Nghi Lễ Mở Phủ Trình đồng Trong Tín Ngưỡng Thờ Mẫu

Trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ, nổi bật nhất chính là nghi lễ mở phủ trình đồng hay còn gọi là Tứ phủ trình đồng. Đây là nghi lễ quan trọng bắt buộc đối với mỗi đệ tử trở thành tân đồng/thanh đồng phụng sự Tiên Thánh.

Mở phủ trình đồng là gì ?

Nghi thức mở phủ trình đồng là một nghi thức tối cao nhất trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, là sự khẳng định đồng nhân với thánh mẫu đình thần Tam, Tứ phủ. Nguyện từ đây cắt tóc làm tôi, nối đời làm con với nhà thánh để từ đây nguyện cầu cho quốc thái dân an, sống tốt đời đẹp đạo.

>>> Xem thêm:

• Căn đồng số lính là gì ?
• Hầu đồng cần chuẩn bị những gì ?
• Hành lễ trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ

Các khoa cúng mở phủ trình đồng

Trước tiên, phải bày biện đàn tràng mũ mã hoa nghi – lễ vật tiến cúng, mời pháp sư thực hiện các khoa cúng theo trình tự:

• Cúng phát tấu: Cúng ngũ vị sứ giả đi tiến trình chư Phật, Bồ Tát và từng tòa Thiên phủ, Địa phủ, Thoải phủ, Nhạc phủ (cáo trình đàn tràng, cống nạp thập vật đăng trình để chư vị Phật Thánh hành vân giá vũ).
• Cúng Phật (nếu có điều kiện, có thể dẫn đàn lục cúng, tụng kinh cầu an, Dược Sư hoặc Phả Môn)
• Cúng Tứ phủ (thêm đường thỉnh Trần triều nếu ngôi đền đó có cung thờ nhà Trần)
• Khao cúng sơn trang
• Khao cúng chư vị Thiên quan, khao tiến Năm dinh
• Khấn lễ các cụ cố đồng đền tiền bối bản đền.
• Cúng chúng sinh bố thí cô hồn

Tiến trình mở phủ trình đồng

Hết phần cúng Phật Thánh là vào phần hành lễ khai đàn mở phủ trình đồng. Đồng thầy hầu dẫn trình cho đệ tử, đây là hình thức các Thánh nhập đồng để tắm vía cho tân đồng với ý nghĩa từ nay tâm thanh tịnh trong sáng để các Thánh sẽ giáng đồng vào tân đồng khi hầu Thánh sau này.

Các Quan lớn – Chầu Bà đại diện Tiên Thánh các tòa về nhận lễ, nhận đồng, chấp giấy sớ hoa nghi, sang khăn tỏa bóng để tân đồng bắt đầu được hầu Thánh theo hệ thống từ Thánh Mẫu tới Quan lớn, Chầu Bà, Ông Hoàng, Thánh Cô, Thánh Cậu. Đây là tín ngưỡng dân gian nên các nghi thứ hành lễ được truyền miệng từ đời này qua đời khác, hoạc theo phép tắc từng chốn, từng đền, từng đồng thầy khác nhau nhưng vẫn có những đặc điểm chung: Quan lớn mở phủ, Chầu Bà sang khăn và không lập đàn trình đồng Tứ phủ tại các ngôi đền không có cung thờ chư vị Tiên Thánh Tứ phủ.

Trong đàn lễ mở phủ trình đồng nhất thiết phải có bốn mâm hay tráp lễ bốn phủ để Quan lớn về hành đàn. Mỗi phủ có gương, lược, bút sách, khăn mặt, mùi xoa, trà, thuốc, trầu cau, bông hoa, gạo, tiền, diêm, quạt… với trứng gà hoặc trứng vịt sống gói giấy đỏ, xanh, trắng, vàng từng phủ theo vía nam 7 quả, nữ 9 quả (Tuy nhiên cũng có một số ít đồng thầy chỉ dùng 4 hoặc 5 quả trứng mỗi phủ). Trứng tượng trưng cho vía của tân đồng, còn những vật nói trên tượng trưng cho những vật dụng hàng ngày của mỗi con người, chuẩn bị các đồ vật như vậy để khi vía của tân đồng ở tòa phủ nào trong Tứ phủ cũng có đầy đủ vật dụng cần thiết cho mình. Ngoài ra, còn có 4 chóe nước thanh tịnh, trên miệng dán giấy theo màu phủ: đỏ, xanh, trắng, vàng nối với các mâm hay tráp lễ bốn phủ kể trên bằng một dải cầu nhỏ bằng vải hoặc giấy theo đúng màu của từng phủ (mâm phủ ở trên – giữa là dải cầu – dưới là chóe phủ, các chóe nước có kèm các gáo để mở phủ tắm vía cho tân đồng). Các mâm phủ và chóe phủ hải bày đặt sao cho hợp lý, chiều cao và vị trí phù hợp với tân đồng khi hầu các giá mở phủ, không được bó hẹp chật chội dễ gây đổ vỡ khi mở phủ.

Khi vào mở phủ trình đồng thì các Quan lớn nhặt quả trứng gói giấy màu theo phủ, thư hương; có thể bóc một chút giấy để hở quả trứng cho vào âu hoặc bát hoặc chậu, để rồi dùng gáo phá giấy phủ miệng chóe, lấy nước giội vào trứng, tắm vía cho tân đồng, sau đó dùng gương khai quang nhận diện vía tân đồng (trứng này sau tân đồng phải ăn hết để thu lại vía).

