Nghệ An – Wikipedia Tiếng Việt

Bài viết này cần thêm chú thích nguồn gốc để kiểm chứng thông tin. Mời bạn giúp hoàn thiện bài viết này bằng cách bổ sung chú thích tới các nguồn đáng tin cậy. Các nội dung không có nguồn có thể bị nghi ngờ và xóa bỏ. (tháng 4/2024) (Tìm hiểu cách thức và thời điểm xóa thông báo này)

Đối với các định nghĩa khác, xem Nghệ An (định hướng).

Nghệ An
Tỉnh
Biểu trưng
Quảng trường Hồ Chí MinhBãi biển Cửa LòKhu di tích Kim LiênThành cổ VinhNông thôn miền núi phía Tây
Tên khác	Xứ Nghệ (cùng với Hà Tĩnh)
Biệt danh	Quê hương Bác Hồ Đất học miền Trung
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Vùng	Bắc Trung Bộ
Trung tâm hành chính	Phường Trường Vinh
Phân chia hành chính	11 phường, 119 xã
Thành lập	1030 (tên gọi)
Tổ chức lãnh đạo
Chủ tịch UBND	Lê Hồng Vinh
Hội đồng nhân dân	83 đại biểu
Chủ tịch HĐND	Hoàng Nghĩa Hiếu
Chủ tịch UBMTTQ	Võ Thị Minh Sinh
Chánh án TAND	Trần Ngọc Sơn
Viện trưởng VKSND	Bùi Việt Cường
Bí thư Tỉnh ủy	Nguyễn Khắc Thận
Địa lý
Tọa độ: 19°10′35″B 104°58′38″Đ / 19,176301°B 104,977112°Đ / 19.176301; 104.977112
Bản đồ tỉnh Nghệ An Vị trí tỉnh Nghệ An trên bản đồ Việt Nam
Diện tích	16.486,5 km²[1][2]:89
Dân số (2025)
Tổng cộng	3.831.694 người[2]:92
Mật độ	232 người/km²[2]:89
Dân tộc	Kinh, Khơ Mú, Thái, Thổ, H'Mông...
Kinh tế (2023)
GRDP	188.123 tỉ đồng (7.83 tỉ USD)
GRDP đầu người	44,2 triệu đồng (1.915 USD)
Khác
Mã địa lý	VN-22
Mã hành chính	40[3]
Mã bưu chính	46xxxx-47xxxx
Mã điện thoại	238
Biển số xe	37
Website	nghean.gov.vn
x t s

Nghệ An là một tỉnh ven biển gần cực bắc vùng Bắc Trung Bộ, miền Trung của Việt Nam và trước đây là tỉnh có diện tích lớn nhất cả nước. Trung tâm hành chính của tỉnh là phường Trường Vinh, trước đây là trung tâm của thành phố Vinh.

Theo dữ liệu Sáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Nghệ An có diện tích: 16.487 km², xếp thứ 4; dân số: 3.831.694 người, xếp thứ 13; GRDP 2024: 216.943.727 triệu VNĐ, xếp thứ 20; thu ngân sách 2024: 25.443.225 triệu VNĐ, xếp thứ 17; thu nhập bình quân: 55,40 triệu VNĐ/năm, xếp thứ 19.[4][5]

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn]

Theo lịch sử, Nghệ An từng là thủ đô của 2 triều đại trong lịch sử Việt Nam:

Năm 670 – 723, Mai Thúc Loan là vị vua lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống nhà Đường (Trung Quốc), đóng kinh đô ở Hoan Châu, Nghệ An làm kinh đô để kháng chiến.

Năm 1788, Quang Trung truyền chiếu chỉ cho la sơn phu tử Nguyễn Thiếp xây dựng Thủ đô của nhà Tây Sơn đặt tại Nghệ An.

Năm 1802, Nguyễn Ánh cầu viện vua Xiêm La (nay là Thái Lan) để có thêm lực lượng đánh nhà Tây Sơn. Vua Xiêm cử 5.000 quân, phối hợp cùng quân Vạn Tượng (nay là Lào) sang xâm lược, đánh vào vùng Nghệ An. Sử nhà Nguyễn (Đại Nam thực lục) chép ngắn gọn sự kiện Xiêm La và Vạn Tượng xâm chiếm Bắc Trung Bộ năm 1802 như sau[6]:

“

Nước Xiêm La sai tướng là Ốc Nha Trà Tri đem 5.000 quân theo đường thượng đạo hợp với quân Vạn Tượng đánh phá quân giặc ở Nghệ An tại Sa Nam (tên đất – nay là Nam Đàn, Nghệ An) và sai sứ đến dâng tin thắng trận. Vua (Nguyễn Ánh) sai phục thư khen ngợi.

”

Lần cầu viện Xiêm La - Vạn Tượng này của Nguyễn Ánh đã để lại hậu quả lâu dài về lãnh thổ cho Việt Nam. Chỉ ít lâu sau, Nguyễn Ánh đã đồng ý cắt Trấn Ninh, Trấn Biên, Trấn Định, Trấn Tĩnh (rộng khoảng 50.000 km2) cho nước Vạn Tượng để đền đáp việc nước này giúp đánh nhà Tây Sơn, khiến lãnh thổ miền Bắc Trung Bộ Việt Nam bị thu hẹp lại một nửa.

