Núi Bà Đen – Wikipedia Tiếng Việt

Núi Bà Đen
Núi Bà Đen nhìn từ hồ Dầu Tiếng
Độ cao	986 m[1]
Phần lồi	996 m[1]
Vị trí
Núi Bà ĐenTây Ninh
Tọa độ	11°22′53″B 106°10′16″Đ / 11,381431°B 106,171175°Đ / 11.381431; 106.171175 (Núi Bà Đen)
Địa chất
Kiểu	Núi lửa đã tắt
Leo núi
Hành trình dễ nhất	Cáp treo hoặc Đi bộ đường dài

Núi Bà Đen là ngọn núi lửa đã tắt nằm phần lớn ở phường Bình Minh, tỉnh Tây Ninh, Việt Nam. Với độ cao 986 m, đây là ngọn núi cao nhất miền Nam Việt Nam hiện nay, được mệnh danh "Đệ nhất thiên sơn".[2][3]

Theo Gia Định thành thông chí, tên gốc của núi Bà Đen là Bà Dinh. Những bậc kỳ lão địa phương cho rằng tên gốc là núi Một. Khoảng nửa thế kỷ XVIII xuất hiện tên gọi núi Bà Đênh, sau gọi trại thành núi Bà Đen; cũng có người gọi núi Điện Bà.[4] Trong Chiến tranh Việt Nam, khu vực xung quanh núi là một điểm nóng do vị trí gần biên giới Campuchia.[5]

Khu vực này thực chất là một cụm gồm ba núi nằm liền kề nhau là Núi Bà Đen (còn được gọi tắt là Núi Bà), núi Heo và núi Phụng trên tổng diện tích 24 km².[6] Quần thể núi Bà Đen được Bộ Văn hóa (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử và danh thắng cấp quốc gia ngày 21 tháng 1 năm 1989.[7]

Đặc điểm và địa lý

[sửa | sửa mã nguồn]

Núi Bà Đen (Núi Bà)

[sửa | sửa mã nguồn]

Ở độ cao 986 mét (3.235 ft), ngọn núi lửa đã tắt này nổi lên giữa vùng đất bằng phẳng của Đông Nam Bộ. Ngọn núi gần như có dạng nón, hơi phình ở phía tây bắc; sườn núi có nhiều khối đá bazan lớn, dày đặc hang động tự nhiên.[5][8] Một số hang tiêu biểu gồm động Kim Quang, động Ba Cô nằm trên sườn núi, gắn với di tích và truyền thuyết địa phương.[9][10] Núi nằm ở phía đông bắc thành phố Tây Ninh, thuộc địa phận xã Thạnh Tân, cách trung tâm thành phố khoảng 11 km; cách Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 96 km về phía tây bắc.[5]

Một loài tắc kè, Gekko badenii (tắc kè núi Bà Đen), đã được đặt theo tên ngọn núi và là loài đặc hữu của khu vực này.[11]

Núi Đất (núi Heo)

[sửa | sửa mã nguồn]

Núi Đất (còn gọi núi Heo) là ngọn thấp nhất trong quần thể 3 núi Bà Đen. Theo bản đồ hành chính tỉnh Tây Ninh năm 2002, núi Heo nằm ở phía tây của núi Bà Đen, đỉnh cao 341 m.[12]

Núi Phụng

[sửa | sửa mã nguồn]

Núi Phụng nằm ở phía tây bắc núi Bà Đen, gần tuyến đường 785, cao 419 m.[12]

Thung lũng Ma Thiên Lãnh

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Thung lũng Ma Thiên Lãnh

Thung lũng Ma Thiên Lãnh là thung lũng nằm trong quần thể núi Bà Đen, nơi tiếp giáp ba ngọn núi: núi Đất, núi Phụng và núi Bà Đen, thuộc địa phận xã Thạnh Tân, thành phố Tây Ninh.[13]

Tự nhiên

[sửa | sửa mã nguồn]

Thảm thực vật ở Núi Bà Đen chủ yếu là rừng thứ sinh với thảm cây bụi chiếm ưu thế, ngoài ra con có các loài dây leo và một số loài cây gỗ phân bố rải rác. Số liệu về hệ động thực vật trong khu vực rất ít, trừ số liệu về bò sát và lưỡng cư. Từ tháng 5/1998 đến tháng 9/1999, Phạm Văn Hoá et al. (2000) đã tiến hành nghiên cứu khu hệ bò sát ở Núi Bà Đen. Kết quả nghiên cứu đã ghi nhận được 59 loài bò sát và 12 loài lưỡng cư, trong đó có 14 loài được ghi nhận trong Sách đỏ Việt Nam.

