Ngô Tam Quế – Wikipedia Tiếng Việt

Chu Thái Tổ周太祖
Hoàng đế Trung Hoa (chi tiết...)
Chân dung Ngô Tam Quế trong quan phục nhà Thanh.
Hoàng đế nhà Chu
Tại vị	1678 – 2 tháng 10 năm 1678
Kế nhiệm	Ngô Thế Phiên (Hồng Hóa Đế)
Thông tin chung
Sinh	1612
Mất	2 tháng 10, 1678(1678-10-02) (65–66 tuổi)
Tên húy Ngô Tam Quế (吳三桂) Niên hiệu Chiêu Vũ (昭武) Thụy hiệu Cao Hoàng Đế (高皇帝) Miếu hiệu Thái Tổ (太祖)

Ngô Tam Quế (tiếng Hán: 吳三桂, bính âm: Wú Sānguì, Wade-Giles: Wu San-kuei; tự là Trường Bạch 長白 hay Trường Bá 長伯; 1612 – 2 tháng 10 năm 1678), là Tổng binh cuối triều Minh, sau đầu hàng và trở thành tướng của nhà Thanh, rồi lại xưng đế chống nhà Thanh nhưng cuối cùng thất bại.

Cuộc đời

[sửa | sửa mã nguồn]

Tướng nhà Minh

[sửa | sửa mã nguồn]

Trước đây Ngô Tam Quế từng dưới quyền của Viên Sùng Hoán. Sau khi viên tướng này bị vua nhà Minh là Sùng Trinh giết chết, Ngô Tam Quế dần dần được trao nhiệm vụ làm Tổng binh trấn giữ Sơn Hải quan (nay thuộc tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc).

Khoảng thời gian này, các nhóm khởi nghĩa chống lại nhà Minh đã dần lớn mạnh, trong số ấy có lực lượng của Lý Tự Thành. Sau những thắng lợi liên tiếp, Lý Tự Thành lên ngôi Hoàng đế ở Tây An (Thiểm Tây) và rồi đánh chiếm luôn Bắc Kinh vào ngày 26 tháng 5 năm 1644.[1]

Dẫn quân Thanh vào Trung Nguyên

[sửa | sửa mã nguồn]

Trong khi đó Ngô Tam Quế chỉ huy 10 vạn quân đang đóng ở Sơn Hải Quan. Nhiệm vụ của lực lượng này vốn là để phòng ngự sự xâm nhập của quân Thanh, nhưng khi nghe Bắc Kinh bị uy hiếp, Ngô Tam Quế liền dẫn binh về cứu. Dọc đường, nghe tin kinh đô đã thất thủ, vua Minh (Sùng Trinh Hoàng đế) đã chết, lại nghe Lý Tự Thành dụ dỗ, nên Ngô Tam Quế đã định hàng Lý Tự Thành. Nhưng khi hay ái thiếp của mình là Trần Viên Viên bị Tự Thành chiếm đoạt, cha của ông cũng bị Lý Tự Thành giết, ông nổi giận đổi ý, đến xin hợp tác với quân Mãn Thanh dưới quyền chỉ huy của Đa Nhĩ Cổn.[2]

Quân của Ngô Tam Quế sau đó mở cửa Sơn Hải cho quân Mãn tràn qua, phối hợp chống lại quân Lý Tự Thành. Kết quả là quân Mãn Châu đã tiêu diệt lực lượng của Lý Tự Thành bằng cách dùng một miếng vải gắn liền với đồng phục của quân Ngô Tam Quế để phân biệt đồng minh và kẻ thù.

Lý Tự Thành bị liên quân Ngô Tam Quế và Mãn Thanh đánh bại. Do đó ông phải rút khỏi Bắc Kinh sau 43 ngày đêm làm chủ chốn đế đô này. Kể từ đó, nhà Thanh chính thức làm chủ được Trung Quốc.

Khi nhà Minh ở Bắc Kinh đã bị lật đổ, các quan lại ở Nam Kinh bèn tôn một người trong hoàng tộc là Phúc Vương lên làm vua, lập nên nhà Nam Minh. Tuy nhiên, trước sự tấn công mạnh mẽ của quân Thanh, vị vua cuối cùng của Nam Minh là Quế Vương (Chu Do Lang) phải chạy sang Miến Điện. Ngô Tam Quế đem quân truy kích buộc vua Miến Điện phải giao Quế Vương, rồi đưa về Côn Minh (thủ phủ của tỉnh Vân Nam) treo cổ, triều Nam Minh diệt vong (1661).