Bị Gia Long cắt một phần cho Lào

[sửa | sửa mã nguồn]

Thời nhà Hậu Lê và nhà Tây Sơn, các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh có diện tích lớn gấp đôi hiện nay. Nhưng năm 1802, ngay sau khi lên ngôi, vua Gia Long (Nguyễn Ánh) đã đem đất Trấn Ninh, Trấn Biên, Trấn Định và Trấn Tĩnh cắt cho nước Vạn Tượng (nay là Lào) để đền đáp việc nước này giúp Gia Long đánh nhà Tây Sơn. Sự việc này được chép ngắn gọn trong Đại Nam nhất thống chí:[7]

“

Phủ Trấn Biên: … Từ đời Lê về trước 4 huyện Xa Hổ là thượng du thuộc Nghệ An, 3 huyện Trình Cố là cống man thuộc Thanh Hóa, theo lệ cứ 3 năm cống một lần. Bản triều đầu đời Gia Long (1802) đem đất này cho Vạn Tượng, từ đấy đường cống cắt đứt.

”

Khâm định Việt sử Thông giám cương mục viết:[8]

“

Trấn Ninh: Đất Bồn Man xưa, hồi đầu triều Lê, họ Cầm nối nhau làm phụ đạo; đến Lê Thánh Tông chia đất này lập ra làm phủ Trấn Ninh, quản lãnh 7 huyện: Kim Sơn, Thanh Vị, Cảnh Thuần, Quang Minh, Minh Quảng, Quang Lang và Tư Thuận, cho họ Cầm nối đời làm tù trưởng... Bản Triều, năm Gia Long thứ nhất (1802) đem đất ấy phong cho nước Vạn tượng.

”

Như vậy sau hơn 300 năm được Đại Việt tuyên bố chủ quyền dưới thời nhà Hậu Lê và nhà Tây Sơn, các vùng Trấn Biên, Trấn Ninh, Trấn Định, Trấn Tĩnh (rộng khoảng 50.000 km2) đã bị cắt cho Vạn Tượng. Tính đến nay thì đây là vùng lãnh thổ lớn nhất mà Việt Nam bị mất, và đặc biệt hơn nữa là vùng này bị mất không phải do bị xâm chiếm mà là do vua Việt Nam tự ý cắt cho nước ngoài.

Đến năm 1828, Vạn Tượng bị Xiêm La đánh phá, các vùng này được Minh Mạng tái sáp nhập vào Nghệ An, Thanh Hóa. Đến thời Pháp thuộc thì một số vùng ở đây lại bị Pháp cắt sang cho nước Lào. Những vụ cắt đất này đã khiến cho vùng Bắc Trung Bộ nước Việt Nam bị co lại rất hẹp, gây khó khăn cho quốc phòng, cũng như mất quyền kiểm soát một lưu vực lớn của sông Mê kông chảy qua cao nguyên Lào, khiến cho Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay gặp nhiều bất lợi.

Thời hiện đại

[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1991, tỉnh Nghệ Tĩnh tách ra thành Nghệ An và Hà Tĩnh. Khi tách ra, tỉnh Nghệ An có 18 đơn vị hành chính gồm thành phố Vinh (tỉnh lỵ) và 17 huyện: Anh Sơn, Con Cuông, Diễn Châu, Đô Lương, Hưng Nguyên, Kỳ Sơn, Nam Đàn, Nghi Lộc, Nghĩa Đàn, Quế Phong, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Quỳnh Lưu, Tân Kỳ, Thanh Chương, Tương Dương, Yên Thành.[9]

Ngày 13 tháng 8 năm 1993, thành phố Vinh được công nhận là đô thị loại II.[10]

Ngày 29 tháng 8 năm 1994, thành lập thị xã Cửa Lò trên cơ sở tách 1 phần diện tích và dân số của huyện Nghi Lộc.[11]

Ngày 15 tháng 11 năm 2007, thành lập thị xã Thái Hòa trên cơ sở tách 1 phần diện tích và dân số của huyện Nghĩa Đàn.[12]

Ngày 5 tháng 9 năm 2008, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1210/QĐ-TTg công nhận thành phố Vinh là đô thị loại I.[13]

Ngày 12 tháng 3 năm 2009, Bộ Xây dựng ban hành Quyết định số 234/QĐ-BXD về việc công nhận thị xã Cửa Lò là đô thị loại III.

Ngày 3 tháng 4 năm 2013, thành lập thị xã Hoàng Mai trên cơ sở tách 1 phần diện tích và dân số của huyện Quỳnh Lưu. Từ đó, tỉnh Nghệ An có 1 thành phố, 3 thị xã và 17 huyện.[14]

Ngày 24 tháng 10 năm 2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 1243/NQ-UBTVQH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của tỉnh Nghệ An giai đoạn 2023 - 2025. Nghị quyết này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 12 năm 2024:[15]

• Điều chỉnh một phần diện tích và dân số của thành phố Vinh và huyện Nghi Lộc
• Sáp nhập thị xã Cửa Lò vào thành phố Vinh.

