Nang Cơ Năng Buồng Trứng: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách điều Trị

Nang cơ năng buồng trứng là một dạng nang chức năng phát triển ở buồng trứng của phụ nữ trong hoặc sau khi trứng rụng. Hầu hết u nang cơ năng ít gây triệu chứng , thường tự biến mất mà không cần điều trị. Tuy nhiên, một số ít trường hợp u nang kích thước to có thể gây vỡ, xoắn làm chảy máu gây đau đớn hoặc ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của phụ nữ.

Những dấu hiệu nào giúp phát hiện sớm u nang buồng trứng cơ năng? Có những cách điều trị hiệu quả nào?… ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa, Phó khoa Sản – Trung tâm Sản Phụ khoa BVĐK Tâm Anh TP.HCM đã có những chia sẻ chi tiết trong bài viết dưới đây giúp chị em nắm rõ.

1. Nang cơ năng buồng trứng là gì?
2. Triệu chứng nhận biết nang cơ năng buồng trứng
3. Nguyên nhân gây u nang cơ năng buồng trứng
4. Nang cơ năng buồng trứng có nguy hiểm không?
5. Bị nang cơ năng buồng trứng có thụ thai được không?
6. Phương pháp chẩn đoán
   1. Chẩn đoán lâm sàng
   2. Chẩn đoán cận lâm sàng
7. Cách điều trị u nang buồng trứng cơ năng
   1. Điều trị nội khoa
   2. Phẫu thuật điều trị u nang cơ năng
8. Biện pháp phòng ngừa u nang cơ năng buồng trứng

Nang cơ năng buồng trứng là gì?

Nang cơ năng buồng trứng (Functional ovarian cyst) là một dạng nang lành tính, hình thành và phát triển ở bề mặt buồng trứng của phụ nữ trong và sau khi trứng rụng. Thông thường, nang buồng trứng cơ năng sẽ tự biến mất sau một hoặc vài chu kỳ kinh. (1)

ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa cho biết, có 3 loại u nang cơ năng, gồm:

• Nang bọc noãn: Là nang noãn đã trưởng thành nhưng không vỡ, không xảy ra hiện tượng rụng trứng mà cứ tiếp tục phát triển, kích thước có thể lên đến 8cm khiến chị em chậm chu kỳ kinh nguyệt.
• Nang hoàng thể: Là hiện tượng hoàng thể vẫn tiếp tục phát triển bình thường sau phóng noãn, dẫn đến tạo ra  nang có lớp vỏ mỏng chứa đầy dịch ở bên trong, có thể gây đau và có thể xuất huyết trong nang hoặc ngoài nang.
• Nang hoàng tuyến: Loại u nang cơ năng thường gặp ở bệnh nhân bị thai trứng, bệnh nhân có ung thư nguyên bào nuôi…

Hầu hết phụ nữ sẽ mắc một trong nang cơ năng buồng trứng phải hoặc nang cơ năng buồng trứng trái, rất hiếm trường hợp có u nang ở cả hai bên buồng trứng. Bác sĩ Quý Khoa cho biết, nang cơ năng buồng trứng có thể tự biến mất sau 2-3 tháng mà không cần điều trị, trừ một số trường hợp gây đau hoặc chảy máu. Chị em cần đến ngay bệnh viện để thăm khám khi có những dấu hiệu bất thường.

Xem thêm: U nang buồng trứng là gì?

Triệu chứng nhận biết nang cơ năng buồng trứng

Hầu hết u nang cơ năng ít gây triệu chứng, tự biến mất sau 2-3 tháng mà không cần điều trị. Bệnh thường được phát hiện thông qua khám sức khỏe phụ khoa định kỳ hoặc đi thăm khám bệnh phụ khoa khác. Tuy nhiên, những trường hợp khối nang lớn hơn có thể gây ra các triệu chứng khó chịu như:

• Cảm giác bị đầy hoặc nặng ở vùng bụng;
• Đau ở vùng chậu, cảm giác đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng có u nang;
• Chu kỳ kinh nguyệt thay đổi thất thường;
• Đi tiểu nhiều lần trong ngày.