Loạn Tam Phiên

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Loạn Tam Phiên

Khi mới thành lập, triều Thanh đã phong vương cho một số tướng lĩnh Hán tộc có công, trong số đó có Thượng Khả Hỉ (được phong là Bình Nam vương, trấn thủ Quảng Đông), Cảnh Trọng Minh (được phong là Trấn Nam vương, trấn thủ Phúc Kiến), Ngô Tam Quế (được phong Bình Tây vương, trấn thủ Vân Nam).

Ba lãnh địa đó gọi chung là "Tam phiên", và trong ba phiên ấy mạnh nhất là thế lực của Ngô Tam Quế. Sau xét thấy sự tồn tại của những lãnh địa này không có lợi cho nền thống trị của nhà Thanh, năm 1673 vua Khang Hi đã ra lệnh bãi bỏ các phiên.

Bị mất quyền lợi, ngay năm ấy Bình Tây vương Ngô Tam Quế nổi dậy chống lại nhà Thanh và hô hào hai phiên kia cùng phối hợp. Phong trào này buổi đầu đã lôi cuốn được sự hưởng ứng của nhiều địa phương trong cả nước, như Trịnh Kinh từ Đài Loan cũng đem quân qua tấn công vùng ven biển hai tỉnh Chiết Giang và Phúc Kiến. Tuy nhiên, vì các lực lượng chống Thanh không có hành động thống nhất nên ít năm sau thì bị dẹp tan. Năm 1676, hai phiên họ Cảnh và họ Thượng đã đầu hàng.

Xưng đế và qua đời

[sửa | sửa mã nguồn]

Trong tình thế rất khó khăn, năm 1678, Ngô Tam Quế vẫn xưng làm Hoàng đế, lập ra nhà Đại Chu (大周), thủ đô tại Hành Dương, Hồ Nam. Nhưng chỉ được 5 tháng thì chết vào ngày 2 tháng 10 năm 1678, ông thọ 66 tuổi.

Cháu của ông là Ngô Thế Phiên nối ngôi nhưng thế lực đã rất suy yếu. Năm 1681, quân nhà Thanh tấn công và chiếm được Vân Nam, Thế Phiên phải tự tử. Cuộc nổi dậy của "Tam phiên" đến đây thì bị dập tắt.

Gia thất

[sửa | sửa mã nguồn]

Thê thiếp

[sửa | sửa mã nguồn]

1. Chính thất Trương thị (张氏), người Liêu Đông, sống trong khoảng thời gian 1615 - 1699, sinh Ngô Ứng Hùng. Ngô Tam Quế xưng Đế, được lập làm Hoàng hậu, tính cách hà tiện[3].
2. Thứ thất Trần Viên Viên, sủng phi, xuất thân kỹ nữ ở sông Tần Hoài, một trong "Tần Hoài bát diễm" thời Minh mạt, qua đời tại Quý Châu.
3. Thứ thất, còn gọi "Bát Diện quan âm" (八面观音)[4], bị Binh bộ Thị lang nhà Thanh là Thái Dục Vinh (蔡毓榮) nạp làm thiếp.
4. Thứ thất, còn gọi "Tứ Diện quan âm" (四面观音), bị Nghị chính đại thần nhà Thanh là Mục Chiêm (穆占) nạp làm thiếp.
5. Nhiều ngự thiếp không rõ danh tính.

Con cái

[sửa | sửa mã nguồn]