Tỉnh Nghệ An có 1 thành phố, 2 thị xã và 17 huyện. Ngày 01 tháng 7 năm 2025 thì được sắp xếp lại để có 130 đơn vị hành chính cấp xã (11 phường và 119 xã) theo Nghị quyết số 1678/NQ-UBTVQH15.[16]

Địa lý

[sửa | sửa mã nguồn]

Trung tâm hành chính của tỉnh là thành phố Vinh, nằm cách thủ đô Hà Nội 291 km về phía nam.[17]

• Phía đông giáp Vịnh Bắc Bộ
• Phía tây giáp tỉnh Hủa Phăn, Xiêng Khoảng và tỉnh Bolikhamsai, Lào
• Phía nam giáp tỉnh Hà Tĩnh
• Phía bắc giáp tỉnh Thanh Hóa.

Diện tích của tỉnh khoảng 16.486,49 km².[1]

Tỉnh có địa hình đa dạng: núi, trung du, đồng bằng và ven biển. Phía Tây là dãy núi Bắc Trường Sơn. Tỉnh có 10 huyện miền núi, trong số đó 5 huyện là miền núi "cao".[18]

Hành chính

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Lịch sử hành chính Nghệ An

Tỉnh Nghệ An có 130 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 11 phường và 119 xã.

Danh sách các đơn vị hành chính trực thuộc tỉnh Nghệ An[19]
Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Phường (11) Cửa Lò 29,09 64.760 Hoàng Mai 79,67 44.474 Quỳnh Mai 40,50 57.988 Tân Mai 51,61 33.894 Tây Hiếu 43,96 24.698 Thái Hòa 27,09 26.916 Thành Vinh 15,54 123.507 Trường Vinh 34,22 141.477 Vinh Hưng 25,47 60.159 Vinh Lộc 38,86 68.086 Vinh Phú 23,04 74.473 Xã (119) An Châu 34,87 43.437 Anh Sơn 196,65 29.539 Anh Sơn Đông 65,85 16.214 Bạch Hà 79,28 39.332 Bạch Ngọc 72,20 29.021 Bắc Lý 109,17 5.552 Bích Hào 147,06 33.960 Bình Chuẩn 182,19 4.638 Bình Minh 91,08 37.031 Cam Phục 162,43 7.412 Cát Ngạn 59,28 22.995 Châu Bình 130,91 11.038 Châu Hồng 134,05 11.809 Châu Khê 544,31 12.210 Châu Lộc 85,69 7.234 Châu Tiến 247,16 18.060 Chiêu Lưu 196,93 9.797 Con Cuông 155,45 26.043 Diễn Châu 22,21 63.294 Đại Đồng 77,87 63.131	Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Đại Huệ 36,11 24.441 Đô Lương 50,06 61.960 Đông Hiếu 63,87 28.634 Đông Lộc 29,32 31.219 Đông Thành 30,20 46.116 Đức Châu 20,97 40.899 Giai Lạc 88,58 35.783 Giai Xuân 121,55 14.160 Hải Châu 29,13 43.155 Hải Lộc 41,25 21.940 Hạnh Lâm 274,57 13.699 Hoa Quân 107,67 32.149 Hợp Minh 54,75 46.942 Hùng Chân 351,87 12.664 Hùng Châu 69,11 55.583 Huồi Tụ 109,03 5.177 Hưng Nguyên 46,14 53.144 Hưng Nguyên Nam 35,77 36.632 Hữu Khuông 263,79 2.939 Hữu Kiệm 188,97 12.609 Keng Đu 98,24 5.098 Kim Bảng 183,26 27.936 Kim Liên 61,08 55.471 Lam Thành 39,67 31.247 Lượng Minh 227,97 5.322 Lương Sơn 47,39 26.494 Mậu Thạch 164,26 13.200 Minh Châu 39,68 44.358 Minh Hợp 159,97 21.276 Môn Sơn 529,42 18.836 Mường Chọng 173,65 11.291 Mường Ham 160,35 14.257 Mường Lống 148,31 5.649	Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Mường Quàng 342,15 17.917 Mường Típ 217,66 6.412 Mường Xén 182,49 10.396 Mỹ Lý 211,03 5.861 Na Loi 141,86 4.321 Na Ngoi 341,25 9.536 Nam Đàn 67,60 24.489 Nậm Cắn 147,70 8.694 Nga My 302,52 8.467 Nghi Lộc 33,31 46.022 Nghĩa Đàn 47,32 19.670 Nghĩa Đồng 72,43 20.195 Nghĩa Hành 112,00 22.312 Nghĩa Hưng 68,65 25.459 Nghĩa Khánh 77,72 25.653 Nghĩa Lâm 121,75 23.753 Nghĩa Lộc 62,93 25.007 Nghĩa Mai 146,99 17.844 Nghĩa Thọ 92,19 21.391 Nhân Hòa 86,88 22.626 Nhôn Mai 310,26 7.060 Phúc Lộc 70,50 28.236 Quan Thành 37,71 29.973 Quảng Châu 26,40 37.434 Quang Đồng 75,61 22.364 Quế Phong 276,57 22.834 Quỳ Châu 327,53 23.094 Quỳ Hợp 90,07 36.929 Quỳnh Anh 39,80 60.329 Quỳnh Lưu 40,55 73.584 Quỳnh Phú 33,48 72.062 Quỳnh Sơn 61,21 36.834 Quỳnh Tam 103,40 35.568	Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Quỳnh Thắng 107,99 15.313 Quỳnh Văn 53,35 42.927 Sơn Lâm 162,94 12.331 Tam Đồng 53,38 26.382 Tam Hợp 135,97 42.628 Tam Quang 507,95 13.013 Tam Thái 356,01 7.730 Tân An 90,41 22.775 Tân Châu 64,60 33.073 Tân Kỳ 116,50 32.974 Tân Phú 93,32 28.878 Thần Lĩnh 44,69 21.718 Thành Bình Thọ 88,18 12.021 Thiên Nhẫn 70,81 40.885 Thông Thụ 706,75 8.481 Thuần Trung 49,26 40.317 Tiên Đồng 119,62 19.663 Tiền Phong 319,02 14.494 Tri Lễ 243,95 14.432 Trung Lộc 31,35 31.182 Tương Dương 330,95 18.479 Vạn An 56,37 44.830 Văn Hiến 55,53 39.144 Văn Kiều 63,46 28.341 Vân Du 84,30 25.868 Vân Tụ 48,73 43.922 Vĩnh Tường 76,44 24.810 Xuân Lâm 60,88 40.624 Yên Hòa 211,01 8.418 Yên Na 297,32 9.530 Yên Thành 38,13 47.780 Yên Trung 37,74 26.239 Yên Xuân 90,41 27.707

