Pan (thần Thoại) – Wikipedia Tiếng Việt

Pan
Thần của tự nhiên, hoang dã, kẻ chăn cừu, đàn gia súc, ngọn núi hoang vu và thường gắn với bản năng tình dục
Pan dạy bạn tình, chàng chăn cừu Daphnis, chơi sáo, bản sao vào thế kỷ thứ 2 sau CN của một tác phẩm Hy Lạp gốc được tìm thấy ở Pompeii
Nơi ngự trị	Arcadia
Biểu tượng	Sáo thần Pan, cừu
Thông tin cá nhân
Cha mẹ	nhiều truyền thuyết bao gồm: Hermes và Driope, Aphrodite, Penelope, hoặc Hecate
Anh chị em	Satyrs, Laertes, Circe, Maenads
Phối ngẫu	Syrinx, Echo, Pitys
Con cái	Silenos, Iynx, Krotos, Xanthus
Tương ứng La Mã	Faunus

Pan (tiếng Hy Lạp Πάν), trong tín ngưỡng cổ đại Hy Lạp và thần thoại Hy Lạp, là vị thần của sự hoang dã, những người chăn cừu và các đàn gia súc, của tự nhiên và những ngọn núi hoang vu, của việc săn bắn và âm nhạc đồng quê và đặc biệt là luôn gắn liền với các thần nữ.[1] Tên gọi của thần Pan bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp paein (Πάειν), có nghĩa là "gặm cỏ". Thần có một nửa thân dưới trong hình dạng của loài dê và có cặp sừng dê cũng gần giống với thần đồng áng hay nhân dương. Quê hương của thần là miền đồng quê Arcadia, Pan được xem là vị thần của những cánh đồng, những khu rừng nhỏ hay những thung lũng rậm rạp. Và cũng chính vì thế mà thần Pan luôn được gắn với khả năng sinh sôi và mùa xuân. Người Hy Lạp cổ đại cũng xem thần như là vị thần của phê bình kịch nghệ.[2]

Trong tín ngưỡng và thần thoại La Mã, người tương đương với thần Pan là Faunus, một vị thần tự nhiên là cha của Bona Dea, đôi khi được xem như là Fauna. Vào thế kỷ 18 và 19, thần Pan trở thành một biểu tượng đặc biệt của phong trào lãng mạn ở Tây Âu cũng như phong trào ngoại giáo trong thế kỷ 20.[3]

Nguồn gốc

[sửa | sửa mã nguồn]

Thần Pan xuất hiện lần đầu tiên trong văn học là trong tác phẩm Pythian Ode iii. 78 của Pindar, gắn liền với một nữ thần sinh sản, có thể là Rhea hay Cybele; Pindar liên hệ đến những người đồng trinh thờ phượng Cybele và Pan gần nhà mình ở Boeotia.[4]

Bố mẹ của thần Pan hiện vẫn chưa được làm rõ.[5] Ngoại trừ một số thần thoại cho rằng thần là con trai của thần Zeus (thần Dớt) với một người phụ nữ người trần có đầu dê, mình đầy lông lá, chân móng guốc thì đa phần vẫn cho rằng Pan là con của Hermes hay Dionysus với một thần nữ nào đó, có thể là Dryope hay Penelope ở Mantineia thuộc Arcadia trong Dionysiaca (14.92) của nhà thơ Nonnus. Vị thần nữ này cũng có khi được xem như là Penelope vợ của Odysseus. Nhà địa lý Pausanias 8.12.5 đã ghi lại câu chuyện về nàng Penelope không chung thủy đã phản bội chồng mình là Odysseus và bị đày đến Mantineia khi ông ta trở về. Những nguồn khác như nhà sử học Duris của Samos hay nhà bình luận Servius cho rằng Penelope đã qua đêm với tất cả 108 người theo đuổi mình khi Odysseus vắng nhà và sinh ra Pan.[6] Thần thoại này phản ánh được gốc từ nguyên của tên thần Pan (Πάν) với từ Hy Lạp mang nghĩa "tất cả" (πᾶν).[7] Tên gọi này có thể là có họ hàng với paein, "gặm cỏ" và có cùng nguồn gốc với từ "gặm cỏ" trong tiếng Anh hiện đại. Vào năm 1924, Hermann Collitz đã cho rằng thần Pan của Hy Lạp và Indic Pushan có lẽ có cùng một nguồn gốc Indo-European.[8] Trong những Tín ngưỡng thần bí của thời kỳ Hellenistic[9] Pan có cùng nguồn gốc với Phanes/Protogonos, Zeus, Dionysus và Eros.

