NUÔI RẮN HỔ HÈO - Chi Cục Kiểm Lâm

Ông Nguyễn Văn Thành, quê ở xã Tân An, huyện Tân Châu - An Giang là một trong những người đầu tiên nuôi thử nghiệm 18 con giống, sau hơn 2 năm, con đực lớn nhất cân nặng 5 kg và tất cả rắn cái đều lần lượt đẻ trứng, ấp nở 100%.

Ông Võ Văn Đỡ ở ấp Phước Hòa, xã Phước Hưng, huyện An Phú phấn khởi cho biết, loài rắn hổ hèo dễ nuôi, đầu ra lại ổn định. Năm 2006, ông đã mua 20 con giống có nguồn gốc từ Tây Ninh. Sau gần một năm chăm sóc, con lớn nhất nặng khoảng 1,3 kg, ông bán lứa đầu tiên lời trên 7 triệu đồng. Nhận thấy loài rắn này mau lớn, ít bệnh tật, chi phí thấp và không tốn diện tích nuôi nên ông giữ lại 13 con để làm giống. Thế là ông vừa chạy xe ôm vừa tranh thủ bắt cóc nhái đem về làm mồi cho rắn.

Ông Đỡ cho biết, trước khi mang con giống về, ông đã chịu khó tìm tòi, học hỏi và đi tham quan nhiều nơi để hiểu thêm về đặc tính sinh sống, sinh sản và kỹ thuật chăm sóc. Theo ông, hổ hèo tuy dễ nuôi nhưng muốn thành công mỹ mãn, người nuôi phải nắm vững kỹ thuật chăm sóc, nhất là môi trường phải thông thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp.

Chuồng nuôi có hai cách, hoặc chuồng xi măng hoặc chuồng lưới. Theo ông Thành thì chuồng lưới vừa vệ sinh sạch sẽ vừa dễ chăm sóc, mỗi chuồng có kích thước 3 x 2 m, có thể nuôi từ 100 – 150 rắn nhỏ và khoảng 50 rắn lớn. Đáy chuồng nên lót bằng vỉ tre cho mát và êm. Thức ăn chính của rắn là động vật như ếch, nhái, cốc, tắc kè, chuột hoặc chim. Khi rắn còn nhỏ tốt nhất là cho ăn nhái con hoặc bằm thịt cho ăn mỗi ngày 2 lần.

Theo kinh nghiệm của ông Đỡ, rắn đực và cái nên nhốt chung một chuồng để chúng giao phối. Nhưng sau một thời gian nuôi phải tách chuồng theo kích cỡ lớn nhỏ riêng để tránh việc giành ăn có thể gây ra thương tích. Nhất là trong thời kỳ giao phối, rắn đực rất hung dữ, chúng thường cắn nhau. Do đó chúng ta nên bố trí mỗi chuồng theo tỉ lệ 2 đực/10 cái. Riêng rắn con mới nở phải được nhốt riêng.

Đây là loại động vật hoang dã nên việc nuôi và thuần dưỡng hổ hèo, ngoài lợi nhuận ra còn góp phần bảo tồn nguồn gen động vật quý hiếm. Hiện trại rắn của ông đã được Chi cục Kiểm lâm An Giang cấp Giấy chứng nhận đăng ký “Trại gây nuôi sinh sản” nên việc mua bán vận chuyển động vật hoang dã đối với ông đã được giám sát chặt chẽ từ các cơ quan chức năng. Rắn nuôi sau một năm, chúng sẽ tự phối giống và sau 34 ngày bắt đầu đẻ, mỗi lứa từ 7 - 10 trứng, có khi cao hơn. Sau khi rắn đẻ xong, nên cho tất cả trứng vào một cái thùng cây có chứa đất và cát để ấp, mặt đậy kín để giữ ấm. Sau 75 ngày trứng nở với tỷ lệ rất cao. Sau 7-8 ngày tuổi rắn con bắt đầu lột da và lớn rất nhanh. Qua theo dõi của ông Đỡ, rắn hổ hèo 2 năm tuổi mỗi năm giao phối hai lần và thường đẻ nhiều vào tháng 6 và cuối năm.

Giá một con rắn giống (7 ngày tuổi) hiện nay là 200.000đ. Nếu nuôi rắn thịt, bình quân mỗi con lời khoảng 300.000đồng/năm. Tính ra, nuôi rắn hổ hèo lợi nhuận cao hơn nuôi trăn và các loài động vật hoang dã khác. Nếu nuôi rắn đẻ, lợi nhuận sẽ cao hơn nhiều. Nhờ vậy mà hiện nay tại các vùng lũ lụt như Tân Châu, An Phú, Phú Tân có khá nhiều hộ nuôi rắn hổ hèo, trong số đó hiệu quả cao nhất là hộ ông Võ Văn Đỡ. Sau hơn ba năm đầu tư, ngoài việc bán rắn thịt, rắn giống, ông còn phát triển được một một đàn rắn bố mẹ 75 con và trên 150 con rắn thịt có trọng lượng từ 1 – 3 kg/con.

Anh Đở cho biết: “Lúc đầu, nuôi mấy con rắn hổ hèo này mình đâu có kinh nghiệm gì đâu. Nghe người ta nói, rắn hổ hèo ít chịu nước với thức ăn chủ yếu là chuột với ếch, nhái. Vậy là đóng cái lồng lưới sắt rộng hơn 3 mét vuông tốn hơn hai trăm ngàn, còn thức ăn thì tranh thủ lúc hết giờ chạy xe ôm, đi bắt nhái, cóc về cho rắn ăn. Sau gần 8 tháng nuôi, lứa rắn đầu tiên mình tuyển xuất chuồng bán thịt được hơn 7 con lãi ròng sáu triệu đồng”.