Dân cư

[sửa | sửa mã nguồn] Dân số qua các năm

Năm	Số dân	±%
2015	3.063.900	—
2016	3.105.500	+1.4%
2017	3.131.700	+0.8%
2018	3.157.100	+0.8%
2019	3.337.700	+5.7%
2020	3.065.200	−8.2%
2021	3.409.800	+11.2%
2022	3.420.000	+0.3%
2023	3.442.000	+0.6%
2024	3.470.300	+0.8%
2025	3.831.694	+10.4%

Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, toàn tỉnh có 11 tôn giáo khác nhau đạt 287.232 người, nhiều nhất là Công giáo có 287.064 người, tiếp theo là Phật giáo có 1.079 người. Còn lại các tôn giáo khác như đạo Tin Lành có 58 người, Hồi giáo có 12 người, Minh Lý đạo có 5 người, Phật giáo Hòa Hảo, đạo Cao Đài, Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam mỗi tôn giáo có 3 người, Minh Sư đạo, Baha'i giáo mỗi tôn giáo có 2 người và 1 người theo Tứ Ân Hiếu Nghĩa.[20][21]

Kinh tế – xã hội

[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 2019, GRDP toàn tỉnh tăng trưởng 9,03% so với năm 2018, GRDP thực tế đạt 88.258 tỉ đồng, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng. Thu ngân sách ước đạt 15.500 tỷ đồng, đạt 114,8% dự toán và tăng 10,2% so với thực hiện năm 2018. Chi ngân sách năm 2019 ước đạt 24.945,44 tỷ đồng, đạt 102,5% dự toán.

Bài chi tiết: Danh sách đơn vị hành chính Việt Nam theo GRDPBài chi tiết: Danh sách đơn vị hành chính Việt Nam theo GRDP bình quân đầu người

Năm 2018, Nghệ An là đơn vị hành chính Việt Nam đông thứ 4 về số dân, xếp thứ 10 về Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP), xếp thứ 54 về GRDP bình quân đầu người, đứng thứ 19 về tốc độ tăng trưởng GRDP. Với 3.157.100 người dân,[22] số liệu kinh tế - xã hội thống kê GRDP đạt 115.676 tỉ Đồng (tương ứng với 5,0240 tỉ USD), GRDP bình quân đầu người đạt 36,64 triệu đồng (1.591 USD), tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 8,77%.[23]

Công nghiệp

[sửa | sửa mã nguồn]

Hiện nay ngành công nghiệp của Nghệ An tập trung phát triển ở 3 khu vực là Vinh - Cửa Lò gắn với Khu kinh tế Đông Nam, Khu vực Hoàng Mai và khu vực Phủ Quỳ. Phấn đấu phát triển nhiều ngành công nghiệp có thế mạnh như các ngành chế biến thực phẩm - đồ uống, chế biến thủy hải sản, dệt may, vật liệu xây dựng, cơ khí, sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ, chế tác đá mỹ nghệ, đá trang trí, sản xuất bao bì, nhựa, giấy... Trong bảng xếp hạng về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của Việt Nam năm 2014, tỉnh Nghệ An xếp ở vị trí thứ 28/63 tỉnh thành.[24] GDP 2014 đạt gần 8%.

Thu nhập bình quân đầu người 2019 dự kiến sẽ đạt khoảng 1.685 USD/người, tương đương khoảng 38,5 triệu đồng/người. Tuy nhiên, khoảng cách thu nhập không đồng đều, thành phố Vinh là trên 3.600 USD/người, các huyện Diễn Châu, Nghi Lộc, Quỳnh Lưu,... có mức dao động khoảng từ 1.800 - 2.500 USD/người, nhưng các huyện miền núi phía Tây lại rất thấp, có huyện dưới 1.000 USD/người.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Nghệ An các khu công nghiệp sau:

• Khu kinh tế Đông Nam
• Khu công nghiệp đô thị Việt Nam Singapore VSIP Nghệ An 1, 2
• Khu công nghiệp Bắc Vinh
• Khu công nghiệp Nam Cấm
• Khu công nghiệp Nghi Phú
• Khu công nghiệp Hưng Đông
• Khu công nghiệp Cửa Lò
• Khu công nghiệp Hoàng Mai 1, 2
• Khu công nghiệp Đông Hồi
• Khu công nghiệp Phủ Quỳ
• Khu công nghiệp Tân Thắng
• khu công nghiệp Diễn Hồng - Diễn Châu
• Khu công nghiệp Hưng Lộc
• Khu công nghiệp WHA Nghệ An
• Khu công nghiệp Thọ Lộc - Diễn Châu

Du lịch

[sửa | sửa mã nguồn]

Có bãi tắm Cửa Lò là khu nghỉ mát; Khu du lịch biển diễn Thành, huyện Diễn Châu - một bãi biển hoang sơ và lãng mạn; khu di tích Hồ Chí Minh, khu di tích đền Cuông. Năm 2008, Khu du lịch Bãi Lữ được đưa vào khai thác.