Thần Faunus của La Mã được đánh đồng với thần Pan. Tuy nhiên, nguồn gốc của thần có quá nhiều dị bản khác nhau nên rất khó để quyết định xem đâu là cái chính xác nhất. Cũng giống như những vị thần tự nhiên khác, thần Pan có lẽ là có trước các vị thần trên đỉnh Olympian bởi chính thần là người đã cho thần Artemis những con chó săn và dạy cho thần Apollo những bí mật của thuật tiên tri. Thần Pan có thể nhân lên nhiều (gọi là Panes [10](Burkert 1985, III.3.2; Ruck and Staples 1994 p 132) hay là Paniskoi. Kerenyi (1951 p 174) ghi chú rằng Aeschylus của Rhesus phân biệt rõ hai thần Pan, một là con trai của thần Zeus và cặp song sinh Arcas còn người kia là con của Cronus. "Trong đoàn tùy tùng của Dionysos hay trong những khắc họa có cảnh quan rộng lớn, xuất hiện không chỉ một vị thần Pan mà con có những thần Pan nhỏ hay Paniskoi đóng vai trò như các nhân dương".

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

• Agreus & Nomios
• Erotic art in Pompeii
• Daveli's Cave
• Faun
• Golden Age
• Kokopelli
• Pan in popular culture
• Pan sculpture by Roger White
• Pangu
• Puck
• Satyr
• Syrinx
• The Great God Pan

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ Theo Edwin L. Brown, "The Lycidas of Theocritus Idyll 7", Harvard Studies in Classical Philology, 1981:59–100.
2. ^ Alfred Wagner, Das historische Drama der Griechen, Münster 1878, p. 78.
3. ^ The Triumph of the Moon: A History of Modern Pagan Witchcraft, Ronald Hutton, chương 3
4. ^
   • The Extant Odes of Pindar tại Dự án Gutenberg. Xem chú thích số 5 Pythian Ode III, "For Heiron of Syracuse, Winner in the Horse-race."
5. ^ W. H. Roscher, Ausführliches Lexikon der Gr. u. Röm. Mythologie (1909:1379f) tìm thấy đến 18 dị bản cho việc này.
6. ^ Books.google.com
7. ^ Bài ca cho thần Pan đã đề cập đầu tiên đến lối chơi chữ này cho rằng tên của thần Pan đã ra đời là do thần đã mang lại niềm vui cho "tất cả" các vị thần.
8. ^ H. Collitz, "Wodan, Hermes und Pushan," Festskrift tillägnad Hugo Pipping pȧ hans sextioȧrsdag den ngày 5 tháng 11 năm 1924 1924, pp 574–587.
9. ^ Eliade, Mircea (1982) A History of Religious Ideas Vol. 2. University of Chicago Press. § 205.
10. ^ Pan "thậm chí còn khoe khoang rằng đã từng ngủ với rất nhiều cô gái và để làm được kỳ công đó, thần đã phải nhân lên nhiều lần trở thành một đội anh em của mình"

Thư mục

[sửa | sửa mã nguồn]

• Borgeaud, Philippe (1979). Recherches sur le Dieu Pan. Geneva University.
• Burkert, Walter (1985). Greek Religion. Harvard University Press.
• Diotima, (2007), The Goat Foot God, Bibliotheca Alexandrina
• Kerenyi, Karl (1951). The Gods of the Greeks. Thames & Hudson.
• Laurie, Allison, "Afterword" in Peter Pan, J. M. Barrie, Signet Classic, 1987. ISBN 9780451520883.
• Malini, Roberto (1998), Pan dio della selva, Edizioni dell'Ambrosino, Milano
• Ruck, Carl A.P. (1994). The World of Classical Myth. Danny Staples. Carolina Academic Press. ISBN 0-89089-575-9.
• Vinci, Leo (1993), Pan: Great God Of Nature, Neptune Press, London

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về Pan.

