Món Ngon Hà Thành Trong Ca Dao, Tục Ngữ - Hanoi Creative City

Thủ đô Hà Nội từ lâu đã được bạn bè trong nước và quốc tế biết đến là mảnh đất nghìn năm văn hiến. Là nơi hội tụ, kết tinh, lan tỏa những món ăn ngon của mọi miền đất nước. Người Hà Nội tinh tế, tài hoa đã chắt lọc của ngon, vật lạ về đây, tạo nên một dấu ấn văn hóa ẩm thực rất riêng. Và không có gì quá ngạc nhiên, khi dấu ấn ẩm thực Hà Thành được tái hiện trong kho tàng văn học dân gian của người Việt qua những câu ca dao, tục ngữ vô cùng gần gũi, bình dị.

Thật hiếm nơi nào có nhiều tên phố, tên đường, tên làng gắn liền với những cái tên gợi “hồn ăn uống” như Hà Nội. Nào phố Chả Cá, Hàng Cháo, nào cốm làng Vòng, nào bưởi Phú Diễn, bánh cuốn Thanh Trì… Trải qua bao thăng trầm, biến cố của thời gian, nhiều tên phố, tên làng chỉ cần nghe đến là người ta đã liên tưởng tới những món ăn đặc trưng của nơi đó và món ngon Hà Nội cứ thế đi vào ca dao tục ngữ với bao gần gũi, trìu mến.

Cứ mỗi độ thu về Hà Nội lại nồng nàn hương cốm. Từ lâu cốm là loại quà đặc trưng của Hà Nội và được đông đảo người dân Thủ đô yêu thích. Cốm mang trong mình hương vị riêng của Hà Nội, từng hạt cốm dẻo thơm được gói trong lá sen, ăn cùng chuối trứng cuốc tạo nên một hương vị mà bất kỳ ai đã thưởng thức qua rồi cũng sẽ nhớ mãi.

“Cốm Vòng thơm mãi bàn tay

Đi xa Hà Nội nhớ ngày cốm thơm”

Cốm làng vòng 

Đất Thanh Trì, Hà Nội từ xưa đã nổi tiếng sản vật dồi dào. Người dân Thanh Trì chăm chỉ, khéo tay đã làm ra được món ăn ngon nức tiếng xa gần đó chính là bánh cuốn Thanh Trì. Bánh được làm từ gạo gié cánh, gạo tám thơm, qua bàn tay điêu luyện của các bà, các mẹ được tráng mỏng như tờ giấy, vô cùng mềm dẻo, thơm ngon. Để nhấn mạnh hương vị của bánh cuốn ca dao có câu:

“Thanh Trì có bánh cuốn ngon,

Có gò ngũ Nhạc, có con sông Hồng”

Bánh cuốn Thanh Trì 

Mùa thu Hà Nội không chỉ có cốm Vòng, mùa thu Hà Nội còn là mùa của ốc, của cua đang vào độ béo, thịt chắc, ngọt ngon. Và đây cũng chính là thời điểm mà người Hà Nội xưa thích thưởng thức một bát “bún sen Tứ Kỳ”. Nằm ở phía đông-nam hồ Linh Đàm là hai làng Pháp Vân, Tứ Kỳ cùng thuộc vùng đất cổ của huyện Thanh Trì. Đất ruộng Pháp Vân sâu trũng, lắm cua nhiều ốc. Còn bún Tứ Kỳ lại có vị riêng rất đặc biệt: thơm, dẻo, chắc và trong, khi “ăn mát môi, trôi mát cổ”. Buổi sáng ăn một bán bún ốc, bún riêu không chỉ để cho đỡ đói lòng mà còn để thưởng thức cái mùi vị tao nhã của món ăn đã được người dân tài hoa dày công sáng tạo để dâng hiến cho đời.

“Bún ngon, bún mát Tứ Kỳ

Pháp Vân cua ốc đồn thì chẳng ngoa”

Bún ốc Tứ Kỳ, Pháp Vân 

Vào mỗi độ xuân sang khi đào mai đua nhau khoe sắc thì trên mâm cỗ ngày tết của người Hà Nội xưa thường có chả, nem là những món ăn sang trọng. Ca dao đã ghi dấu vị thơm ngon đặc biệt của đặc sản chả Đài phố Nhổn:

“Ai qua phố Nhổn, phố Lai,

Dừng chân ăn miếng chả Đài thơm ngon”

Còn trong những ngày thường thì người sành ăn lại tìm đến đặc sản cá rô Đầm Sét, nổi tiếng thịt thơm, ngon, béo, từng trở thành sản vật tiến vua, chúa:

“Vải Quang, húng Láng, ngổ Đầm

Cá rô đầm Sét, sâm cầm Hồ Tây”

Tương truyền rằng đầm Sét vốn là khúc sông Kim Ngưu trước kia có nối với Hồ Tây, khi nước chảy qua làng Sét thuộc xã Thịnh Liệt, Thanh Trì bị cạn lại thành một dải đầm lớn. Vào độ cuối thu khi lúa chín vàng rực trên những cánh đồng cũng là lúc cá rô căng tròn, béo vàng nhất trong năm và thịt cá có vị đậm, thơm ngon lạ kỳ. Cá rô có thể chế biến thành nhiều món ngon: cá rô rán, cá rô kho om, cá rô hấp cơm nếp… Tuy nhiên ngon và đưa cơm nhất vẫn là món canh rau cải cá rô dân dã nhưng vô cùng hấp dẫn, thanh mát, bổ dưỡng.

Ngoài những món ăn nổi tiếng, mảnh đất Hà thành còn mang trong mình nhiều sản vật tưởng chừng như rất mộc mạc thân quen và đời thường nhưng cũng mang đậm hương sắc thôn quê:

“Dưa La, cà Láng, nem Báng, tương Bần, nước mắm Vạn Vân, cá rô đầm Sét

Vải Quang, húng Láng, ngổ Đầm, cá rô đầm Sét, sâm cầm hồ Tây.

Ổi Định Công, nhãn lồng làng Quang, vàng làng Tó, kéo vó Xóm Văn

Bằng vải, Bằng dưa, Linh cua, Tứ bún

Rau cải làng Tiếu chấm nước điếu cũng ngon

Cam canh, hồng Diến, cốm Vòng

Bán mít chợ Đông, bán hồng chợ Tây, bán mây chợ Huyện, bán quyến chợ Đào

Diêm quả đào, thuốc lào làng Nhót

Lĩnh Bưởi, lụa La, thêu hoa Ngũ Xã

Cỗ Dương Đanh, hành làng Nội, hội làng Lam, tàn làng Quán, hương án làng Đề”

 Ẩm thực và nét văn hóa ẩm thực của người Hà Thành đã đi sâu vào đời sống con người, cũng như đi sâu vào những chất liệu dân gian như ca dao, tục ngữ…. một cách nhẹ nhàng, thân thuộc và thấm đượm tình cảm. Những câu ca dao, tục ngữ không chỉ lột tả được sự thi vị của món ngon Hà Thành mà còn là một tư liệu quý báu truyền lại cho nhiều thế hệ về sau để lưu giữ và lấy đó làm cốt lõi, bảo tồn và xây dựng nền văn hóa của Thủ đô ngày một phát triển hơn.

Quỳnh Trang