Giao diện chuyển sang thanh bên ẩn Bách khoa toàn thư mở Wikipedia Sơ đồ tương tác giữa các nguyên tố. Chu kỳ "tương sinh" được minh họa bằng các mũi tên màu xám chạy theo chiều kim đồng hồ bên ngoài vòng tròn, trong khi chu kỳ "tương khắc" được thể hiện bằng các mũi tên màu đỏ bên trong vòng tròn.
Chuyên đề
Đạo giáo
Học thuyết
Đạo
Vô vi
Thanh tịnh
Tiêu dao
Tam bảo
Tu đạo
Vũ hóa phi thăng
Thủ nhất
Đại Tiên
Chân nhân
Khí
Thái cực
Âm Dương
Ngũ hành
Bát quái
Tị cốc
Nội đan
Ngoại đan
Đạo giới
Phù lục
Vô cực
Pháp thuật
Khoa nghi
Nhân vật
Lão Tử
Quan Doãn Tử
Văn Tử
Liệt Tử
Trang Tử
Quỷ Cốc Tử
Trương Giác
Trương Đạo Lăng
Ngụy Bá Dương
Hứa Tốn
Ngụy Hoa Tồn
Cát Hồng
Khấu Khiêm Chi
Lục Tu Tĩnh
Đào Hoằng Cảnh
Lý Hoằng Chân Quân
Tôn Tư Mạc
Ngũ Tổ Thất Chân
Trần Đoàn
Vương Văn Khanh
Tư Mã Thừa Trinh
Lưu Nhất Minh
Thiệu Nguyên Tiết
Sở Bá Tú
Trần Cảnh Nguyên
Vương Trùng Dương
Khưu Xứ Cơ
Trương Tam Phong
Trần Ứng Ninh
Trúc lâm thất hiền
Danh sách nhân vật Đạo giáo
Thần tiên
Tam Thanh Tứ Ngự
Nguyên Thủy Thiên Tôn
Linh Bảo Thiên Tôn
Đạo Đức Thiên Tôn
Hoàng Thiên
Hậu Thổ
Tử Vi
Câu Trần
Nam Cực Trường Sinh Đại Đế
Thái Ất Cứu Khổ Thiên Tôn
Tiên Thiên Tôn thần
Tây Vương Mẫu
Đông Vương Công
Thánh Mẫu Nguyên Quân
Đẩu Mẫu Nguyên Quân
Tam Quan Đại đế
Ngũ Phương Ngũ Lão
Huyền Thiên Thượng Đế
Lôi Thanh Phổ Hóa Thiên Tôn
Thiên Địa Sơn Xuyên Bách Thần
Cửu Hoàng đại đế
Thái Dương tinh quân
Thái Âm tinh quân
Nam Bắc Đẩu tinh quân
Thái Tuế tinh quân
Khôi Đẩu tinh quân
Ngũ Nhạc đại đế
Tứ Hải Long vương
Thủy Tiên Tôn Vương
Kim Quang thánh mẫu
Lôi Công
Âm phủ
Phong Đô Đại Đế
Đông Nhạc Đại Đế
Thập Điện Diêm Quân
Ngũ Phương Quỷ Đế
Âm Dương Ty
Phán Quan
Nhật Dạ Du Thần
Hắc Bạch Vô Thường
Thánh hiền Tiên chân
Bàn Cổ
Nữ Oa
Phục Hy
Thần Nông
Hoàng Đế
Bát Tiên
Thuần Dương tổ sư
Cửu Thiên Huyền Nữ
Ly Sơn Lão Mẫu
Bách Hoa Tiên Tử
Hư Tịch Xung Ứng Chân Nhân
Tam Mao Chân Quân
Hoàng Đại Tiên
Từ Hàng chân nhân
Hộ pháp Thái Bảo
Thác Tháp lý thiên vương
Trung Đàn nguyên soái
Nhị lang chân quân
Khu Ma chân quân
Quan Thánh đế quân
Tín ngưỡng Quan Vũ
Tứ Đại Nguyên Soái
Ôn nguyên soái
Khang Nguyên Soái
Mã thiên quân
Vương Linh Quan
Huyền Đàn chân quân
Điền Đô nguyên soái
Ngũ Doanh thần tướng
Pháp Chủ chân quân
Thần dân gian
Phúc Lộc Thọ
Thiên Thượng Thánh Mẫu
Tín ngưỡng Mẫu Tổ Đài Loan
Thái Sơn Nương Nương
Táo Quân
Tài Thần
Môn Thần
Thành Hoàng
Cảnh Chủ
Phúc Đức Chánh Thần
Nguyệt Lão
Văn Xương Đế Quân
Thiên Y Chân Nhân
Bao Công
Bảo Sinh Đại Đế
Khai Chương Thánh Vương
Quảng Trạch Tôn Vương
Linh An Tôn Vương