Nghệ An là xứ sở của những lễ hội cổ truyền diễn ra trên sông nước như lễ hội Cầu Ngư, Rước hến, Đua thuyền... Lễ hội làm sống lại những kỳ tích lịch sử được nâng lên thành huyền thoại, giàu chất sử thi, đậm đà tính nhân văn như lễ hội đền Cuông, lễ hội Đền Thái Sư Cương Quốc Công Nguyễn Xí, lễ hội đền thờ Hồ Hưng Dật gọi tắt Lễ hội đền Vua Hồ, Lễ hội Cầu Ngư Diễn Châu , Lễ hội Phượng Hoàng Trung Đô vinh đền Thờ vua Nguyễn Huệ, lễ hội đền Khai Long, lễ hội làng Vạn Lộc, lễ hội làng Sen, lễ hội đền Quả Sơn, Lễ hội đền cờn, Lễ hội đền Hoàng Mười. Miền núi có các lễ hội như Hang Bua, lễ hội Xàng Khan, lễ Mừng nhà mới, lễ Uống rượu cần. Lễ hội Đền Tiên Đô (Tiên Đô Miếu) ở Đặng Sơn vào lễ khai hạ mồng 7 tháng giêng và Lễ kỵ nhật 16/6 của 3 thần bản cảnh- Thành Hoàng nơi thờ Phó Quốc vương Mạc Đăng Lượng thượng thượng thượng đẳng thần, Binh nhung Đại tướng Hoàng Trần Ích thượng đẳng thần, Hoàng Bá Kỳ Đoan túc tôn thần.

Nghệ An còn lưu giữ được nhiều di tích văn hoá lịch sử, nhiều danh lam thắng cảnh, lễ hội văn hoá truyền thống - đó là những yếu tố thuận lợi giúp cho du lịch Nghệ An phát triển.

Về du lịch biển, Nghệ An có 82 km bờ biển với nhiều bãi tắm đẹp hấp dẫn khách du lịch quốc tế như bãi biển Cửa Lò, Cửa Hội; Nghi Thiết, Bãi Lữ (Nghi Lộc), Quỳnh Bảng, Quỳnh Nghĩa (Quỳnh Lưu), Quỳnh Phương (Hoàng Mai), Diễn Thành (Diễn Châu). Đồng thời Nghệ An rất có lợi thế phát triển du lịch văn hóa. Hiện nay Nghệ An có trên 1 ngàn di tích lịch sử văn hóa, trong đó có gần 200 di tích lịch sử văn hoá được xếp hạng, đặc biệt là Khu di tích Kim Liên, quê hương của chủ tịch Hồ Chí Minh, hàng năm đón xấp xỉ 2 triệu lượt nhân dân và du khách đến tham quan nghiên cứu.

Khu di tích lịch sử Kim Liên, cách trung tâm thành phố Vinh 12 km về phía Tây Nam, là khu di tích tưởng niệm Hồ Chí Minh tại xã Kim Liên, huyện Nam Đàn. Nơi đây gắn với thời niên thiếu của Hồ Chí Minh và còn lưu giữ những kỷ niệm thuở nhỏ của cậu bé Nguyễn Sinh Cung, những dấu tích và những kỷ vật của gia đình.

Làng Sen, quê nội của Hồ Chí Minh, tên chữ là Kim Liên (bông sen vàng). Làng có nhiều hồ thả sen suốt hai bên đường làng. Ngôi nhà của Hồ Chí Minh sống thuở nhỏ dựng bằng tre và gỗ, 5 gian, lợp tranh. Trong nhà có những đồ dùng giống như các gia đình nông dân: phản gỗ, chõng tre, cái võng gai, bàn thờ... Nhà được dựng năm 1901 do công sức và tiền của dân làng góp lại làm tặng ông Nguyễn Sinh Sắc, cha của Hồ Chí Minh khi ông Sắc đỗ Phó Bảng đem lại vinh dự cho cả làng.

Cách làng Sen 2 km là làng Chùa (tên chữ là Hoàng Trù) - quê ngoại của Hồ Chí Minh - và cũng là nơi ông cất tiếng khóc chào đời, được mẹ nuôi dạy những năm ấu thơ.

Khu du lịch thành phố Vinh nằm ở vị trí giao thông thuận tiện, có quốc lộ 1a và tuyến đường sắt Bắc - Nam chạy qua, có sân bay Vinh nằm cách trung tâm thành phố không xa. Thành phố Vinh còn là đầu mối giao thông quan trọng giữa miền Bắc và miền Nam. Khách đi du lịch theo tuyến Quốc lộ 1 ngày càng tăng, lượng du khách đến với Nghệ An theo đó cũng tăng.

Thành phố Vinh từ lâu đã hấp dẫn du khách bởi một quần thể khu du lịch với những nét đặc trưng tiêu biểu của một đô thị xứ Nghệ. Đến với thành phố Vinh, du khách có thể tham gia vào nhiều loại hình du lịch như: du lịch nghiên cứu, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng.

Cách thành phố Vinh 120 km về phía Tây Nam, Vườn Quốc gia Pù Mát thuộc huyện Con Cuông, nằm trên sườn Đông của dải Trường Sơn, dọc theo biên giới Việt Lào. Nơi đây có một số loài động vật, thực vật quý hiếm cần phải được bảo tồn nghiêm ngặt như: sao la, thỏ vằn, niệc cổ hung và một số loài thực vật như pơ mu, sa mu, sao hải nam... Nơi đây đã được UNESCO đưa vào danh sách các khu dự trữ sinh quyển thế giới với tên gọi Khu dự trữ sinh quyển miền tây Nghệ An. Đến Diễn châu, du khách rẽ về phía tây theo đường 7 về Đặng Sơn thăm Di tích lịch sử quốc gia Nhà thờ họ Hoàng Trần do gia đình cụ Hoàng Quýnh - Nguyễn thị Đào xây dựng lại năm 1884 - gắn với cơ sở hoạt động thời kỳ 1930-1945 hoặc ra thăm Bãi Dâu Ba Ra.

Hiện nay, nhiều tổ chức bảo vệ môi trường thế giới cũng như trong nước, đang có các dự án để bảo tồn và phát triển vườn quốc gia Pù Mát, khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống tạo thành khu du lịch sinh thái hấp dẫn.

Khu du lịch Cửa Lò là điểm du lịch biển hấp dẫn với bãi cát trắng mịn chạy dài gần 10 km, thông ra Hòn Ngư, Hòn Mắt, Đảo Lan Châu e ấp ven bờ như một nét chấm phá của bức tranh thủy mạc. Tất cả đã tạo ra cho Cửa Lò có một sức hấp dẫn mạnh mẽ với du khách thập phương.

Khu du lịch Bãi biển Diễn Thành nằm tránh trung tâm thành phố Vinh khoảng 40 km. Đây là bãi biển nổi tiếng tại Diễn Châu (Nghệ An) với bãi cát trắng, sóng biển dịu êm, mang vẻ đẹp hoang sơ và vô cùng thơ mộng. Bên cạnh đó, hải sản tại đây cũng vô cùng tươi ngon và giá thành khá rẻ, thu hút hàng nghìn lượt du khách đến vui chơi tắm biển giải trí.

Mường Lống, nơi được mệnh danh là Sapa của xứ Nghệ hay Đà Lạt của xứ Nghệ là điểm dừng chân yêu thích của các phượt thủ. Đặt chân tới đây, du khách không những được hòa mình vào khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, giữa biển mây bồng bềnh, chiêm ngưỡng những ngọn núi cao nhất thế giới mà còn có cơ hội tìm hiểu những nét đẹp văn hóa của người dân bản địa vô cùng thú vị.

Nghệ An còn là nơi có nhiều món ăn ngon, đặc sản nổi tiếng: cháo lươn Vinh, cơm lam, nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn, cam xã Đoài... là những sản phẩm du lịch có sức cuốn hút khách du lịch quốc tế và trong nước.

Xã hội

[sửa | sửa mã nguồn]

Ngày 27/11, trong kỳ họp lần thứ 9 Ủy ban Liên Chính phủ Công ước UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại Pháp, Tổ chức Giáo dục Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc đã chính thức công nhận dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh của Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Thành phố kết nghĩa

[sửa | sửa mã nguồn]

• Tỉnh Quảng Ngãi (1961)

Nghệ An có nhiều thành phố kết nghĩa trên khắp thế giới, nhiều thành phố trong số này là thủ đô của các quốc gia tương ứng:[25][26]

Tokyo, Nhật Bản (1979) Beograd, Serbia (1980) New York, Hoa Kỳ (1980)[27] Lima, Peru (1983) Washington, D.C., Hoa Kỳ (1984)[28] Madrid, Tây Ban Nha (1985) Rio de Janeiro, Brasil (1986) Île-de-France, Pháp (1987) Köln, Đức (1988) Algiers, Algérie (1989) Amman, Jordan (1990) Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ (1990) Cairo, Ai Cập (1990) Jakarta, Indonesia (1992) Riga, Latvia[29] São Paulo, Brasil[30][31]

Islamabad, Pakistan (1993) Băng Cốc, Thái Lan (1993) Buenos Aires, Argentina (1993) Kiev, Ukraine (1993) Seoul, Hàn Quốc (1993) Amsterdam, Hà Lan (1994) Berlin, Đức (1994) Bruxelles, Bỉ (1994) Hà Nội, Việt Nam (1994) Moskva, Nga (1995) Ulyanovsk, Nga Bắc Kinh, Trung Quốc (1995) Gauteng (Johannesburg và Pretoria), Nam Phi (1998) Ottawa, Canada (1999) Canberra, Úc (2000)[32] Athens, Hy Lạp (2005) Bucharest, România (2005) Budapest, Hungary (2005)

