Ngày Xuân "nái Lói" Cho Vui - Tuổi Trẻ Online

Phóng to

TTC - Nói lái có thể là một trong những nét độc đáo của ngôn ngữ Việt Nam. Nói lái tất nhiên chỉ có thể áp dụng với ngôn ngữ đơn âm, nhưng ngay cả tiếng Trung Quốc, dù là ngôn ngữ đơn âm, vẫn không thấy nói lái (hoặc có nhưng không mấy thông dụng).

Nói lái thường chỉ sử dụng trong dân gian, dùng giỡn cợt, chế giễu, vui đùa, mà nhiều nhất là trong các câu đố, câu đối. Nhân dịp xuân về, tết đến, xin kể vài câu chuyện vui về câu đố và câu đối nói lái.

Có một số câu nói lái tương đối đơn giản như kiển tố vừa đố vừa giảng (là tổ kiến), vừa lủi vừa mổ (là lỗ mũi), ông đánh cái cheng, bà biểu đừng (là cái chưn đèn).

Lại có câu nói lái về con vật với từng cặp: Con rồng con cua, con rùa con công; con ốc con nhện, con ếch con nhộng; con cáo con sóc, con cóc con sáo.

Một câu chuyện nói lái khá nổi tiếng về thời Pháp thuộc chắc nhiều bạn đã biết, xin kể vắn tắt: Ông Nguyễn Văn Tâm khi đó giữ chức thủ hiến, được một tay thâm nho tặng bốn chữ lớn “Đại điểm quần thần”. Ông ta có vẻ vừa ý, đem khoe với nhiều người. Chẳng bao lâu có người giải thích: Đại là to, điểm là chấm, quần thần là bầy tôi. Vậy Đại điểm quần thần là Chấm to bầy tôi, nói lái thành chó Tâm bồi Tây.

Về câu đối, câu nói lái ngắn nhất chỉ có bốn chữ, trong đó hai chữ này là nói lái của hai chữ kia, mà tương truyền là của vua Tự Đức với vế ra Kia mấy cây mía, vế đối là Có vài cái vò. Quả là chỉnh không còn chỗ chê!

Lạ hơn là có cả câu đối nói lái bằng chữ Hán: “Thiết trường kỷ dĩ tôn kỳ trưởng" (Bày ghế dài ra để mời những người lớn tuổi). Đối lại là "Lập bình phong nhi tuyển phòng binh" (Đặt tấm bình phong để tuyển dụng binh sĩ). Không những tiếng Hán mà ngay cả tiếng Pháp cũng có nói lái!

Câu chuyện kể như sau: Hồi còn mồ ma thực dân Pháp, có một bà lấy Tây (khi ấy gọi là “me Tây”), được ông chồng dẫn vô tiệm hỏi mua quạt máy. Hỏi giá xong, ông chồng hỏi ý kiến vợ có nên mua hay không, bà vợ không đáp thẳng vào câu hỏi mà trả lời bóng gió “Très chaud!” (nóng quá). Ông Tây nghe qua, nghĩ vợ than rằng trời nóng quá lắm, do đó muốn mua quạt, bèn chiều vợ, trả tiền lấy quạt đem về.

Tới nhà, vợ cằn nhằn: “Khi nãy tôi nói giá mắc quá, sao ông cứ mua?”. Chồng trố mắt: “Bà nói hồi nào”. “Thì tôi chẳng nói “Très chaud” tức là “Trop cher” là gì? Trong tiệm tôi không muốn nói thẳng ra mà phải nói lái. “Trop cher” chẳng có nghĩa là quá mắc hay sao?”.

Lại có câu thách đối nói lái rất hay của các cô gái (xin hiểu là theo truyện kể dân gian):

Con cá đối nằm trong cối đáMèo đuôi cụt nằm mút đuôi kèoAnh mà đối được dẫu nghèo em cũng ưng.

Vế ra hóc búa là thế mà cũng có kẻ đối được, như sau:

Con mỏ kiến đậu trên miếng cỏChim vàng lông đậu cạnh vồng langAnh đà đối được e nàng chẳng ưng.

Tất nhiên, đối với kẻ khó tính “chẻ sợi tóc làm tư” thì vế đối có đôi chỗ chưa thật chỉnh như chim gõ kiến chớ không phải mỏ kiến, mỏ kiến đúng phóc nói lái phải là miến cỏ. Nhưng thiết nghĩ đối như vậy là tuyệt vời lắm rồi. Bạn nào có thể nghĩ ra vế đối câu trên mà “trên cả tuyệt vời” xin cứ thử sức!