Nghệ Thuật Thêu Tay Của Dân Tộc Miêu ở Trung Quốc

Người Miêu sống chủ yếu ở tỉnh Quý Châu. Các cô gái Miêu thường thích mặc các màu lộng lẫy, phóng khoáng với độ tương phản cao và sắc độ mạnh. Trang phục của người Miêu được phân biệt bởi tuổi của người mặc và vùng miền xuất xứ. Váy dài của phụ nữ thường nặng tới vài ký. Một bộ trang phục thường bao gồm áo cánh có cổ lớn và ống tay nhỏ, khoác ngoài một chiếc váy xếp.

Trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Miêu ở Trung Quốc được thêu tay rất cầu kỳ.

Thông thường những bộ trang phục quý giá này được truyền thừa qua nhiều thế hệ. Khi may trang phục, các cô gái Miêu thường tự làm mọi thứ-dệt vải, may, và thêu tay dải băng hoa văn quấn quanh eo và yếm ngực, công việc này có thể mất một tới hai năm.

Hầu như mỗi phụ nữ dân tộc Miêu từ những thiếu nữ đến những người lớn tuổi đều biết kỹ thuật thêu của dân tộc mình. Hầu hết họ đều thông thạo nghệ thuật thêu thủ công truyền thống, vốn đòi hỏi phải có đôi tay thật khéo léo và sự kiên nhẫn cao.

Nghệ thuật thêu thủ công của dân tộc Miêu có bề dày lịch sử rất lâu, bắt đầu từ thời nhà Đường cách đây hơn 1 ngàn năm. Màu sắc và kiểu dáng đều rất phong phú. Nội dung, họa tiết trang phục phần lớn lấy cảm hứng từ khung cảnh sống động của cuộc sống hằng ngày, đóng vai trò quan trọng trong việc biểu đạt ý nghĩa và phân biệt dòng tộc, chi tộc cũng như ngôn ngữ. Những ghi chép bằng hình ảnh này được chuyên gia học giả tôn vinh là "Sử thi trên trang phục". Về màu sắc, chị em thích sử dụng các gam màu mạnh đối chọi, những màu sắc mang lại cảm giác nồng ấm, thường sử dụng 5 màu: đỏ, đen, trắng, vàng, xanh. Về hình thức, trang phục dân tộc Miêu chia làm trang phục ngày hội và trang phục ngày thường. Trang phục ngày hội là trang phục mặc trong dịp lễ tết và lễ cưới, cầu kỳ diêm dúa. Trang phục ngày thường, kiểu mẫu mộc mạc, giản dị.

Nghệ thuật thêu tay truyền thống này đã được Chính phủ Trung Quốc công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đối với dân tộc Miêu, thêu tay là loại hình nghệ thuật mang tính dân gian và lịch sử. Tuy nhiên hiện nay, thêu tay đang dần bị mai một do người ta thay thế thêu tay bằng những chiếc máy thêu. Công đoạn may trang phục trải qua rất nhiều bước từ dệt vải, nhuộm, thêu… cho đến khâu. Thông thường phải mất ít nhất 4-5 năm để hoàn thành một bộ trang phục của người Miêu.

Để thêu được dải băng hoa văn quấn quanh eo và yếm ngực phải mất 1 đến 2 năm.

Do công đoạn may một bộ trang phục đều được làm bằng tay nên chúng rất có giá trị. Giá mỗi bộ trang phục khoảng 10.000 nhân dân tệ, tương đương khoảng 32 triệu đồng Việt Nam. Tuy nhiên hiện nay, dù có số tiền nhiều hơn thế, người ta vẫn khó có thể sở hữu được bộ trang phục của dân tộc Miêu được làm bằng tay. Ngay cả ở tỉnh Quý Châu-thủ phủ của dân tộc Miêu, người ta cũng khó có thể kiếm được bộ trang phục thêu tay.

Hiện nay, hơn 90% trang phục của dân tộc Miêu được thêu bằng máy. Nhiều nghệ nhân thêu dân tộc Miêu lo ngại rằng nghệ thuật thêu tay truyền thống của họ sẽ sớm bị xóa sổ hoàn toàn, vì thêu bằng máy tốn ít chi phí và công sức hơn. Một nghệ nhân thêu tay dân tộc Miêu cho biết, khách hàng đang có chiều hướng chọn sản phẩm có giá phải chăng, mà thêu máy lại tốn ít chi phí nên nhiều thợ thêu tay không còn làm công việc của họ nữa.

Hơn nữa, chiếc váy thêu tay hiện không còn quan trọng như một phần trong của hồi môn của phụ nữ Miêu nên rất ít phụ nữ Miêu sẵn sàng ở nhà để học thêu tay. Chính vì vậy, nghệ thuật thêu tay của dân tộc Miêu đang dần bị mai một. Chính quyền tỉnh Quý Châu đang có nhiều nỗ lực để khôi phục nghề thủ công truyền thống này.

NGUYỄN LÊ