1. Ngô Ứng Hùng (吳應熊, 1634 - 1674), được nhà Thanh phong làm Bình Tây vương trấn thủ Vân Nam, là ngạch phò của Khác Thuần Trưởng Công chúa - con gái Thanh Thái Tông Hoàng Thái Cực. Ngô Tam Quế nổi loạn, bị nhà Thanh xử tử, sau được Ngô Thế Phiên truy tặng Hiếu Cung Hoàng đế (孝恭皇帝).
   1. Ngô Thế Lâm (吳世霖, ? - 1674), bị xử tử cùng cha.
   2. Ngô Thế Phiên, về sau xưng đế thất bại và bị giết.
   3. Trưởng nữ, lấy Phụng quốc tướng quân Cát Nhĩ Đồ (噶尔图).
   4. Nhị nữ, Trắc phúc tấn của Cung Thân vương Thường Ninh.
2. Ngô Ứng Kỳ (吴应期, ? - 1680), sau khi Ngô Tam Quế nổi loạn thì được phong làm Đại tướng quân, cháu trai Ngô Thế Phiên kế vị phong Sở vương. Phát động đảo chính Thế Phiên tại Vân Nam bất thành, bị xử tử cùng hai người con trai.
   1. Ngô Thế Tông (吴世琮, ? - 1679), được giao trấn thủ Quảng Tây, về sau bị thương nặng tại Nam Ninh và qua đời không lâu sau đó.
   2. Một người con gái, còn được gọi là "Tiểu quan âm" (小觀音), bị Binh bộ Thị lang nhà Thanh là Thái Dục Vinh (蔡毓榮) nạp làm thiếp.
3. Một người con trai không rõ danh tính
4. Trưởng nữ, lấy Hồ Quốc Trụ (胡国柱).
5. Nhị nữ, lấy Đô thống Hạ Quốc Tương (夏国相).
6. Tam nữ, lấy Vân Nam Tổng đốc Quách Tráng Đồ (郭壮图).
7. Tứ nữ, lấy Vệ Phác (卫朴).
8. Ngũ nữ, lấy Vương Vĩnh Ninh (王永宁).
9. Một người con gái không rõ danh tính, được cho là trắc thất của Tô Khắc Tát Cáp[5].

Tài liệu liên quan

[sửa | sửa mã nguồn]

Trích một đoạn trong sách Sử Trung Quốc của học giả Nguyễn Hiến Lê, để thay lời nhận xét:

Ngô Tam Quế được lịnh về cứu kinh đô từ mười ngày trước, vẫn chùng chình, tiến binh rất chậm, có lẽ vì còn tính xem có nên nhận đề nghị chia chác sau đó của Lý Tự Thành không. Khi Tư Tôn (tức Sùng Trinh Hoàng đế) tuẫn quốc, thì Quế mới tiến được có nửa đường tới Bắc Kinh. Hay tin, hắn quay trở về liền để chờ xem tình thế ra sao. Lý Tự Thành đã thành công một cách dễ dàng...Duy có Ngô Tam Quế là có thể gây rối cho ông. Ông nhờ cha của Quế (lúc đó đã theo ông) làm trung gian để điều đình với Quế. Nhưng Quế vẫn không quyết định gì cả, có lẽ muốn đợi Lý Tự Thành trả cho mình một ái thiếp bị một tướng của Tự Thành bắt. Đồng thời Quế cũng thương thuyết với quân Thanh, nhờ quân Thanh giúp khi cần. Tự Thành hay tin đó tặng Quế 40.000 lạng (bạc?), Quế vẫn làm thinh. Bực mình, Tự Thành phái hai tướng đem 20.000 quân tấn công Quế. Nhưng đáng lẽ phải cấp tốc đánh Tam Quế trước khi quân Thanh can thiệp, thì họ lại kéo dài ra. Tự Thành phải đích thân đem 200.000 quân đánh Quế ở gần Sơn Hải Quan, khi vây Quế ba mặt rồi, quân Quế sắp bị tiêu diệt thì quân Thanh tới cứu Quế. Tự Thành thua, rút lui, đề nghị chia giang sơn với Quế; Quế không chịu, Tự Thành giết cha Quế rồi vội vàng về Bắc Kinh (vì quân địch theo bén gót) vơ vét vàng bạc, châu báu chất lên xe, đưa về phía Tây, đốt cung điện rồi cùng với quân đội rút lui... Quế hy vọng đuổi được Tự Thành rồi, nhường cho nhà Thanh một số quyền lợi nào đó thì họ sẽ lui về Mãn Châu. Không dè viên phụ chính (Đa Nhĩ Cổn), chú vua Thanh bảo chưa lập được trật tự nên không về, lại sai Quế đem quân Thanh đuổi theo Lý Tự Thành tới Thiểm Tây. Trong khi đó, vua Thanh mới 7 tuổi được chú (tức viên phụ chính) đưa vào Bắc Kinh, đặt lên ngai vàng. Quế hay tin như người mất hồn, suốt ngày đóng cửa không tiếp ai, rất rầu rĩ. Hắn tiếc vì mất ái thiếp, lại mất ngôi vua hay chức Tể tướng. Hắn ân hận vì để cho cha bị giết và mang tội phản quốc...[1]