Tam Sơn Quốc Vương
Cửu Long Tam Công
Tây Tần Vương Gia
Hồng Thánh Đại Vương
Xa Công
Hổ Gia
Thất Tinh Nương Nương
Kim Hoa Nương Nương
Lâm Thủy Phu Nhân
Chú Sinh Nương Nương
Vũ Di Chân Quân
Xảo Thánh Tiên Sư
Nhạc Vũ Mục Vương
Khương Thái Công
Trương Tiên
Thanh Thủy Tổ Sư
Lý Hoằng Chân Quân
Đổng Công Tổ Sư
Ngũ Phủ Thiên Tuế
Ngũ Niên Thiên Tuế
Ngũ Phúc Vương Gia
Địa Tiên
Trấn Nguyên đại tiên
Xích Cước đại tiên
Danh sách thần thánh Đạo giáo
Tông phái
Thời kỳ đầu
Hoàng Lão Đạo
Phương Tiên Đạo
Thời kỳ hình thành
Thái Bình Đạo
Ngũ Đấu Mễ Đạo
Chính Nhất Đạo
Trương Thiên Sư
Thiên Sư Đạo
Cổ Tam phái
Lâu Quan Đạo
Văn Thủy đạo/Ẩn Tiên Phái
Hoa Sơn Đạo
Các tông phái
Linh Bảo Phái
Đông Hoa Phái
Thượng Thanh Phái
Mao Sơn Tông
Các Tảo Tông
Trùng Huyền Phái
Thiên Tâm Phái
Thần Tiêu Phái
Thanh Vi Phái
Tịnh Minh Đạo
Lư Sơn Phái
Phổ Am Phái
Thái Nhất giáo
Chân Đại Đạo
Toàn Chân Đạo
Long Môn Phái
Kim Đan Nam Tông
Chính Nhất Đạo
Huyền Giáo
Thiên Tiên Phái
Đạo giáo các nơi
Đạo giáo Trung Quốc Đại lục
Đạo giáo Hồng Kông
Đạo giáo Đài Loan
Đạo giáo Singapore
Đạo giáo Nhật Bản
Đạo giáo Việt Nam
Đạo giáo Triều Tiên bán đảo
Đạo giáo Đông Nam Á
Điển tịch
Đạo kinh và Đạo tạng
Kinh Dịch
Đạo đức kinh
Nam Hoa kinh
Xung hư kinh
Thông huyền kinh
Văn Thủy kinh
Hoài Nam nội thiên
Âm Phù kinh
Hoàng Đình kinh
Tham Đồng Khế
Thái Bình kinh
Ngộ Chân thiên
Linh Bảo Ngũ Phù kinh
Ngũ Nhạc chân hình đồ
Tam Hoàng văn
Linh Bảo Độ Nhân kinh
Đại Động Chân kinh
Tây Thăng kinh
Thanh Tịnh kinh
Lão Tử Hà Thượng Công Chương Cú
Tâm Ấn kinh
Công khóa kinh
Cảm Ứng thiên
Định Quan kinh
Nội Quan kinh
Thai Tức kinh
Bắc Đẩu kinh
Ngọc Xu kinh
Ngọc Hoàng kinh
Tam Quan kinh
Bão Phác Tử
Huyền Cương Luận
Hóa Thư
Vân Cát Thất Thiêm
Đạo giáo Nghĩa Sơ
Thiện thư
Động thiên phúc địa
Ngọc Kinh Sơn
Côn Lôn sơn
Bồng Lai sơn
Thập châu tam đảo
Thập đại động thiên
Ba mươi sáu tiểu động thiên
Bảy mươi hai phúc địa
Danh sơn Đạo giáo
Võ Đang sơn
Thanh Thành sơn
Động thiên phúc địa
Động thiên
Khác
Đạo sĩ
Lịch sử
Âm nhạc
Đạo quán
Danh sách
Bạch Vân Quán
Lâu Quan Đài
Đạo lịch
Hiệp hội Đạo giáo Trung Quốc
Học viện Đạo giáo Trung Quốc
Thiên đình
x
t
s
Trong triết học cổ Trung Hoa, Ngũ hành (tiếng Trung: 五行; bính âm: wǔxíng)[a] là một sơ đồ khái niệm gồm năm nguyên tố được sử dụng trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu truyền thống của Trung Quốc để giải thích một loạt các hiện tượng, bao gồm cả các chu kỳ vũ trụ, sự tương tác giữa các cơ quan nội tạng, sự kế thừa của các chế độ chính trị và tính chất của thuốc thảo dược.