Trong chiến tranh Việt Nam, Núi Bà Đen bị rải chất độc hoá học và bị đánh bom nặng nề. Ngày nay, rừng tự nhiên còn lại ở Núi Bà Đen đang bị chuyển đổi thành đất canh tác nông nghiệp, chủ yếu là các vườn cây ăn quả. Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh (2000) cho rằng khai thác gỗ củi và săn bắt động vật là những mối đe doạ lớn nhất đối với đa dạng sinh học ở Núi Bà Đen. Một số quần thể các loài động vật đang bị suy giảm là hậu quả của việc khai thác quá mức nhằm cung cấp cho nhu cầu sử dụng của các hộ gia đình trong khu vực hoặc bán cho các nhà hàng đặc sản rừng.

Ngoài ra, phát triển du lịch sinh thái không bền vững cũng là một trong những nguyên nhân gây tác động đến đa dạng sinh học tại khu vực. Một khu vui chơi, giải trí đang được xây dựng trên vùng núi, trong đó có cả một hệ thống tàu cáp treo đã được làm để đưa du khách lên đỉnh núi.[14]

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn]

Giai đoạn trước Chiến tranh Việt Nam

[sửa | sửa mã nguồn]

Theo thần thoại Khmer cổ có nhắc đến nữ thần Neang Khmau, người để lại dấu chân trên đá núi. Ở Việt Nam cũng lưu truyền nhiều dị bản về tích Bà Đen.[15] Một số dị bản tiêu biểu:

• Truyền thuyết thứ nhất kể rằng, xưa chủ vùng núi là một phụ nữ Phù Nam tên Rê Đeng (đọc trại thành Đen).[16]
• Truyền thuyết thứ hai kể rằng bà Đen tên thật Lý Thị Thiên Hương, con gái một vị quan trấn nhậm Trảng Bàng triều Nguyễn là Lý Thiên; mẹ là Ðặng Ngọc Phụng gốc Bình Ðịnh. Chàng Lê Sĩ Triệt cứu nàng khỏi bọn côn đồ và được hứa gả. Khi Lê Sĩ Triệt tòng quân đánh Tây Sơn, trong lần lên núi lễ Phật, Thiên Hương bị kẻ xấu vây bắt, nàng đã gieo mình xuống khe núi để giữ tiết. Sau đó hiển linh báo mộng cho nhà sư trụ trì; vì hiện thân là phụ nữ da đen nên được gọi là “Bà Đen”.[16]
• Truyền thuyết thứ ba, chép trong Sự tích Thánh Mẫu Phật Bà Tây Ninh: thuở mới khai hoang, quan trấn thủ vùng chân núi Một có con gái là Thạch Nương (gọi Đênh). Nàng mộ đạo, theo sư Trừng Thanh học đạo; khi gia đình lo cưới gả thì nàng mất tích; người ta chỉ tìm thấy một khúc chân nghi là của Đênh, nên lập mộ dưới chân núi.[16]

Ngọn núi có ý nghĩa đặc biệt với Phật tử khi trên núi (độ cao khoảng 2/3 đường lên) có chùa Bà Đen (Linh Sơn Tiên Thạch tự).[17] Đối với Đạo Cao Đài, núi Bà Đen cũng có vị trí tôn giáo quan trọng khi Tòa Thánh Tây Ninh nằm kề chân núi.[18]

Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, núi bị quân Nhật chiếm; sau đó lần lượt do Việt Minh, Pháp và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMN) kiểm soát.[19]

Giai đoạn Chiến tranh Việt Nam

[sửa | sửa mã nguồn]

Do địa hình vùng Đồng bằng sông Cửu Long khá bằng phẳng, núi Bà Đen có thể bao quát tầm nhìn rộng, trở thành vị trí chiến lược cho cả hai phía. Tháng 5 năm 1964, núi bị tấn công bởi Lực lượng MIKE số 3 của Hoa Kỳ. Từ tháng 2 năm 1966, Tiểu đoàn Tín hiệu 121 thiết lập trạm chuyển tiếp vô tuyến Granite Romeo Tango trên đỉnh.[5][19][20] Trong phần lớn thời gian, Hoa Kỳ giữ phần đỉnh (tiếp tế bằng trực thăng) còn MTDTGPMN kiểm soát sườn và chân núi.[5]

Đêm 13 tháng 5 năm 1968, khi 140 lính Hoa Kỳ đang đóng trên đỉnh núi, MTDTGPMN tấn công; đến 2 giờ 30 sáng 14 tháng 5, lực lượng tấn công bị đẩy lùi bởi hỏa lực và pháo binh. Kết quả, 24 lính Hoa Kỳ thiệt mạng, 25 lính MTDTGPMN bị giết và 2 lính Hoa Kỳ mất tích.[21][22]

Tháng 1 năm 1969, Lữ đoàn 1 (Sư đoàn 25 Bộ binh Hoa Kỳ) cùng các đơn vị thuộc Quân lực Việt Nam Cộng hòa mở cuộc hành quân kiểm soát núi; trong các đường hầm tìm thấy nhiều kho vũ khí và giao chiến với MTDTGPMN cố thủ.[5] Đại tá Donald Cook – quân nhân Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ đầu tiên bị bắt trong chiến tranh – có thời gian bị giam giữ gần khu vực núi Bà Đen.[23]

Đầu tháng 12 năm 1974, chiến sự ác liệt nổ ra ở Tây Ninh khi Quân đội Nhân dân Việt Nam pháo kích vào thị xã Tây Ninh và căn cứ lân cận. Đại đội 3 (80 người), Tiểu đoàn 314 Biên phòng trấn giữ trạm tiếp sóng trên đỉnh núi hứng chịu tấn công ngày càng tăng. Tiếp tế, tải thương bằng trực thăng bất khả thi; đến ngày 6 tháng 1 năm 1975, cạn nước và lương thực, đạn dược gần hết, đơn vị rút khỏi đỉnh núi.[24]

Du lịch

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Khu du lịch quốc gia núi Bà Đen

Năm 2014, Văn phòng Chính phủ phê duyệt "Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia núi Bà Đen, tỉnh Tây Ninh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030".[25] Giai đoạn 2017–2018, Tập đoàn Sun Group hợp tác với Ủy ban nhân dân tỉnh Tây Ninh đầu tư phát triển khu du lịch dưới thương hiệu "Sun World Ba Den Mountain", tổng mức đầu tư giai đoạn 1 hơn 2.000 tỷ đồng.[26]

Ngày 18 tháng 1 năm 2020, hệ thống cáp treo mới được khai trương, rút ngắn thời gian di chuyển lên đỉnh còn khoảng 8 phút.[27][28] Ga Bà Đen (ga đi) được Tổ chức Kỷ lục Guinness thế giới công nhận là "Nhà ga cáp treo lớn nhất thế giới" với diện tích 10.959 m².[29][30] Đến năm 2025, khu du lịch có 3 tuyến cáp treo đang vận hành.[31] Một số tuyến có chiều dài đáng chú ý như Vân Sơn (1.847 m) và Chùa Hang (1.210 m).[32] Năm 2023, khu du lịch ghi nhận hơn 5 triệu lượt khách đi cáp treo trong năm.[33][34] Dịp lễ 30 tháng 4 năm 2024, khu du lịch đón vị khách thứ 3 triệu đi cáp treo kể từ đầu năm.[35]