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Sùng Trinh
• Lý Tự Thành
• Trần Viên Viên

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ a b Nguyễn Hiến Lê, Sử Trung Quốc (tập 2), tr.163-164.
2. ^ Chi tiết này căn cứ theo Trung Quốc sử lược của GS. Phan Khoang, tr. 296.
3. ^ 李治亭《吴三桂大传》引《庭闻录》，卷6，8页
4. ^ 刘健《庭闻录》卷六说: “八面观音与(陈)圆圆并擅殊宠，故宗伯南昌李明睿妓也。”《清朝野史大观》记载：“八面观音、四面观音，三桂爱姬有称八面观音者，故宗伯南昌李明睿家妓，城破为蔡毓荣所得。又有四面观音者，亦美姿容，后归征南将军穆占。”
5. ^ 吴三桂亲属参考李治亭著《吴三桂大传》，2005年，第196，221页

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

• Phan Khoang, Trung Quốc sử lược. Văn sử địa xuất bản tại Sài Gòn năm 1970.
• Nguyễn Hiến Lê, Sử Trung Quốc (tập 2). Nhà xuất bản Văn hóa, 1997.
• Nhiều người soạn, Lịch sử thế giới trung đại. Nhà xuất bản Giáo dục, 2003.

Tiền nhiệm:_	Hoàng đế Đại Chu1678	Kế nhiệm:Ngô Thế Phiên
Tiền nhiệm:Vĩnh Lịch Đế	Quý Châu chấp chính quan1660-1678	Kế nhiệm:Ngô Thế Phiên
Tiền nhiệm:Vĩnh Lịch Đế	Vân Nam chấp chính quan1660-1678	Kế nhiệm:Ngô Thế Phiên
Tiền nhiệm:_	Bình Tây vương1644-1678	Kế nhiệm:_

x t s Loạt bài Minh mạt Thanh sơ
Hoàng tộc Minh	Minh Thần Tông Minh Quang Tông Minh Hy Tông Minh Tư Tông Nam Minh An Tông Nam Minh Thiệu Tông Chu Thường Doanh Chu Thường Phương Nam Minh Lỗ Vương Nam Minh Thiệu Vũ Đế Chu Thường Thanh Nam Minh Chiêu Tông
Hoàng tộc Thanh	Thanh Thái Tổ Thanh Thái Tông Hiếu Trang Văn hoàng hậu Thanh Thế Tổ Thanh Thánh Tổ Đại Thiện Đa Nhĩ Cổn Đa Đạc Tế Nhĩ Cáp Lãng Hào Cách Nhạc Thác
Các địch thủ độc lập	Vương Gia Dận Vương Tả Quải Bạch Nhữ Học Cao Nghênh Tường Trương Tồn Mạnh Vương Tự Dụng Vương Đại Lương Lý Tự Thành Lý Tự Kính Trương Hiến Trung Tôn Khả Vọng Ngô Tam Quế Ngô Thế Phiên Thượng Khả Hỷ Cảnh Trọng Minh
Các tướng lĩnh quan lại khác & nhân vật chủ chốt	Ngụy Trung Hiền Thôi Trình Tú Hứa Hiển Đồn Khách Quang Tiên Điền Nhị Canh Viên Sùng Hoán Dương Hạo Hùng Đình Bật Tần Lương Ngọc Mã Tường Lân Uông Văn Ngôn Vương Hóa Trinh Từ Nhĩ Nhất Hàn Hoảng Lưu Đĩnh Sử Khả Pháp Lư Tượng Thăng Trương Quốc Duy Hồng Thừa Trù Trương Ứng Xương Lý Ứng Kỳ Trần Viên Viên Ngao Bái Sách Ni Át Tất Long Tô Khắc Tát Cáp
Những trận đánh lớn	Trận Tát Nhĩ Hử Trận Ninh Viễn Trận Đại Lăng Hà Trận Tùng-Cẩm Trận Sơn Hải Quan