Ngày đông đi Nhủi Cá đồng - Báo Công An Đà Nẵng - In

Ngày đông đi nhủi cá đồng Thứ sáu, 08/12/2017 11:20

"Siêng đi tát, nhác đi câu, muốn cho đầy bầu chạy về vác nhủi". Sau những cơn mưa nặng hạt, nước bạc đã tràn đồng, tiếng ếch nhái râm ran đồng trên ruộng dưới, rồi những cơn bấc se lạnh... cũng là lúc mùa gặt hái đã qua. Buổi trưa, những cánh đồng trong mờ mờ mưa giăng, phía núi từng ụn khói đá trắng nhờ bò đi chầm chậm như chưa biết về đâu... bởi mùa đông vẫn còn dài lắm. Tôi nhớ, những lúc này mẹ vẫn hay ngồi trông cửa, đan tiếp chiếc áo len năm cũ vẫn còn dang dở. Đây cũng là lúc mấy chị em tôi chuẩn bị nhủi, giỏ vịt, áo tơi, dây buộc... cho chuyến ra đồng nhủi cá. Đồng gần cho đến đồng xa, có hôm say sưa, tối mịt mới về nhà, rét run cầm cập. Cái thú của nhủi là kết quả tôm cá ngay từng đường nhủi. Đó là cá, là tôm, là ốc bưu, là tít nước, niềng niễng...

Với những chân ruộng rạ còn cứng, những đường nhủi đầu như kiểu người đi khai hoang... sau đó mới nhủi thực chất. Mặt bừa, tức lưỡi nhủi cày sát chân rạ, tốc độ đi khá nhanh thì mới có thể vừa bắt được những con cá lớn, nhanh chân bơi, hay nấp giữa khoảng không gian mặt nước, vừa không bỏ lọt những chú cá, trú ẩn sát gốc rạ, vùng trũng, mặt ruộng. Với những chân rạ nhũn mềm, việc đi những đường nhủi nhẹ nhàng hơn, ít phải dùng sức nhưng khó là không khéo, rạ ùa theo đầy cả nhủi... nên chỉ đi được vài mét là phải dừng lại hốt rạ, rác, bùi nhùi ra... khá vất vả. Mùa đông nào cũng vậy, chừng như đến hẹn không ai bảo ai, năm ba trẻ lại vác một chiếc nhủi ra đồng, với tất cả sự đam mê, thích thú của tuổi thơ. Dù biết bận chuyện phụ mẹ đồng áng, học hành nhưng thương mấy chị em tôi, năm nào ba cũng ngồi tẩn mẩn vót nan tre, chẻ mây... làm cho chị em tôi cái nhủi. Đi nhủi vừa cải thiện bữa ăn cho cả nhà nhưng hơn cả là được thỏa thú vui tuổi thơ. Đứa trẻ nào lúc đó cũng được theo chúng bạn dầm trong mưa gió, người lúc nào cũng ướt sũng trong cái rét cóng ngày đông mà không lời năn nỉ ba mẹ cất công làm cho cái nhủi. Nhủi là một dụng cụ bắt cá, tôm có hai cái cán bằng ngọn tre chéo nhau hình chữ X, giữa hai cán tre là một tấm "sáo" bện bằng những cọng tre vót nhỏ, đầu dưới là một miếng gỗ có lưỡi mỏng. Khi nắm hai cán nhủi đẩy, một lượng nước sẽ vào nhủi và thoát ra phía sau qua những cọng tre, chỉ còn lại cá hoặc những gì có trong nước... Nhủi là dụng cụ bắt cua cá khá chắc chắn, xong mùa cất nhủi lên giàn bếp, hóng khói, đến mùa thì đưa xuống... Mùa nhủi cá cũng là lúc mùa màng đã vãn, câu chuyện canh tác lại mùa mới cũng dần bắt đầu. Ruộng đồng lổ chổ được cày ải. Cứ thế, xung quanh đám ruộng, diện tích đất chưa cày thu hẹp lần, nước đục, cá ít chạy nên nhủi rất đạt. Cùng với cá tràu, cá rô là những loại cá nhỏ như cá mại, cá cấn, cá lia thia, rạm đồng... Có hôm nhủi về được gần cả giỏ vịt, ít cũng nửa giỏ. Nhớ ơi là nhớ, nhất là khi bụng đói, ăn cơm gạo quê với cá rô nướng chấm nước mắm tỏi gừng và cá con kho lá nghệ, lá gừng non... Còn món rạm đồng um dầu phụng, cua thì kho riêng bằng mỡ heo. Đến giờ mấy chục năm rồi tôi vẫn không quên cách kho cua của mẹ. Đó là sau khi cua được làm sạch, sẽ cho vào một cái tộ sành, rồi cho ít mỡ heo mới thắng, nước mắm, tỏi, ớt giã dập pha chút muối, đường, bột ngọt vào trộn đều, ướp khoảng 5-10 phút. Sau khi cua thấm gia vị, mới bắt lên bếp riu riu lửa đến khi cua chín và nước cạn sền sệt là được. Lúc này, những chú cua ngả vàng óng mượt. Mùi gia vị, mùi cua lan tỏa khắp nhà. Bao công sức, bùn đất, rét lạnh tự nhiên biến mất. Bởi vậy, ngày đông đi nhủi cá đồng còn có cái thú ẩm thực quê nhà "mùa nào thức ấy" nằm sâu ký ức tuổi thơ một đi không trở lại.

Võ Văn Trường