Trên đỉnh núi, nhiều công trình văn hóa tâm linh được xây dựng. Tượng Phật Bà Tây Bổ Đà Sơn (Quan Âm) cao 72 m, đúc từ 170 tấn đồng, được xác lập kỷ lục "Tượng Phật Bà bằng đồng cao nhất châu Á tọa lạc trên đỉnh núi".[36] Tháng 1 năm 2024, đại tượng Bồ Tát Di Lặc bằng đá sa thạch cao 36 m, rộng lớn nhất 45 m, ghép từ 6.688 khối đá, nặng khoảng 5.112 tấn, được an vị trên khu vực đỉnh núi.[37][38] Các công trình trên đỉnh kết nối qua hệ thống thác nước cảnh quan, tổng cao khoảng 94 m; riêng thác bao quanh tượng Di Lặc cao khoảng 35 m, được truyền thông ghi nhận thuộc nhóm thác nước nhân tạo cao hàng đầu châu Á thời điểm công bố.[39]

Sạt lở

[sửa | sửa mã nguồn]

Chiều 14 tháng 11 năm 2021, một số khu vực tại núi Bà Đen xảy ra sạt lở đất đá từ đỉnh núi. Ban đầu nguyên nhân được cho do mưa lớn cục bộ kéo dài khoảng 2 tuần tại Tây Ninh.[40] Kiểm tra hiện trường sau đó, Ban quản lý Khu du lịch quốc gia núi Bà Đen và Chi cục Kiểm lâm xác định nguyên nhân trực tiếp là một khối đất đá tập kết phục vụ thi công trên đỉnh bị mưa đẩy trôi, tạo dòng bùn đất chảy thành vệt dài; sự cố không gây thiệt hại về người.[41]

Leo núi Bà Đen

[sửa | sửa mã nguồn]

Có hai lối chính để leo bộ lên đỉnh: đường mòn sau lưng chùa Bà (dốc, ngắn nhưng nguy hiểm, dọc đường có 4 trạm tiếp tế) và lối từ Đài liệt sĩ men theo đường cột điện (dễ đi nhưng dài, nắng, không có trạm tiếp tế).[42] Ngày 14 tháng 5 năm 2021, Ban quản lý Khu du lịch quốc gia núi Bà Đen thông báo tạm dừng các tuyến leo bộ lên đỉnh (đường chùa Bà, đường cột điện, lối mòn Ma Thiên Lãnh) do ảnh hưởng mưa bão gây xói mòn, sạt lở và thi công công trình đường bộ lên đỉnh.[43] Vào mùa mưa bão, cơ quan quản lý thường ban hành thông báo tạm dừng hoạt động leo núi để bảo đảm an toàn cho du khách.[44][45]

Lễ hội Xuân núi Bà Đen

[sửa | sửa mã nguồn]

Lễ hội Xuân núi Bà Đen diễn ra hằng năm từ mùng 4 đến hết tháng Giêng âm lịch; ba ngày chính lễ là mùng 4, 5, 6. Khách hành hương thường xin gói giấy đỏ đựng nhúm gạo hoặc tiền lẻ (lộc Bà) để cầu may đầu năm.[46] Năm 2022, lượng khách dự lễ hội thuộc nhóm đông nhất khu vực Đông Nam Bộ.[47] Ngày 14 tháng 8 năm 2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận lễ vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu núi Bà Đen là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.[48][49] Đây là một trong những lễ hội dân gian lớn của Tây Ninh và vùng Đông Nam Bộ.[49]