La Habana, Cuba (2005) Manila, Philippines (2005)[33] Addis Ababa, Ethiopia (2006) Astana, Kazakhstan (2006) Helsinki, Phần Lan (2006) Luân Đôn, Anh Quốc (2006) Tel Aviv, Israel (2006) Wellington, New Zealand (2006) Lisboa, Bồ Đào Nha (2007) Tirana, Albania (2007)[34] Doha, Qatar (2008) Santiago de Chile, Chile (2008) San José, Costa Rica (2009) Caracas, Venezuela (2010) Dublin, Ireland (2011) Copenhagen, Đan Mạch (2012) Luanda, Angola (2021)

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ a b "Phê duyệt và công bố kết quả thống kê diện tích đất đai năm 2020". Quyết định số 387/QĐ-BTNMT 2023. Bộ Tài nguyên và Môi trường (Việt Nam).
2. ^ a b c Tổng cục Thống kê (2022). Niên giám Thống kê Việt Nam năm 2021 (PDF). Nhà Xuất bản Thống kê. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 1 tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày 1 tháng 8 năm 2022.
3. ^ Tổng cục Thống kê
4. ^ ONLINE, TUOI TRE (ngày 12 tháng 6 năm 2025). "Chi tiết diện tích, dân số, quy mô kinh tế của 34 tỉnh, thành mới". TUOI TRE ONLINE. Truy cập ngày 3 tháng 9 năm 2025.
5. ^ "Danh sách dự kiến tên gọi của 34 tỉnh, thành phố và trung tâm chính trị - hành chính". vtv.vn. Truy cập ngày 14 tháng 4 năm 2025.
6. ^ Đại Nam thực lục, tập 1, đệ Nhất kỷ, trang 440
7. ^ Đại Nam nhất thống chí. NXB Thuận Hóa 2006. Trang 159
8. ^ Khâm định Việt sử Thông giám cương mục. Chính biên, quyển XXIII
9. ^ Nghị quyết về việc điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương do Quốc hội ban hành
10. ^ "Xây dựng Vinh trở thành đô thị hiện đại của cả nước". Báo Nghệ An điện tử. ngày 6 tháng 10 năm 2018.
11. ^ "Nghị định số 113-CP năm 1994 về việc thành lập thị xã Cửa Lò thuộc tỉnh Nghệ An".
12. ^ "Nghị định số 164/2007/NĐ-CP của Chính phủ về việc điều chỉnh địa giới hành chính huyện Nghĩa Đàn để thành lập thị xã Thái Hòa; thành lập các phường thuộc thị xã Thái Hoà, tỉnh Nghệ An".
13. ^ "Quyết định 1210/QĐ-TTg năm 2008 về việc công nhận thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An là đô thị loại I trực thuộc tỉnh Nghệ An do Thủ tướng Chính phủ ban hành".
14. ^ "Nghị quyết 47/NQ-CP năm 2013 về việc điều chỉnh địa giới hành chính để thành lập thị xã Hoàng Mai; thành lập phường thuộc thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An".
15. ^ "Nghị quyết số 1243/NQ-UBTVQH15 của UBTVQH về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của tỉnh Nghệ An giai đoạn 2023 - 2025".
16. ^ Cổng Thông tin điện tử Chính phủ. "Nghị quyết số 1678/NQ-UBTVQH15 của ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI: Về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã của tỉnh Nghệ An năm 2025". vanban.chinhphu.vn. Truy cập ngày 30 tháng 6 năm 2025.
17. ^ "Chuyên trang doanh nghiệp - Cổng thông tin điện tử Nghệ An". www.nghean.gov.vn (bằng tiếng Anh). Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 7 năm 2018. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2025.
18. ^ "Bản sao đã lưu trữ". Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2011. Truy cập ngày 18 tháng 6 năm 2011.
19. ^ Căn cứ theo Đề án số 343/ĐA-CP của Chính phủ ngày 09 tháng 5 năm 2025 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã của tỉnh Nghệ An năm 2025
20. ^ Kết quả toàn bộ Tổng điều tra Dân số và Nhà ở Việt Nam năm 2009, Tổng cục Thống kê Việt Nam.
21. ^ dieutradanso.gso.gov.vn. "11. Kết quả toàn bộ Tổng điều tra". tongdieutradanso.vn. Truy cập ngày 30 tháng 6 năm 2025.
22. ^ "Dân số các tỉnh Việt Nam". Tổng cục Thống Kê Việt Nam. Truy cập ngày 30 tháng 9 năm 2019. {{Chú thích web}}: Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |access-date= (trợ giúp)
23. ^ "Tình hình kinh tế, xã hội Nghệ An năm 2018". Cục Thống kê tỉnh Nghệ An. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 10 năm 2019. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2019.
24. ^ "PCI 2014: Báo Nghệ An". Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 5 năm 2015. Truy cập ngày 5 tháng 5 năm 2015.
25. ^ "Sister Cities". Beijing Municipal Government. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 1 năm 2010. Truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2009.
26. ^ Paris and Rome are "partner cities" due to an exclusive agreement between those two cities. "Le jumelage avec Rome" (bằng tiếng Pháp). Municipalité de Paris. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 12 năm 2008. Truy cập ngày 9 tháng 7 năm 2008.
27. ^ "NYC's Sister Cities". Sister City Program of the City of New York. 2006. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 9 năm 2008. Truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2008.
28. ^ "Protocol and International Affairs". DC Office of the Secretary. Bản gốc lưu trữ ngày 13 tháng 5 năm 2008. Truy cập ngày 12 tháng 7 năm 2008.
29. ^ Municipality/Twin cities of Riga/default.htm "Twin cities of Riga". Riga City Council. Truy cập ngày 27 tháng 7 năm 2009. {{Chú thích web}}: Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp)[liên kết hỏng]
30. ^ internacionais/ingles/descentralized cooperation/sister cities/0001 Prefeitura.Sp – Descentralized Cooperation[liên kết hỏng]
31. ^ internacionais/cidadesirmas/index.php?p=1066 "International Relations – São Paulo City Hall – Official Sister Cities". Prefeitura.sp.gov.br. Truy cập ngày 1 tháng 6 năm 2010. {{Chú thích web}}: Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp)
32. ^ "Canberra's international relationships – Canberra's international relationships". cmd.act.gov.au. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 11 năm 2009. Truy cập ngày 20 tháng 10 năm 2009.
33. ^ "Sister Cities of Manila". 2008–2009 City Government of Manila. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 6 năm 2008. Truy cập ngày 2 tháng 7 năm 2009. {{Chú thích web}}: Liên kết ngoài trong |nhà xuất bản= (trợ giúp)
34. ^ "Twinning Cities: International Relations" (PDF). Municipality of Tirana. tirana.gov.al. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 16 tháng 2 năm 2008. Truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2009.