Năm nguyên tố cơ bản và luôn trải qua năm trạng thái là Hỏa (火), Thủy (水), Mộc (木), Kim (金), Thổ (土).[b] Ngũ hành không chỉ vật chất mà là cách quy ước để xét mối tương tác và quan hệ của vạn vật trong mối tương quan hài hòa, thống nhất.[2][3][4]
Chu kỳ
[sửa | sửa mã nguồn]
Thúc đẩy lẫn nhau
[sửa | sửa mã nguồn]
Chu kỳ sinh sản (相生 xiāngshēng) là:
Mộc nuôi Hỏa
Hỏa sinh ra Thổ (tro, dung nham)
Thổ sinh ra Kim (các quá trình địa chất sinh ra khoáng chất)
Kim loại thu thập Thủy (ví dụ, hơi nước ngưng tụ trên kim loại)
Thủy nuôi dưỡng Mộc (Hoa nước, thực vật và các thay đổi khác trong rừng)
Điều tiết lẫn nhau
[sửa | sửa mã nguồn]
Chu kỳ phá hoại (相克 xiāngkè) là:
Mộc nắm giữ (hoặc ổn định) Thổ (rễ cây có thể ngăn chặn xói mòn đất)
Thổ chứa (hoặc chỉ đạo) Thủy (đập hoặc bờ sông)
Thủy làm ẩm (hoặc điều chỉnh) Hỏa
Hỏa làm tan chảy (hoặc tinh chế hoặc định hình) Kim
Kim loại cắt (hoặc khắc) Mộc
Ghi chú
[sửa | sửa mã nguồn]
^ Tiếng Nhật: gogyō (五行);[1] tiếng Hàn Quốc: ohaeng (오행).
^ Thứ tự trình bày này được gọi là trình tự "ngày trong tuần". Theo thứ tự "tương sinh" (相生; xiāngshēng) là Mộc, Hỏa, Thổ, Kim và Thủy. Theo thứ tự "tương khắc" (相克; xiāngkè) là Mộc, Thổ, Thủy, Hỏa và Kim.[2][3][4]
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]
^ Hayashi, Makoto; Hayek, Matthias (2013). "Editors' Introduction: Onmyodo in Japanese History". Japanese Journal of Religious Studies. tr. 3. doi:10.18874/jjrs.40.1.2013.1-18. ISSN 0304-1042.
^ abDeng Yu; Zhu Shuanli; Xu Peng; Deng Hai (2000). "五行阴阳的特征与新英译" [Characteristics and a New English Translation of Wu Xing and Yin-Yang]. Chinese Journal of Integrative Medicine. Quyển 20 số 12. tr. 937. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 7 năm 2015.
^ abDeng Yu et al (1999). Fresh Translator of Zang Xiang Fractal five System. Chinese Journal of Integrative Medicine.
^ abDeng Yu et al (1999). TCM Fractal Sets 中医分形集. Journal of Mathematical Medicine. 12 (3): 264–265.
Đọc thêm
[sửa | sửa mã nguồn]
Feng Youlan (Yu-lan Fung), A History of Chinese Philosophy, volume 2, p. 13.
Joseph Needham, Science and Civilization in China, volume 2, pp. 262–23.
Maciocia, G. (2005). The Foundations of Chinese Medicine (ấn bản thứ 2). London: Elsevier Ltd.
Chen, Yuan (2014). "Legitimation Discourse and the Theory of the Five Elements in Imperial China". Journal of Song-Yuan Studies. Quyển 44. tr. 325–364. doi:10.1353/sys.2014.0000. ISSN 1059-3152. S2CID 147099574.
Liên kết ngoài
[sửa | sửa mã nguồn]
Wuxing (Wu-hsing). The Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002.
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về Ngũ hành. Cổng thông tin:
Châu Á
Trung Quốc
Thiên văn học
Triết học
Bài viết này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
x
t
s
x
t
s
Chòm sao Trung Quốc cổ đại
Tam viên
Tử Vi viên • Thái Vi viên • Thiên Thị viên
Tứ tượng và Nhị thập bát tú
Đông phương Thanh long (青龍): Giác (角) • Cang (亢) • Đê (氐) • Phòng (房) • Tâm (心) • Vĩ (尾) • Cơ (箕)
Nam phương Chu tước (朱雀): Tỉnh (井) • Quỷ (鬼) • Liễu (柳) • Tinh (星) • Trương (張) • Dực (翼) • Chẩn (軫)
Tây phương Bạch hổ (白虎): Khuê (奎) • Lâu (婁) • Vị (胃) • Mão (昴) • Tất (畢) • Chủy (觜) • Sâm (參)
Bắc phương Huyền vũ (玄武): Đẩu (斗) • Ngưu (牛) • Nữ (女) • Hư (虛) • Nguy (危) • Thất (室) • Bích (壁)
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về Ngũ hành. Cổng thông tin:
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ngũ_hành&oldid=73484202” Thể loại: 
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về Ngũ hành. Cổng thông tin:
Châu Á
Trung Quốc
Thiên văn học
Triết học