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ a b Heinemann 2006, tr. 238Lỗi harv: nhiều mục tiêu (2×): CITEREFHeinemann2006 (trợ giúp)
2. ^ Nguyễn Vũ Thành Đạt (ngày 3 tháng 4 năm 2017). "Khám phá quần thể núi Bà Đen - Nóc nhà của vùng Nam Bộ". VietnamPlus (TTXVN).
3. ^ Phan Đậu; Linh Trang. "Hiện tượng cực hiếm: Mây bao quanh đỉnh núi Bà Đen, tạo hình thù kỳ lạ như đĩa bay". VietNamNet. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2022.{{Chú thích web}}: Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
4. ^ Nông Huyền Sơn. "Huyền tích Linh Sơn Thánh Mẫu núi Bà Đen". Báo An ninh thế giới. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2022.
5. ^ a b c d e f Kelley, Michael (2002). Where we were in Vietnam. Hellgate Press. tr. 366. ISBN 978-1555716257.
6. ^ Phan Đình Dũng (ngày 26 tháng 9 năm 2020). "Ngọn núi cao nhất Nam bộ và những điều thú vị..." Báo Đồng Nai. Truy cập ngày 8 tháng 1 năm 2023.
7. ^ "Kết luận của Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh tại buổi làm việc với Uỷ ban nhân dân tỉnh Tây Ninh". Cổng thông tin điện tử Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. ngày 22 tháng 3 năm 2016.
8. ^ Nguyễn Vũ Thành Đạt (ngày 24 tháng 3 năm 2017). "Khám phá danh thắng núi Bà Đen". Báo Ảnh Việt Nam (TTXVN).
9. ^ Đại Dương (ngày 4 tháng 3 năm 2023). "Động Kim Quang xưa và nay". Báo Tây Ninh.
10. ^ Hoàng Lê (ngày 24 tháng 12 năm 2020). "Những hang động bí ẩn trên núi Bà Đen". Báo Văn Hóa (BVHTTDL).
11. ^ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 trang. ISBN 978-1-4214-0135-5. ("Baden", tr. 14).
12. ^ a b Trần Vũ (ngày 25 tháng 10 năm 2017). "Núi Heo, vùng cẩm tú giang sơn". Báo Tây Ninh. Truy cập ngày 8 tháng 1 năm 2023.
13. ^ Giang Phương (ngày 7 tháng 12 năm 2017). "Ma Thiên Lãnh đầy kỳ thú khiến ai cũng bất ngờ". Báo Thanh Niên. Truy cập ngày 24 tháng 12 năm 2022.
14. ^ "Khu VH-LS Núi Bà Đen". thiennhienviet.org.vn. Truy cập ngày 7 tháng 12 năm 2025.
15. ^ Heinemann, Larry (2006). Black Virgin Mountain: A Return to Vietnam. Vintage Books. tr. 238. ISBN 1-4000-7689-7.
16. ^ a b c Nông Huyền Sơn. "Huyền tích Linh Sơn Thánh Mẫu núi Bà Đen". Báo Công an nhân dân. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2022.
17. ^ Mrozek, Steven J. (1999). 82nd Airborne Division. Turner Publishing Company. tr. 71. ISBN 1-56311-364-3.
18. ^ McNamara, Francis Terry; Hill, Adrian (2003). Escape with honor: my last hours in Vietnam. Brassey's. tr. 77. ISBN 1-57488-693-2.
19. ^ a b "Vol 2 No. 31 Tropic Lightning News" (bằng tiếng Anh). Tropic Lightning News. ngày 7 tháng 8 năm 1967. Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2010.
20. ^ Sinsigalli, R. J. (2002). Chopper Pilot: Not All of Us Were Heroes. Turner Publishing Company. tr. 37. ISBN 1-56311-814-9.
21. ^ "The attack on Nui Ba Den" (bằng tiếng Anh). 9th Infantry Regiment website. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 27 tháng 1 năm 2015.
22. ^ Long, Lonnie M. (2013). Unlikely Warriors: The Army Security Agency's Secret War in Vietnam 1961–1973. iUniverse. tr. 216–227. ISBN 978-1475990584.
23. ^ Price, Donald L. (2007). The First Marine Captured in Vietnam: A Biography of Donald G. Cook. McFarland. tr. 129. ISBN 978-0-7864-2804-5.
24. ^ Le Gro, William (1985). Vietnam from Ceasefire to Capitulation (PDF). US Army Center of Military History. ISBN 9781410225429. Bài viết này tích hợp văn bản từ nguồn này, vốn thuộc phạm vi công cộng.