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về Nghệ An.

• Website chính thức
• Nghệ An tại Từ điển bách khoa Việt Nam
• Dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh được vinh danh

x t s Đơn vị hành chính cấp tỉnh của Việt Nam
Thành phố trực thuộctrung ương (6)	Bắc Bộ Hà Nội Hải Phòng Trung Bộ Đà Nẵng Huế Nam Bộ Cần Thơ Thành phố Hồ Chí Minh
Tỉnh (28)	Tây Bắc Bộ Điện Biên Lai Châu Lào Cai Sơn La Đông Bắc Bộ Cao Bằng Lạng Sơn Phú Thọ Thái Nguyên Tuyên Quang Đồng bằngsông Hồng Bắc Ninh Hưng Yên Ninh Bình Quảng Ninh Bắc Trung Bộ Hà Tĩnh Nghệ An Quảng Trị Thanh Hóa Nam Trung Bộ Đắk Lắk Gia Lai Khánh Hòa Lâm Đồng Quảng Ngãi Đông Nam Bộ Đồng Nai Tây Ninh Đồng bằngsông Cửu Long An Giang Cà Mau Đồng Tháp Vĩnh Long

x t s Các đơn vị hành chính thuộc tỉnh Nghệ An
Phường (11), xã (119)
Phường (11)	Trường Vinh · Cửa Lò · Hoàng Mai · Quỳnh Mai · Tân Mai · Tây Hiếu · Thái Hòa · Thành Vinh · Vinh Hưng · Vinh Lộc · Vinh Phú
Xã (119)	An Châu · Anh Sơn Đông · Anh Sơn · Bắc Lý · Bạch Hà · Bạch Ngọc · Bích Hào · Bình Chuẩn · Bình Minh · Cam Phục · Cát Ngạn · Châu Bình · Châu Hồng · Châu Khê · Châu Lộc · Châu Tiến · Chiêu Lưu · Con Cuông · Đại Đồng · Đại Huệ · Diễn Châu · Đô Lương · Đông Hiếu · Đông Lộc · Đông Thành · Đức Châu · Giai Lạc · Giai Xuân · Hải Châu · Hải Lộc · Hạnh Lâm · Hoa Quân · Hợp Minh · Hùng Chân · Hùng Châu · Hưng Nguyên Nam · Hưng Nguyên · Huồi Tụ · Hữu Khuông · Hữu Kiệm · Keng Đu · Kim Bảng · Kim Liên · Lam Thành · Lượng Minh · Lương Sơn · Mậu Thạch · Minh Châu · Minh Hợp · Môn Sơn · Mường Chọng · Mường Ham · Mường Lống · Mường Quàng · Mường Típ · Mường Xén · Mỹ Lý · Na Loi · Na Ngoi · Nậm Cắn · Nam Đàn · Nga My · Nghi Lộc · Nghĩa Đàn · Nghĩa Đồng · Nghĩa Hành · Nghĩa Hưng · Nghĩa Khánh · Nghĩa Lâm · Nghĩa Lộc · Nghĩa Mai · Nghĩa Thọ · Nhân Hòa · Nhôn Mai · Phúc Lộc · Quan Thành · Quảng Châu · Quang Đồng · Quế Phong · Quỳ Châu · Quỳ Hợp · Quỳnh Anh · Quỳnh Lưu · Quỳnh Phú · Quỳnh Sơn · Quỳnh Tam · Quỳnh Thắng · Quỳnh Văn · Sơn Lâm · Tam Đồng · Tam Hợp · Tam Quang · Tam Thái · Tân An · Tân Châu · Tân Kỳ · Tân Phú · Thần Lĩnh · Thành Bình Thọ · Thiên Nhẫn · Thông Thụ · Thuần Trung · Tiên Đồng · Tiền Phong · Tri Lễ · Trung Lộc · Tương Dương · Vạn An · Vân Du · Văn Hiến · Văn Kiều · Vân Tụ · Vĩnh Tường · Xuân Lâm · Yên Hòa · Yên Na · Yên Thành · Yên Trung · Yên Xuân
Nguồn: Nghị quyết số 1678/NQ-UBTVQH15