Các triệu chứng có thể nặng nề hơn nếu các u nang phát triển lớn hơn và bị xoắn, vỡ gây chảy máu. Do đó, chị em cần đến ngay bệnh viện để được can thiệp kịp thời khi có các dấu hiệu như: (2)

• Cảm thấy đau ngột ngột và dữ dội ở vùng bụng hoặc vùng chậu;
• Buồn nôn, nôn và ói mửa;
• Chóng mặt, người yếu ớt;
• Chảy máu âm đạo bất thường.

Tăng cân là một trong những dấu hiệu có thể gặp của u nang cơ năng buồng trứng

Nguyên nhân gây u nang cơ năng buồng trứng

Có thể nói, u nang buồng trứng cơ năng phát triển là do kết quả của chu kỳ kinh nguyệt. Thông thường khoảng 1-2 tháng, buồng trứng phụ nữ sẽ giải phóng trứng, trứng sẽ đi vào ống dẫn trứng để gặp tinh trùng và thụ tinh. Như vậy, mỗi trứng sẽ hình thành một nang trứng.

Bên trong nang trứng có chứa chất lỏng để vào vệ trứng, noãn sẽ phát triển và vỡ ngay sau khi trứng rụng. Trong trường hợp nang noãn đã trưởng thành nhưng không vỡ, không giải phóng trứng hoặc sau khi trứng rụng nhưng nang không tiết dịch và co lại sẽ sưng lên, tạo thành u nang cơ năng.

Những nhóm sau đây có nguy cơ  mắc u nang buồng trứng cơ năng, gồm:

• Gia đình có người mắc bệnh lý này; 
• Tiền sử từng mắc căn bệnh này dễ bị tái phát;
• Chị em sử dụng Clomiphene (như Clomid hoặc Serophene) – một chất có tác dụng cản trở việc phóng noãn và gây rối loạn nội tiết tố;
• Chị em sử dụng phương pháp tránh thai có thành phần Progestin liều thấp như thuốc tránh thai, vòng tránh thai, que cấy tránh thai…

Nang cơ năng buồng trứng có nguy hiểm không?

Bản chất u nang cơ năng buồng trứng là lành tính, ít gây nguy hiểm, người bệnh vẫn có thể có kinh nguyệt và mang thai bình thường. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp ít gặp u nang biến chứng, người bệnh có thể đối mặt với những nguy hiểm như:

• Xoắn cuống u nang: Đối với các u nang có cuống dài, khi di chuyển hoặc vận động mạnh, các u nang dễ xoắn vào nhau làm tắc mạch máu đi nuôi buồng trứng. Người bệnh sẽ bị đau bụng dữ dội, đau liên tục, cảm giác buồn nôn và nôn.
• Vỡ u nang nang buồng trứng: Khi áp lực dịch ở bên trong khối u nang quá lớn có thể gây vỡ u nang. Khi đó, người bệnh có thể đau bụng dữ dội và liên tục. Một vài trường hợp vỡ u nang gây chảy máu trong ổ bụng có thể khiến người bệnh choáng váng và ngất xỉu.

Khi u nang bị vỡ có thể dẫn đến hội chứng nhiễm khuẩn. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể đe dọa tính mạng người bệnh.

• Chèn ép nội tạng trong tiểu khung: Là biến chứng xuất hiện muộn khi các khối u nang đã phát triển lớn hơn và chèn ép các nội tạng trong tiểu khung. Khi u nang chèn ép bàng quang sẽ gây đau buốt khi tiểu tiện, chèn ép trực tràng sẽ gây táo bón, chèn ép niệu quản sẽ gây ứ nước bể thận, nguy hiểm hơn khi chèn ép tĩnh mạch chủ dưới có thể làm tuần hoàn bàng hệ, phù hai chi dưới, cổ trướng.