Theo anh Đở, nuôi rắn hổ hèo không tốn nhiều diện tích và chi phí đầu tư không quá cao với hai vật liệu chính là lưới sắt và bồn xi măng. Mỗi chuồng tùy nuôi rắn lớn, nhỏ và rắn bố mẹ mà có diện tích từ 3 đến 5 mét vuông.

Anh Đở chia sẻ kinh nghiệm về chuồng rắn: “Chuồng nuôi rắn hổ hèo nhất thiết phải thoáng và sạch sẽ. Rắn hổ hèo ít chịu nước nhưng phải đảm bảo vệ sinh vì nếu để bẩn rất dễ sinh bệnh về da và tim mạch. Chuồng lưới thì cần tránh ánh nắng trực tiếp, chuồng xi măng thì tốt nhất xây khu vực độ ẩm không quá cao tạo cách nhánh cây để rắn bò, đu như tự nhiên, thức ăn, nước uống cho rắn cần tạo máng riêng và nhất là số lượng rắn nhốt trong từng chuồng phải đảm bảo vừa phải cho rắn vận động đảm bảo thịt rắn săn chắt như rắn tự nhiên. Bên trong chuồng có vỉ tre để rắn nằm, mặt trên của chuồng lợp bằng lưới sắt nhỏ để tạo sự thoáng mát cho rắn”.

Rắn hổ hèo là loài rắn hổ, tên khoa học là Ptyas Mucosus, là loài rắn nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Ở miền Đông Nam Bộ người ta gọi nó là rắn Long Thừa, miền Tây gọi là hổ hèo, miền Trung gọi là ráo trâu và miền Bắc là hổ trâu... Tên chung của loài rắn này là hổ dện vì trên mình nó có nhiều vằn vện. Đây không phải là loài rắn độc, nguy hiểm và theo một số nghiên cứu, rắn có công dụng trong y học, nhất là sản xuất thuốc chữa bệnh.

Rắn hổ hèo là loài động vật hoang dã mới được thuần hóa, sức đề kháng cao, ít dịch bệnh, có khả năng thích ứng với điều kiện nuôi dưỡng. Rắn rất kỹ tính, thức ăn chính của chúng là cóc, nhái... chúng ăn rất sạch, con mồi phải còn sống. Rắn chỉ ăn khoảng 2-3 lần trong 1 tuần nên việc tốn chi phí thức ăn khá thấp.

Mô hình cho rắn đẻ

13 con rắn còn lại sau lứa xuất bán đầu tiên anh Đở giữ lại và bắt đầu nghiên cứu gầy giống. Bố trí cho rắn sống trong môi trường gần với tự nhiên, cả rắn đực và rắn cái nhốt chung chuồng để tự giao phối. Sau hơn năm nuôi, đàn rắn của anh bắt đầu đẻ lứa trứng đầu tiên.

Học hỏi kinh nghiệm từ anh em nuôi rắn trước đó và thông tin về cách nuôi rắn từ sách báo, anh tự thiết kế ổ ấm trứng cho rắn khá đơn giản. Lấy lu nước bỏ vào gần hai phần ba đất nén, mặt rải thêm lớp cát mỏng đặt trứng lên bề mặt rồi phủ lớp mỏng lá chuối. Sau từ khoảng 75 ngày ấp trở đi rắn bắt đầu tự phá vỏ chui ra và 7 đến 8 ngày sau lột da lần đầu. Rắn hổ hèo rất khỏe và phàm ăn mạnh, chỉ sau vài giờ nở đã có thể ăn nhái con.

Tuy nhiên, kinh nghiệm qua vài lứa rắn anh Đở cho rằng, rắn con rất cần quan tâm thường xuyên, đặc biệt chọn rắn nhốt trong từng chuồng phải sàn lứa, tránh hiện tượng rắn lớn nhỏ đều nhốt chung sẽ giành thức ăn, cắn nhau dễ sinh bệnh chết.

Điểm đặc biệt là khi rắn vào thời kỳ giao phối (khoảng tháng 5, tháng 6) rắn đực sẽ rất hung và thường cắn lẫn nhau để giành rắn cái. Do đó, cần chú ý phân phối nhốt số cá thể rắn cái, rắn đực đảm bảo tỷ lệ trứng nở cao và hoạt động giao phối của rắn thuận lợi và rắn ít cắn lẫn nhau có thể nuôi ghép 2 con rắn đực với 10 con rắn cái. Trại rắn của anh Đở có trên 300 rắn con và đàn rắn bố mẹ lên đến trên 50 con.

Hiện giá rắn hổ hèo trên thị trường đang rất cao. Giá rắn đạt loại nhất từ 1,3kg đến 1,6kg/con bán 300.000 đồng/kg, loại đặc biệt tức rắn trên 1,7kg giá 400.000 đồng/kg. Riêng rắn con sau 7 ngày nở có giá từ 200.000 đồng/con. Tuy nhiên, do rắn hổ hèo là loài nằm trong sách đỏ về động vật hoang dã quý hiếm nên việc phát triển mô hình nuôi rắn hổ hèo phải có giấy đăng ký do Chi cục Kiểm lâm cấp phép.

Đánh giá về mô hình nuôi rắn hổ hèo, Trưởng phòng Quản lý rừng và Bảo tồn thiên nhân Chi cục Kiểm lâm An Giang Bành Thanh Hùng nói: “Mô hình nuôi rắn hổ hèo của hộ anh Đở vừa mang lại nguồn thu nhập cho gia đình vừa phục vụ công tác bảo tồn nguồn gen động vật quý hiếm. Tuy nhiên, việc buôn bán rắn giống, rắn thịt phải đảm bảo có sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan chức năng, đảm bảo cho việc bảo tồn nguồn rắn hổ hèo giống quý hiếm”.