Những điều Cần Biết Về Bệnh Sốt Rét

Ngày 17/05 trên máy bay trở về Việt Nam, bệnh nhân sốt lạnh run khoảng 2 cơn/ngày. Sau đó bệnh nhân đã đi khám bệnh, xét nghiệm tại 4 cơ sở y tế tư nhân và công lập, tình trạng sốt không cải thiện; được chẩn đoán theo dõi sốt xuất huyết dengue. Ngày 23/05 bệnh nhân được hội chẩn với BVBNĐ, mẫu máu gởi sang BVBNĐ để xét nghiệm kiểm tra ngày 24/05 có kết quả test nhanh dương tính với Plasmodium falciparum. Bệnh nhân được chuyển sang BVBNĐ ngày 24/05/2022 với chẩn đoán Sốt rét ác tính thể não, vàng da, tiểu huyết sác tố và mật độ ký sinh trùng cao do P. falciparum. Sau 6 ngày điều trị tích cực bệnh nhận đã xuất viện ngày 30/05/2022. Trường hợp thứ 2 là bệnh nhân nam, 63 tuổi, người tỉnh Triết Giang, Trung Quốc; làm việc ở Abidjan, Bờ Biển Ngà được 28 tháng. Ngày 31/05/2022, bệnh nhân từ Bờ Biển Ngà về Việt Nam bằng máy bay, có quá cảnh 10 giờ ở Thổ Nhĩ Kỳ. Bệnh nhân lên cơn sốt lạnh run trên chuyến bay về Việt Nam. Xuống sân bay Tân Sơn Nhất, được một bác sĩ người Trung Quốc (đi cùng chuyến bay) đưa đến khám ở một bệnh viện quốc tế và được làm test nhanh sốt rét dương tính Plasmodium falciparum và được chuyển ngay đến BVBNĐ lúc 01g00 ngày 01/06/2022. Bệnh nhân được chẩn đoán Sốt rét ác tính thể vàng da, suy thận, nhiễm toan và mật độ ký sinh trùng cao do P. falciparum và hiện vẫn đang được điều trị tích cực tại khoa hồi sức sốt rét BVBNĐ.

Theo báo cáo từ BVBNĐ, năm 2020 tiếp nhận điều trị 05 trường hợp sốt rét, trong đó có 1 ca sốt rét ác tính. Năm 2021 chỉ có 02 trường hợp sốt rét cơn, không có trường hợp sốt rét ác tính, không có tử vong. Trong 6 tháng đầu năm 2022 ghi nhận 5 trường hợp sốt rét, trong đó có 2 trường hợp sốt rét ác tính. Tất cả các bệnh nhân sốt rét nhập viện và điều trị trong các năm qua là những trường hợp đi công tác tại vùng có sốt rét lưu hành ở Tây Nguyên (Đak Ơ Bình Phước..) hoặc đi công tác tại các nước châu Phi…

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, lây truyền từ người bệnh sang người lành khi bị muỗi đốt. Muỗi Anopheles (còn gọi là muỗi đòn xóc) là trung gian truyền bệnh sốt rét. Ký sinh trùng sốt rét không tồn tại ở ngoại cảnh, chỉ tồn tại trong máu người bệnh và trong cơ thể muỗi truyền bệnh sau khi chích người bệnh. Do đó điều kiện để lây truyền bệnh sốt rét là phải có muỗi Anopheles và có người đang bị bệnh (mang ký snh trùnh trong máu).

Bệnh sốt rét nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ xuất hiện các biến chứng nặng – thể Sốt rét ác tính (như biến chứng não gây hôn mê sâu, co giật;, suy gan, suy thận, thiếu máu nặng, tiểu huyết cầu tố do vỡ hồng cầu hàng loạt..) và khi đó nguy cơ tử vong là rất cao. Những người chưa từng bị sốt rét (chưa có miễn dịch) là nhóm có nguy cơ cao xuất hiện các biến chứng nặng và tử vong khi nhiễm KSTSR. Nhóm này cần được phát hiện sớm, điều trị đúng và kịp thời.

Tại Việt Nam bệnh sốt rét lưu hành quanh năm tại các tỉnh rừng núi miền Bắc, miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ; trong đó số ca bệnh sốt rét gia tăng trong mùa mưa. Theo báo cáo của Bộ Y Tế, trong năm 2021, cả nước có 465 bệnh nhân sốt rét, giảm 67% so với năm 2020, không có ca tử vong. Tại khu vực phía Nam, ghi nhận 43 ca sốt rét, giảm 76% so với năm 2020. Đến hết năm 2021 cả nước đã có 36 tỉnh thành được công nhận loại trừ bệnh sốt rét. Theo kế hoạch, Việt Nam đang phấn đấu để đạt loại trừ sốt rét vào năm 2030. Tại thành phố Hồ Chí Minh, từ năm 2011 đến nay không phát hiện ca bệnh sốt rét nội tại (là ca bệnh mắc bênh tại TPHCM) mà tất cả đều là các ca nhiễm từ các vùng dịch tễ lưu hành. Thành phố đã đươc công nhận loại trừ sốt rét từ năm 2020, hiện nay đang trong giai đoạn “Phòng ngừa sốt rét quay trở lại sau loại trừ”. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố vẫn duy trì các hoạt động giám sát thường xuyên ca bệnh và côn trùng truyền bệnh cùng các hoạt động chuyên môn theo hướng dẫn của Bộ Y tế tại Quyết định 4922/QĐ-BYT ngày 25/10/2021 về Hướng dẫn giám sát và phòng chống bệnh sốt rét.

Tuy nhiên TP. Hồ Chí Minh là nơi có biến động dân cư rất lớn và cũng là nơi tập trung nhiều bệnh viện tuyến cuối, nên hàng năm thành phố vẫn ghi nhận một số trường hợp sốt rét là những người đến từ vùng đang có dịch sốt rét lưu hành trong và ngoài nước. Kết quả giám sát trung gian truyền bệnh sốt rét tại thành phố không phát hiện muỗi Anopheles, vì vậy nguy cơ lây lan bệnh sốt rét tại thành phố là gần như không có. Mặc dầu vậy, Ngành y tế vẫn khuyến cáo người dân chủ động thực hiện các biện pháp tiêu diệt lăng quăng, ngăn ngừa muỗi đốt để phòng tránh các bệnh lây lan do muỗi truyền, trong đó căn bệnh sốt xuất huyết hiện đang là bệnh truyền nhiễm lưu hành tại thành phố đang bắt đầu vào mùa dịch khi mùa mưa đang đến.

Về mặt chẩn đoán và điều trị, SYT yêu cầu tất cả các cơ sở khám chữa bệnh khi tiếp nhận một trường hợp có sốt cần chú ý khai thác yếu tố tiền sử đi lại của bệnh nhân. Khi bệnh nhân đi từ các vùng có sốt rét lưu hành về thì cần nghĩ ngay đến bệnh sốt rét và tiến hành xét nghiệm tìm ký sinh trùng sốt rét (test nhanh hoặc nhuộm lame máu) để kịp thời điều trị, ngăn ngừa biến chứng nặng và tử vong.

SỞ Y TẾ TP.HCM Tyt Trường ThọNguồn tin : Sở y tế TP Hồ Chí Minh