Trong trường hợp mắc phải u nang cơ năng buồng trứng khi mang thai, nếu khối u to dần lên có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như vỡ u nang, khối u nang chèn ép thai nhi, sảy thai, sinh non… Do đó, chị em cần tuân thủ chặt chẽ lịch hẹn khám thai của bác sĩ để được theo dõi sát sao, bảo vệ thai kỳ an toàn và khỏe mạnh.

Bị nang cơ năng buồng trứng có thụ thai được không?

U nang cơ năng thường xuất hiện một trong hai bên buồng trứng, ít khi xuất hiện ở cả hai bên. Hầu hết các trường hợp nang cơ năng buồng trứng phải hoặc nang cơ năng buồng trứng trái đều là lành tính, không ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như chức năng sinh sản của phụ nữ.

Bác sĩ Quý Khoa cho biết, đối với trường hợp mắc u nang cơ năng hai bên buồng trứng đã mổ bóc tách khối u và để lại buồng trứng khỏe mạnh, chị em vẫn có khả năng thụ thai nhưng tỷ lệ mang thai thấp hơn so với bình thường.

Đối với trường hợp u nang cơ năng bị nang hóa, không còn buồng trứng khỏe mạnh, bắt buộc phải cắt bỏ toàn bộ hai bên buồng trứng sẽ khiến chị em mất đi khả năng thụ thai. Tuy nhiên, hiện nay với sự tiến bộ của y học hiện đại cũng như sự hỗ trợ của trang thiết bị tối tân, kinh nghiệm dày dặn của các chuyên gia hỗ trợ sinh sản đã có thể giúp chị em phụ nữ vẫn còn khả năng mang thai nhờ vào phương pháp thụ tinh ống nghiệm.

Phương pháp chẩn đoán

Đa số các trường hợp phát hiện u nang cơ năng buồng trứng là nhờ thăm khám phụ khoa định kỳ hoặc siêu âm khi mang thai. Khi phát hiện khối u nang cơ năng, bác sĩ sẽ chỉ định theo dõi trong vòng 1-2 tháng xem u nang có tự biến mất hay không. Nếu u nang biến mất, chị em không cần can thiệp điều trị.

Ngược lại, nếu theo dõi sau 1-2 tháng kích thước u nang vẫn không thay đổi, cộng thêm những triệu chứng và yếu tố nguy cơ mắc bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện kiểm tra lâm sàng và cận lâm sàng để có kết quả chẩn đoán chính xác, tránh bỏ nhầm dấu hiệu nhỏ làm ảnh hưởng đến kết quả chẩn đoán.

Chẩn đoán lâm sàng

Bên cạnh khai thác các thông tin về yếu tố nguy cơ như tiền sử bệnh lý bản thân, bệnh lý gia đình có di truyền,… bác sĩ sẽ hỏi han các triệu chứng chị em mắc phải như:

• Chu kỳ kinh nguyệt bị rối loạn;
• Triệu chứng đau đớn, khó chịu ở vùng chậu;
• Cảm giác đau đớn mỗi khi quan hệ tình dục;
• Thói quen tiểu tiện và các triệu chứng gặp phải như tiểu bí, tiểu khó, táo bón.

Chẩn đoán cận lâm sàng

Bác sĩ có thể chỉ định các kiểm tra cận lâm sàng, gồm:

• Siêu âm để xác định vị trí, hình dạng, kích thước và tính chất bên trong khối u nang. Hình ảnh siêu âm cũng sẽ giúp gợi ý đây là khối u lành tính hay ác tính.
• Chụp CT scan hoặc MRI được chỉ định cho những khối u nang to hơn để cho kết quả chính xác hơn, đồng thời CT scan giúp xác định mức độ lan rộng và di căn của khối u nang.
• Xét nghiệm tìm dấu vết ung bướu để tìm gợi ý ác tính của khối u nang như CA-125, HE4, AFP…

Cách điều trị u nang buồng trứng cơ năng

Bác sĩ Quý Khoa cho biết, u nang cơ năng buồng trứng không cần điều trị, khối u nang sẽ tự biến mất sau vài chu kỳ kinh nguyệt. Người bệnh được yêu cầu theo dõi sự phát triển của khối u nang bằng cách siêu âm lặp lại sau khi hành kinh xong.