25. ^ "Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Núi Bà Đen, tỉnh Tây Ninh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030". Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. ngày 23 tháng 1 năm 2018.
26. ^ Tuấn Sơn (ngày 25 tháng 11 năm 2021). "Nhiều "ông lớn" đổ bộ về Tây Ninh, cơ hội cho nhà đầu tư bất động sản sinh lời". Nhịp sống kinh tế.
27. ^ "Sun Group khai trương cáp treo núi Bà Đen". VnExpress. ngày 18 tháng 1 năm 2020.
28. ^ "Sun Group khai trương hệ thống cáp treo mới tại Núi Bà Đen". Dân trí. ngày 18 tháng 1 năm 2020.
29. ^ "Guinness công nhận ga Bà Đen là 'Nhà ga cáp treo lớn nhất thế giới'". Báo Thanh Niên. ngày 17 tháng 1 năm 2020.
30. ^ "Kỷ lục Guinness ghi nhận "Nhà ga cáp treo lớn nhất thế giới" tại Tây Ninh". Báo Nhân Dân. ngày 20 tháng 1 năm 2020.
31. ^ "Cáp treo núi Bà Đen ghi dấu 5 năm, đưa Tây Ninh trở thành điểm đến du lịch tâm linh hàng đầu Nam Bộ". Báo Tây Ninh. ngày 19 tháng 1 năm 2025.
32. ^ "A -- Z Guide to exploring Ba Den Mountain". Vietnam Airlines (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 7 tháng 10 năm 2025.
33. ^ "Tây Ninh mừng kỷ lục hơn 5 triệu lượt khách đến núi Bà Đen trong năm 2023". Báo Nhân Dân. ngày 31 tháng 12 năm 2023.
34. ^ "Sun World Ba Den Mountain cán mốc 5 triệu lượt khách đi cáp treo". Báo Tây Ninh. ngày 2 tháng 1 năm 2024.
35. ^ "Khu du lịch quốc gia núi Bà Đen đạt mốc đón 3 triệu lượt khách vào lễ 30.4". Báo Tây Ninh. ngày 2 tháng 5 năm 2024.
36. ^ "Chiêm bái tượng Phật Bà bằng đồng cao nhất châu Á trên đỉnh núi Bà Đen". Báo Thanh Niên. ngày 26 tháng 8 năm 2022.
37. ^ "Tượng Bồ Tát Di Lặc ghép từ hơn 6.688 viên đá sa thạch". VnExpress. ngày 28 tháng 1 năm 2024.
38. ^ "Toàn cảnh Đại tượng Phật Di Lặc bằng đá sa thạch trên núi Bà Đen". HTV. ngày 29 tháng 1 năm 2024.
39. ^ "Núi Bà Đen - điểm đến có nhiều kỷ lục độc đáo". VietNamNet. ngày 25 tháng 6 năm 2024.
40. ^ Hạng Vũ (ngày 16 tháng 11 năm 2021). "Hiện trường vụ sạt lở núi Bà Đen". ZingNews.
41. ^ Châu Tuấn (ngày 16 tháng 11 năm 2021). "Sạt lở núi Bà Đen: Không phải sạt lở tự nhiên". Báo Tuổi Trẻ.
42. ^ Phòng QLDL (ngày 25 tháng 4 năm 2019). "Lễ 30/4 này, bạn muốn đi đâu?". Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tây Ninh.
43. ^ Giang Phương (ngày 15 tháng 5 năm 2021). "Tạm ngưng các tuyến phượt đường bộ chinh phục đỉnh núi Bà Đen". Báo Thanh Niên.
44. ^ "Tây Ninh: Tạm dừng hoạt động leo núi Bà Đen do mưa bão". VietnamPlus (TTXVN). ngày 29 tháng 9 năm 2025.
45. ^ "Cấm leo núi Bà Đen vì nguy cơ sạt lở đá". VnExpress. ngày 1 tháng 10 năm 2025.
46. ^ Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch. "Lễ hội truyền thống Tây Ninh". Cổng thông tin tỉnh Tây Ninh. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 8 năm 2022.
47. ^ Giang Phương (ngày 13 tháng 3 năm 2022). "Đông đảo khách đến check-in trên đỉnh núi Bà Đen cao nhất Đông Nam Bộ". Báo Thanh Niên.
48. ^ Giang Phương (ngày 29 tháng 1 năm 2020). "Hàng trăm ngàn người đổ về núi Bà Đen hành hương ngày Tết: Chật cứng". Báo Thanh Niên.
49. ^ a b Lê Đức Hoảnh (ngày 14 tháng 8 năm 2019). "Lễ vía Bà Linh Sơn Thánh Mẫu - núi Bà Đen được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia". Báo Tin tức.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

