với tỏi, thỏ ty tử, đại hoàng, bối mẫu
5 / 5 ( 1 bình chọn )

Từ khóa » đan Bì Có Tác Dụng Gì