Người bệnh có thể điều trị bệnh bằng phương pháp nội khoa (sử dụng thuốc). Tuy nhiên, trong những trường hợp u nang gây biến chứng nguy hiểm, cần can thiệp xử trí ngay lập tức.

Điều trị nội khoa

Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh theo dõi sự phát triển của u nang trong khoảng 1-2 tháng. Sau thời gian đó, nếu kích thước u nang không giảm và bắt đầu xuất hiện triệu chứng bệnh, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng một số loại thuốc sau:

• Thuốc giảm đau: Giảm cơn đau do khối u chèn ép các cơ quan xung quanh.
• Thuốc tránh thai: Ngăn chặn sự rụng trứng, nhờ đó làm giảm nguy cơ hình thành khối u nang mới cũng như hạn chế sự gia tăng kích thước u nang.

Lưu ý, chị em cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được chỉ định và hướng dẫn liều lượng phù hợp. Tuyệt đối không sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Phẫu thuật điều trị u nang cơ năng

Đối với trường hợp u nang cơ năng gây đau nhưng không đáp ứng với phương pháp điều trị nội khoa, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh phẫu thuật cắt bỏ khối u nang.

• Phẫu thuật nội soi: Hiện đang là phương pháp được tin dùng trong phẫu thuật cắt u nang bởi ít gây đau đớn cho người bệnh, thời gian nằm viện ít, hồi phục nhanh.

Phương pháp này được chỉ định trong những trường hợp u nang không quá to, không quá dính, không nghi ngờ ác tính hoặc trường hợp ung thư vú có chỉ định cắt buồng trứng.

• Phẫu thuật mở bụng: Với trường hợp người bệnh có yếu tố nguy cơ cao, kích thước u nang lớn và có hình dạng bất thường, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật mở bụng để quan sát khối u và xử trí kịp thời nếu khối u ác tính.

Tuy nhiên, phương pháp này cần nhiều thời gian hồi phục hơn. Đồng thời, người bệnh sẽ được yêu cầu nhập viện vài ngày trước và sau khi phẫu thuật để thuận tiện cho việc theo dõi và kiểm tra.

Biện pháp phòng ngừa u nang cơ năng buồng trứng

Bác sĩ Quý Khoa khuyến cáo, mặc dù không có cách nào để phòng ngừa u nang cơ năng buồng trứng, nhưng chị em có thể phát hiện sớm, theo dõi và điều trị hiệu quả nếu tuân thủ khám sức khỏe phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần.

Đồng thời, chị em cần “lắng nghe” cơ thể, để ý những bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt mỗi tháng bao gồm thời gian chu kỳ, các triệu chứng kinh nguyệt… để phát hiện sớm, điều trị hiệu quả, tránh được những biến chứng nguy hiểm.

Trung tâm Sản Phụ khoa, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi, có nhiều năm kinh nghiệm trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị bệnh lý phụ khoa phoa phức tạp; trang bị hệ thống máy móc hiện đại, đặc biệt là hệ thống máy siêu âm tối tân như máy siêu âm 2D, 3D, 4D, siêu âm màu Doppler, siêu âm Voluson E10 thế hệ mới nhất… hỗ trợ kết quả chẩn đoán chính xác, góp phần mang lại hiệu quả điều trị tối ưu, chăm sóc và bảo vệ sức khỏe và hạnh phúc cho chị em phụ nữ.

Để được tư vấn và đặt lịch khám với các chuyên gia Sản Phụ khoa tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chị em vui lòng liên hệ đến:

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Phần lớn các trường hợp u nang cơ năng buồng trứng tự thuyên giảm, không cần điều trị. Tuy nhiên, một vài trường hợp gây biến chứng nguy hiểm cần điều trị ngay lập tức. Chính vì thế, khi được chẩn đoán nang buồng trứng cơ năng, chị em cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để được theo dõi chặt chẽ và điều trị đúng lúc, hiệu quả cao!