Tiếp nữa là nhặt ở mâm hay tráp lễ phủ: hoa, trầu cau, gạo, tiền đặt vào chậu phủ tám vía tân đồng – xòe chiếc quạt ở mâm hay tráp lễ phủ ra cuộn dải cầu lên mâm hay tráp, như vậy là đã hoàn thành mở một phủ. Cũng có đồng thầy, khi hầu Quan lớn về mở phủ, thì nhặt hết cả trứng, cả hoa, cau, gạo, tiền vào chầu phủ rồi mới dùng gáo mở phủ, giội nước lên chậu phủ, việc này cũng không ảnh hưởng nghi lễ và cứ mở phủ như vậy cho hết bốn mâm hay tráp lễ phủ, đồng thời chứng hình nhân, lốt tướng theo thứ tự vừa mở phủ.

Thông thường, có thể bốn Quan lớn từ Đệ Nhất đến Đệ Tứ về chứng đàn và mỗi quan mở một phủ theo thứ tự Thiên (màu đỏ), Nhạc (màu xanh), Thoải (màu trắng), Địa (màu vàng). Quan Đệ Ngũ về tiễn chư vị Tứ phủ, tiễn chư vị Thiên quan, truyền lệnh hóa kim ngân sớ điệp, hoa nghi tài mã các cung các sở và chỉ để lại tòa sơn trang Tiên Chúa tiễn đàn sau (có đồng thầy khi hầu Quan Đệ Ngũ về tiễn Thiên quan đàn tràng, bằng các tuyên pháp sư đọc trát long chu hay điệp Thiên quan tiễn đàn, tung gạo, tiền, cho hỏa háo kim ngân tài mã. Cũng có đồng thầy khi hầu Quan Đệ Ngũ thì tiễn đàn bằng cách hô phong hoán vũ, cung tiễn chư vị Thiên quan, cho hỏa hóa giấy sớ hoa nghi Tứ phủ rồi mới múa đao, múa võ, ra uy).

Tuy nhiên, có đồng thầy hầu Quan Đệ Nhất về chứng đàn, chứng phủ chấp kỳ sớ điệp kim ngân, nghe tấu sớ, nhận đồng nhận lính, chấp kỳ minh y áo đỏ, khăn phủ diện, chứng khăn tứ phủ, cho tân đồng đội trước sập. Quan Đệ Nhị về mở hai phủ màu đỏ, xanh; Quan Đệ Tam mở hai phủ trắng, vàng. Các Quan sau khi mở phủ xong chứng hình nhân, lốt tướng rồi ra uy múa kiếm, múa cờ, tiếp đến ngự tọa thông truyền chỉ phán, ban tài phát lộc cho tân đồng và cho thập phương tín thí. Quan Đệ Tứ có thể về chứng đàn tràng, giấy sớ hoặc cũng có thể không về mà nhường bóng Quan Đệ Ngũ về tiễn đàn.

Cũng có trường hợp đồng thầy khi mở phủ trình đồng, hầu giá Quan Đệ Nhất về chứng đàn, nghe tên bạch sớ văn. Một Quan lớn (hoặc Đệ nhị, hoặc Đệ Tam, hoặc Đệ Tứ) về mở cả bốn phủ theo thứ tự: Thiên (màu đỏ), Địa (màu vàng), Thoải (màu trắng), Nhạc (màu xanh), xong chứng hết hình nhân lốt tướng, múa cờ kiếm ra uy, ngự tọa ban tài tiếp lộc. Quan Đệ ngũ tiễn đàn Tứ phủ, một vị Chầu Bà tiễn đàn Sơn Trang và sang khăn tỏa bóng cho tân đồng đội cơi trầu trình (có thể tán cơi trầu trình này hoặc có thể để lại tân đồng tán sau). Cũng có đồng thầy hầu hai giá Chầu Bà Thượng Ngàn (Chầu Đệ Nhị, Chầu Lục), một Chầu tiễn đàn sơn trang, tán trầu trình, một Chầu sang khăn tỏa bóng để tân đồng bắt đầu được vào hầu Tiên Thánh.

Có những vùng miền, trong đàn mở phủ trình đồng Tứ phủ có bày thêm bốn chậu cây, Quan lớn về trồng cây đắp gốc cho tân đồng, tượng trưng bằng việc tưới nước lên cây, hoặc có thêm phần Quan lớn phê sổ bản mệnh, hoặc thêm một số hình thái khác. Nhưng nói chung, trong việc hành lễ nên đơn giản, đỡ tốn kém về kinh tế, thời gian cho tân đồng mà đồng thầy vẫn đảm bảo đầy đủ các nghi lễ Tứ phủ cần thiết.

Sinh thời, cố đồng đền Trang Công Thịnh trụ trì đền Dâu, 64 Hàng Quạt, Hà Nội khi mở phủ hầu đúng một giá Quan lớn Đệ Tam vừa chứng đàn, vừa mở phủ, một Chầu Bà tiễn đàn Sơn trang rồi sang khăn cho tân đồng, mà cụ nổi tiếng với biết bao đệ tử trở thành đồng thầy, với bao con nhang khắp trong và ngoài nước. Chính vì vậy, các đồng thầy nên hạn chế bớt một số thủ tục quá rườm rà khi hành lễ mở phủ, hạn chế thời gian sang khăn cho tân đồng, mà khi Thánh ngự vẫn oai linh hiển ứng.

Đồng đền Nguyễn Tất Kim Hùng

Ảnh: Tác giả Nguyễn Long Hưng

>>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube