Ông Tiền Hiền Tạ Dương Minh, Người Có Công Lập Nên Chợ Thủ Đức ...

Người dân cố cựu sống ở Thủ Đức cho biết, ông là một thủ lĩnh thiểu số người Hoa trong phong trào “phản Thanh phục Minh” bị nhà Thanh truy đuổi chạy lánh nạn sang Việt Nam xin thần phục nhà Nguyễn và được cho định cư ở vùng đất An Ngãi thuộc tỉnh Biên Hoà.

Theo lịch sử địa dư, năm 1868 khi Pháp chiếm xong Gia Định, tên gọi Thủ Đức mới xuất hiện từ việc tách huyện An Ngãi thành một khu độc lập sáp nhập vào tỉnh Gia Định, mang tên khu thanh tra Thủ Đức.

Như vậy tên gọi Thủ Ðức chỉ mới có cách nay một trăm năm mươi năm và ngôi chợ mang tên Thủ Ðức cũng có chừng ấy tuổi. Chuyện lấy tên một vùng đất đặt tên cho một ngôi chợ là chuyện bình thường theo thói quen gọi địa danh của cư dân địa phương trước khi nó trở thành tên chính thức trong văn bản hành chánh của vùng đất. Nhưng tại sao người Pháp lại lấy tên Thủ Ðức mà không phải là một cái tên địa danh khác. Cũng có thể trước đó đã có cái tên này nhưng trước khi có tên Chợ Thủ Ðức thì ngôi chợ này từng mang tên Linh Chiểu do ông Tạ Dương Minh lập nên như đã nói ở trên. Vậy thì, Thủ Ðức là ai? Tên hiệu của ông Tạ Dương Minh hay tên chức quan thủ ngự của một vùng đất có tên Ðức như cách lý giải địa danh Thủ Thiêm, Thủ Thừa, Thủ Dầu Một.

Theo Ðại Nam quốc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của diễn giải “trại thủ” là đồn bảo vệ an ninh do dân làng lập ra. “Trại” canh giữ đường bộ, còn “thủ” canh giữ đường sông. Ðể nhớ công của ông quan thủ ngự canh làng, người dân gọi tên địa danh bằng cách lấy chức quan “trại thủ” ghép với tên của người thủ lãnh hay đặc điểm địa hình, cây cối có quanh doanh trại. Chẳng hạn Thủ Dầu Một thì chẳng có ông quan nào tên Dầu Một mà là ở vùng trại thủ đó có duy nhất một cây dầu.

Nói chuyện địa dư để có thể hiểu thêm đôi chút về một vùng đất mà con người gắn bó cuộc đời mình trên đó và để gợi nhớ cố hương đối với những người rời xa quê hương nhiều năm như người bạn định cư cùng thành phố với tôi.

 Người bạn của tôi quê ở Thủ Ðức ngay tại phường Linh Chiểu (xưa gọi là làng) nhớ lại ngay bên hông chợ Thủ Ðức thuộc phường Trường Thọ hồi trước có từ đường ông Tạ Dương Minh. Rồi sau năm 1984 từ đường được dời về Ðình Linh Ðông thuộc phường Linh Chiểu, nơi đây có ngôi mộ của ông Tiền hiền. Theo anh biết, con cháu họ Tạ cất nên ngôi từ đường này từ năm 1930. Bên trong hương khói được giữ gìn cho đến khi địa phương có kế hoạch dùng mảnh đất từ đường cất lại thành trường mẫu giáo. Ngôi từ đường được tháo dỡ nhưng rồi chẳng thấy trường mẫu giáo đâu, lúc gia đình người bạn đi xuất cảnh năm 1992, mảnh đất trụi lủi kia trở thành bãi gởi xe đạp cho người đi chợ.

Mặc dầu vậy, việc dời “thần hồn” ông Tiền hiền về gần mộ phần của ông có ý nghĩa hơn là để từ đường nằm ngay bên hông chợ ồn ào không còn tĩnh lặng và tâm linh như ngày xưa nữa. Ngày di dời từ đường dân chúng tổ chức cúng Ðình lớn lắm. Ngày ấy anh cùng cha mẹ có đi dự lễ cúng Ðình. Người dân tổ chức lập hương án, khánh thờ rất trang trọng để ghi nhớ công ơn người mở đất phương Nam, lập ra Chợ Thủ Ðức phồn vinh cho dân chúng trong vùng có nơi mua bán.

Cúng Ðình xong, dân chúng kéo nhau ra ngôi mộ của ông Tạ Dương Minh cúng bái, quét dọn sạch sẽ, cây cối chung quanh khi ấy còn nhiều tàn cây mát rượi. Nhưng chỉ được vài năm, dân chúng từ đâu kéo đến mua đất cất nhà bao bọc quanh khiến khu mộ không còn thoáng đãng. Khu mộ rộng trên trăm thước vuông, mả xây hình voi phục tức phần dưới nhô cao và to tròn kiểu hình con voi nằm quỳ (đây là một dạng mộ của người Quảng Ðông). Mộ có chạm khắc, phía sau có bình phong, nền lát đá ong, chung quanh bốn phía tường tô. Nghe người am hiểu nói mộ xây bằng ô dước một loại vật liệu xây dựng cứng chắc thời xưa khi chưa có xi măng. Tiếc rằng qua hơn trăm năm, ngôi mộ xuống cấp rêu phong, vữa hồ bong tróc lộ ra những tảng đá ong lởm chởm vết tuổi đời phải cần tu sửa. Anh nhớ lần đầu trở về thăm nhà sau nhiều năm xa quê, đi lòng vòng trong xóm xem sự thay đổi đến mức nào. Và anh ngỡ ngàng cho việc đô thị hoá đã biến phần mộ của ông Tiền hiền trở nên hoang phế từ bao giờ.

Nghe anh nhắc đến mộ ông Tiền hiền lập nên Chợ Thủ Ðức, tôi nhớ không lâu tình cờ nhận thông tin trên facebook của anh Võ Thế Hưng một người dân phường Linh Tây, Thủ Ðức kêu gọi việc trùng tu mộ ông Tạ Dương Minh. Ban đầu tôi cứ nghĩ mồ mả ai con cháu họ phải có nhiệm vụ lo toan mắc gì cái ông láng giềng đồng hương ở phường Linh Tây ngó sang Linh Ðông la toáng lên thế này. Nhưng nghĩ lại tôi thấy mình sai. Anh viết: “Là con cháu Người Sài Gòn xưa, tôi thấy rằng phải có trách nhiệm ‘gìn giữ cho muôn đời sau’ và ‘ăn quả nhớ người trồng cây’, thành kính người đã có công lập dựng để có vùng đất Thủ Ðức trù phú ngày nay. Không vì mục đích vụ lợi nào khác”.

Tất nhiên anh được chính quyền và người dân địa phương chấp thuận cho anh đại diện đứng ra kêu gọi sự đóng góp của các nhà hảo tâm, đồng hương, các tiểu thương Chợ Thủ Ðức cùng con cháu họ Tạ, theo dạng xã hội hoá mộ phần Tiền hiền Tạ Dương Minh. Theo tôi được biết hiện nay việc trùng tu được hoàn tất, mồ mả ông Tạ hiền trông cổ kính như xưa. Việc “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng” của anh Võ Thế Hưng như thế mà hay. Công trình trùng tu mộ phần được hoàn tất và ông Tạ hiền có thể ngậm cười nơi chín suối vì người đời còn nhớ đến ông.

Theo Bảo tàng Lịch sử, hồi năm 1890, người dân Thủ Ðức cùng hương chức trong làng tìm được mộ ông ở vùng đất Linh Chiểu. Chẳng biết ông mất năm nào chỉ biết ngày 19 tháng 6 Âm lịch. Mộ phần của ông được hương chức dân làng xây cất lại giữ gìn hương khói. Ông Nguyễn Liên Phong viết trong “Nam kỳ phong tục diễn ca” xuất bản hồi năm 1909 rằng:

“Thuở xưa ông Tạ Dương Minh Lập chợ Thủ Ðức tại Linh Chiểu rày Mả người cải táng nơi đây Bởi làng xin bạc đổi thay mộ phần Quan trên niệm nghĩa thi ân Cho ba trăm rưỡi trùng tân giai thành…”

Chợ Thủ Ðức trải qua hơn một thế kỷ rưỡi, chắc chắn hình dáng có đổi thay. Tuy nhiên, người bạn quê ở Thủ Ðức nói rằng, hồi nhỏ vẫn thường nghe ba má anh nói chợ Thủ Ðức từ nào giờ vẫn vậy, hai đầu chợ xây bằng gạch trang trí đơn giản có ba cổng vòm, mái chợ lợp ngói vẩy cá. Nếu nói đây là một ngôi chợ lớn ở Thủ Ðức thời trăm năm trước thì đúng nhưng Thủ Ðức giờ đây trở thành vùng đô thị hoá nhanh chóng nhường một phần đất cho quận 2 và quận 9. Vùng trung tâm Thủ Ðức nơi có chợ Thủ Ðức đã thay đổi diện mạo khá nhiều. Riêng ngôi chợ với diện tích khiêm tốn vẫn như xưa và nét sinh hoạt mua bán cũng không thay đổi nhiều.

Người Sài Gòn hoặc các tỉnh thành biết đến Chợ Thủ Ðức là bởi nơi này nổi tiếng món nem đặc sản. Chung quanh các dãy phố và các sạp mặt tiền chợ bên đường Linh Chiểu xưa (nay là Kha Vạn Cân) nem được bày bán, treo lủng lẳng từng chùm to hấp dẫn khách thập phương tới lui Thủ Ðức. Người bạn của tôi sống ngay Chợ Thủ Ðức xem ra rất tự hào khi nghe tôi nhắc đến món nem đặc sản. Anh vui miệng ngân nga:

“Ở đâu mà chẳng biết ta, Ta ở Thủ Ðức, vốn nhà làm nem”.

Nghề nem ở Thủ Ðức ngày xưa tập trung quanh vùng Linh Chiểu, Linh Ðông, Trường Thọ, Hiệp Bình Phước. “Nem Thủ Ðức, rượu Gò Ðen” coi như trở thành thương hiệu đặc sản vùng Nam kỳ lục tỉnh khi được người đời nhắc đến. Ông Tản Ðà hồi còn làm cho tờ Ðông Pháp thời báo đã từng vào Nam kỳ, ghé Thủ Ðức mê tít cái thứ nem chua gói lá vông rồi đi xuống Gò Ðen nhắm rượu đế cay nồng lại còn đích thân ngâm mình trong làn nước xanh mát của suối Xuân Trường gần làng Linh Chiểu. Trở về Bắc ông thi sĩ nổi danh này cũng chẳng nhắc tới Tiền hiền Tạ Dương Minh hiệu danh Thủ Ðức mà trong đầu chỉ còn vương vấn cái thú ăn uống no say của khách tiêu dao. Ông đề thơ rằng:

“Sài Gòn – Chợ Lớn ai qua lại Thủ Ðức – Xuân Trường khách vắng đông”.

Riêng tôi cũng từng có dịp ghé qua Chợ Thủ Ðức, nếm đủ loại nem chua. Tôi có nhận xét thế này: “Nem ngon thì cũng có ngon, thịt nem thì ít, lá nem thì nhiều”.

Trang Nguyên

Bài chọn lọc

Bài chọn lọc

3 MÓN NỢ không sớm xử lý thì đời chẳng khá lên, sống mãi kiếp ‘gà què ăn quẩn cối xay’!

24 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Nữ NSND hiếm hoi có bằng Tiến sĩ: Sinh quý tử cho tỷ phú Pháp, U80 sống cô độc trong biệt thự rộng 1.200m2

24 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Tâm lý học: Người mắc “hiệu ứng nho chua” thường bị xa lánh bởi một tính xấu, họa cũng từ đây mà ra.

24 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Đại gia Đường “bia”: Từ người đạp xích lô đến cơ ngơi nghìn tỷ và chuyện nợ lương, bị siết nợ.

24 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

“Chúa trời không đổ xúc xắc”- Câu nói cửa miệng của Albert Einstein và lòng tin của ông vào thuyết định mệnh

23 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Chuyên gia Harvard tiết lộ Warren Buffett có 1 “mỏ vàng” dễ kiếm ra tiền, nếu ai không sở hữu thì khó thành công.

23 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

“Tại sao người ta giàu có, mình lại nghèo khổ”- Câu hỏi day dứt đưa Shark Phú từ kẻ thất nghiệp trở thành “vua chảo”.

23 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Tái diễn chiêu trò giả danh nhân viên chăm sóc khách hàng của sàn thương mại điện tử.

23 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Với tư duy bể cá, Elon Musk bảo: “Nếu không có người ngoài hành tinh thì đó sẽ là điều đáng sợ nhất”

23 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

5 ngành học có thể bị ‘xóa sổ’ trong tương lai

22 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Kiếm tiền không khó, nhưng trước hết phải THÔNG SUỐT – Thông suốt cái gì và ai nói vậy?

22 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Sau câu chuyện về người vợ của ‘Bill Gates Ấn Độ’, ông Trương Gia Bình quả quyết: Bí quyết khởi nghiệp thành công là “Chọn đúng vợ!”

22 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

“Bill Gates Ấn Độ” Narayana Murthy: Việt Nam là một quốc gia độc nhất vô nhị.

22 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Điều gì xảy ra với các đứa trẻ “thần đồng”, IQ cực cao khi lớn lên? Nghiên cứu 47 năm tìm ra câu trả lời

21 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Robert Kiyosaki: Muốn giàu, hãy mạnh dạn và chấp nhận rủi ro trong phạm vi tổn thất mà bạn có thể chấp nhận được.

21 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Thâm Quyến: Từ làng chài nghèo tới thành phố công nghiệp hơn 200 tỷ USD, năng lượng mới và AI chiếm hơn 40% GDRP

21 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Hiện tượng lạ xuất hiện đúng vào ngày Từ Hi Thái hậu chào đời, hậu quả gần 80 năm sau nhà Thanh diệt vong

20 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

GS Phan Văn Trường: Hãy lăn xả, rồi vỡ đầu, vỡ tai, thất bại ê chề…rồi hạnh phúc sẽ đến

20 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Elon Musk thẳng thắn: Người giàu vẫn mãi giàu còn người nghèo vẫn chật vật vì quên 1 THỨ giúp thay đổi số phận

20 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Bẫy giả mạo công an ‘giúp nạn nhân lấy lại tiền bị lừa đảo’: Thấy nghi ngờ, hãy làm điều này trước tiên

20 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Cha mẹ mải mê với “hiệu ứng đuổi rắn”: Rất kém hiệu quả với con cái mình

20 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Thành phố có nhiều người giàu nhất thế giới, cứ 24 cư dân lại có một “đại gia”

20 Tháng Năm, 2024 24 giờ - Thông tin KN

Vì sao chính quyền Huyện Hóc Môn vẫn mãi im lặng trước nỗi khổ của dân?

19 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Người nghèo đột nhiên trở nên giàu có, họ nắm giữ bí mật tài phú nào?

18 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Triệu phú tự thân tiết lộ: Duy trì một hành động mỗi ngày, tôi tích lũy khối tài sản khổng lồ, ai cũng có thể áp dụng theo

18 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Bắt chước cách đầu tư của triệu phú: Tại sao bạn không nên?

18 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Kinh nghiệm của cụ ông 80 tuổi: Về già muốn sống thoải mái đủ đầy, phải nhớ lấy 3 lời này mà làm theo.

18 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Tác giả ‘Cha giàu, cha nghèo’ liệu có đúng: Mỹ đang đối mặt nguy cơ vỡ nợ cao chưa từng thấy còn Trung Quốc đang…mua vàng

18 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa: Người Việt Nam mạnh về mua xổ số, đầu tư dựa vào may mắn, chứ không đầu tư bằng tri thức

17 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Dám nghĩ, dám làm, người Mỹ sục sôi khởi nghiệp trở lại với 5,5 triệu doanh nghiệp đăng ký trong năm ngoái.

17 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

70 tuổi tôi mới ngộ ra: Đời người đừng kỳ vọng 5 ĐIỀU, ai bi luỵ sẽ khổ sở, sống dày vò, mãi không thoát nổi vòng luẩn quẩn!

17 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Sinh nhật tuổi 40 của Mark Zuckerberg: Kiếm đủ tiền và xây đủ hạnh phúc bên người bạn đời thuở hàn vi

16 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

MC nổi tiếng từng làm nhiều chương trình về lừa đảo, bị lừa toàn bộ tiền trong tài khoản chỉ sau một cuộc gọi

16 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Bê bối công ty đa cấp ‘đội lốt’ học viện đầu tư: Thành viên vip kiếm 750.000 USD/tháng nếu tìm được 70.000 tân binh.

16 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

53 tuổi khởi nghiệp, 90 tuổi mới trả xong khoản nợ 70 tỷ, nhưng người phụ nữ này vẫn khiến hàng triệu người nể trọng!

15 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Đang đi ăn, trong khoảnh khắc cô gái bỗng bỏ chạy về nhà và cứu sống mẹ mình: Chỉ nhờ 1 thứ kì diệu

15 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Bạn tôi – giám đốc ‘tái nghèo’ sau một đêm, bị sa thải không lời bào chữa: Nguyên nhân bắt nguồn từ một kỹ năng bị xem nhẹ

15 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Không chỉ luôn đưa ra lời khuyên đầu tư giá trị, Warren Buffett còn bảo “Hãy viết cáo phó của chính bạn”. Vì sao?

15 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Cầu thủ hay nhất thế giới một thời từng sở hữu nghìn tỷ, sau khi giải nghệ phải ngồi tù, không đủ tiền mua một cái bánh

15 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

“Người nghèo không liều thì mãi không giàu”: Tác giả ‘Cha giàu, cha nghèo’ nhận ra vì sao có học giỏi thì ra đời cũng chỉ đi làm thuê  

14 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

3 “hũ mật” mà các nhà đầu tư non trẻ cần tránh xa nếu không muốn mất cả chì lẫn chài

14 Tháng Năm, 2024 Bài chọn lọc

Nếu con không chịu được thất bại, điều này có liên quan tới 3 hành vi của cha mẹ.

14 Tháng Năm, 2024