• Heinemann, Larry (2006). Black Virgin Mountain: A Return to Vietnam (ấn bản thứ 2006). Vintage Books. ISBN 1400076897. - Tổng: 243 trang

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về Núi Bà Đen.

x t s Du lịch Việt Nam
8 Di sản thế giớitại Việt Nam	Vịnh Hạ Long Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng Thành nhà Hồ Hoàng thành Thăng Long Quần thể di tích Cố đô Huế Phố cổ Hội An Thánh địa Mỹ Sơn Quần thể danh thắng Tràng An
70 Khu du lịchcấp quốc gia	Sa Pa Đền Hùng Trà Cổ Tam Đảo Mũi Né Tuyền Lâm Núi Sam Mộc Châu Côn Đảo Đồng Văn Ô Quy Hồ Điện Biên Phủ – Pá Khoang Hồ Sơn La Sìn Hồ Thác Bà Mù Cang Chải Hồ Hòa Bình Công viên Cao Bằng Ba Bể Tân Trào Na Hang – Lâm Bình Mẫu Sơn Hồ Núi Cốc Xuân Sơn Ba Vì Hương Sơn Hoàn Kiếm & phố cổ Cát Bà Vân Đồn – Cô Tô Yên Tử Hồ Đại Lải Côn Sơn – Kiếp Bạc Tràng An Kênh Gà – Vân Trình Tam Chúc Sầm Sơn – Hải Tiến Kim Liên Vinh–Diễn Châu Thiên Cầm Phong Nha – Kẻ Bàng Cửa Việt – Cửa Tùng – Cồn Cỏ Lăng Cô – Cảnh Dương Sơn Trà Bà Nà Cù lao Chàm Lý Sơn Mỹ Khê Phương Mai Vịnh Xuân Đài Vịnh Cam Ranh Vịnh Vân Phong Ninh Chử Măng Đen Biển Hồ Chư Đăng Ya Yok Đôn Hồ Tà Đùng Đankia – Suối Vàng Cần Giờ Long Hải – Bình Châu Hồ Trị An Núi Bà Đen Bà Rá – Thác Mơ Ninh Kiều Thới Sơn Măng Thít Lung Ngọc Hoàng Tràm Chim Hà Tiên Nhà Mát Mũi Cà Mau
3 cực tăng trưởng10 trung tâm du lịch	Hà Nội Thành phố Hồ Chí Minh Đà Nẵng Hạ Long Hoa Lư Huế Hội An Quy Nhơn Nha Trang Đà Lạt Vũng Tàu Cần Thơ Phú Quốc
8 khu vực động lựcphát triển du lịch	Hà Nội–Hải Phòng–Quảng Ninh–Ninh Bình Thanh Hóa–Nghệ An–Hà Tĩnh Quảng Trị–Huế–Đà Nẵng Khánh Hòa–Lâm Đồng Thành phố Hồ Chí Minh Cần Thơ–An Giang–Cà Mau Sơn La–Điện Biên (sau 2030) Phú Thọ–Lào Cai–Tuyên Quang (sau 2030)
6 Vùng du lịch	Trung du và miền núi phía Bắc Vùng đồng bằng sông Hồng Bắc Trung Bộ – Duyên hải Nam Trung Bộ Tây Nguyên Đông Nam Bộ Tây Nam Bộ
An Giang • Bắc Ninh • Cà Mau • Cần Thơ • Cao Bằng • Đà Nẵng • Đắk Lắk • Điện Biên • Đồng Nai • Đồng Tháp • Gia Lai • Hà Nội • Hà Tĩnh • Hải Phòng • Thành phố Hồ Chí Minh • Hưng Yên • Khánh Hòa • Lai Châu • Lạng Sơn • Lào Cai • Lâm Đồng • Nghệ An • Ninh Bình • Phú Thọ • Quảng Ngãi • Quảng Ninh • Quảng Trị • Sơn La • Tây Ninh • Thái Nguyên • Thanh Hóa • Huế • Tuyên Quang • Vĩnh Long •

x t s Du lịch Tây Ninh
Thiên nhiên	Núi Bà Đen Thung lũng Ma Thiên Lãnh Núi Đất Núi Phụng Hồ Dầu Tiếng Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát Rừng Chàng Riệc Rừng tràm Tân Lập
Khu du lịch	Khu du lịch Long Điền Sơn Khu du lịch Núi Bà Đen Happyland
Công trình tôn giáo	Nội ô Tòa Thánh Tây Ninh (Tòa Thánh Tây Ninh) Chùa Gò Kén Giáo xứ Tây Ninh Đình Hiệp Ninh Đền thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo Chùa Khmer Khedol Chùa Vĩnh Xuân Chùa Linh Sơn Tiên Thạch Tự
Công trìnhlịch sử - văn hóa	Căn cứ Trung ương Cục miền Nam Tháp Bình Thạnh Tháp Chót Mạt Di tích chiến thắng Tua Hai Căn cứ Dương Minh Châu Khu chứng tích cầu Quan Khám đường Tây Ninh Di tích lịch sử Bời Lời Khu chứng tích tội ác Khmer Đỏ Nhà trăm cột
Ẩm thực	Muối tôm Bánh canh Trảng Bàng Bánh tráng phơi sương
Lễ hội	Lễ hội Xuân núi Bà Đen Hội Yến Diêu Trì Cung Đại lễ vía Đức Chí Tôn Dù lượn Tây Ninh
Khác	Cửa khẩu Mộc Bài (Khu kinh tế Mộc Bài Sân Golf ) Cửa khẩu Xa Mát Vincom Plaza Tây Ninh Trung tâm thương mại Long Hoa Quảng trường Tô Quyền Sân vận động Long An
Du lịch Việt Nam 7 khu du lịch quốc gia • An Giang • Bà Rịa – Vũng Tàu • Bạc Liêu • Bắc Giang • Bắc Kạn • Bắc Ninh • Bến Tre • Bình Dương • Bình Định • Bình Phước • Bình Thuận • Cà Mau • Cần Thơ • Cao Bằng • Đà Nẵng • Đắk Lắk • Đắk Nông • Điện Biên • Đồng Nai • Đồng Tháp • Gia Lai • Hà Giang • Hà Nam • Hà Nội • Hà Tĩnh • Hải Dương • Hải Phòng • Hậu Giang • Hòa Bình • Thành phố Hồ Chí Minh • Hưng Yên • Khánh Hòa • Kiên Giang • Kon Tum • Lai Châu • Lạng Sơn • Lào Cai • Lâm Đồng • Long An • Nam Định • Nghệ An • Ninh Bình • Ninh Thuận • Phú Thọ • Phú Yên • Quảng Bình • Quảng Nam • Quảng Ngãi • Quảng Ninh • Quảng Trị • Sóc Trăng • Sơn La • Tây Ninh • Thái Bình • Thái Nguyên • Thanh Hóa • Thừa Thiên Huế • Tiền Giang • Trà Vinh • Tuyên Quang • Vĩnh Long • Vĩnh Phúc • Yên Bái

x t s 10 đỉnh núi cao nhất Việt Nam
Fansipan Pu Si Lung Pu Ta Leng Ky Quan San Khang Su Văn Tả Liên Sơn Phu Luông Pờ Ma Lung Nhìu Cồ San Chung Nhía Vũ
Di tích đặc biệt Hang động Thác nước Chùa Đình Đền Nhà thờ Tháp cổ Tháp Chăm