• Original resources on Faunus/Phaunos
• Original resources on Pan
• Pan Mythology
• Pan and the Arcadian theme in the paintings of Poussin, Geurcino, Et in Arcadia Ego Lưu trữ ngày 26 tháng 10 năm 2000 tại Wayback Machine

x t s Tôn giáo Hy Lạp cổ đại và Thần thoại Hy Lạp
Tôn giáo và thực hành tôn giáo Niềm tin chính Thời đại của loài người Thời hoàng kim Thời đại anh hùng Apotheosis Arete Daemon Định mệnh Eudaimonia Euhemerism Eusebeia Ý nghĩa vàng Nguyên tắc vàng Hemitheos Thờ anh hùng Ngạo mạn Interpretatio graeca Katasis Biết chính mình Metempsychosis Nympholepsy Nghịch lý Pederasty Phronesis Thuyết đa thần Sophrosyne Xenia Văn bản/ ode /sử thi Tập thơ sử thi Aethiopis Cypria Iliad Iliupersis Little Iliad Nostoi Odyssey Telegony Tập thơ Theban Oedipodea Thebaid Epigoni Alcmeonis Khác Ngụ ngôn Aesop Aretalogy Argonautica Bibliotheca Catalogue of Women Cyranides Delphic maxims Derveni papyrus Dionysiaca Golden Verses của Pythagoras Greek Magical Papyri Homerica Homeric Hymns Interpretation of Dreams Myth of Er Oneirocritica Papyrus Graecus Holmiensis Sibylline Books Sortes Astrampsychi Theogony Works and Days Tôn giáo Tiền đề Tôn giáo Minoan Tôn giáo Mycenaean Danh sách thần Mycenaean Thần thoại Paleo-Balkan Thần thoại Proto-Ấn-Âu Tôn giáo Cận Đông cổ đại Hình thức cổ điển Thuyết vô thần Đa thần cổ điển Thuyết độc thần Thuyết Pitago Trường phái triết học gần như tôn giáo Tôn giáo Hy Lạp Kitô giáo Đông phương Tôn giáo Ai Cập Sùng bái Alexander Đại đế Hệ thống Bí truyền Thuật giả kim sơ khai Thuyết ngộ đạo Hermetic Neoplatonism Tôn giáo Etruscan Phật giáo Hy Lạp Do Thái giáo Hy Lạp Tôn giáo La Mã Tôn giáo bí ẩnvà những bí ẩn linh thiêng Bí ẩn Arcadia Bí ẩn Delos Bí ẩn Dionysian Bí ẩn Eleusinian Bí ẩn của người Imbria Mithraism Bí ẩn Isis Orphism Bí ẩn Samothracian Phong trào tôn giáo mới Discordianism Feraferia Gaianism Hellenism Thực hành tôn giáo Nghi thức / thờ cúng Amphidromia Astragalomancy Baptes Daduchos Bói toán Tập quán tang lễ và chôn cất Bài văn lễ tang lễ Bí ẩn Hy Lạp-La Mã Thờ anh hùng Anh hùng Hierophany Hieros gamos Thánh ca Ủ Komos Nekyia Omophagia Orgia Cầu nguyện Hiến tế Lễ hiến tế động vật Hecatomb Tế thần Libation Dược phẩm Lễ vật Nhà hát Nhómtôn giáo Liên minh Amphictyonic Archon basileus Basilinna Gerarai Hiereiai Hierophant Hierophylakes Iatromantis Kanephoros Mystagogue Oracle Sibyl Thiasus Đồ vậttôn giáo Baetylus Hình ảnh thờ cúng Tượng hoa cúc Xoanon Tượng nhỏ bằng đất nung của Hy Lạp Kernos Kykeon Loutrophoros Omphalos Vò hai quai Panathenaic Rhyton Vật tế ba chân Quyền trượng Thymiaterion Ma thuật Đuổi tà Bàn nguyền rủa Bói toán Giấy cói ma thuật Hy Lạp Hermeticism Hermetica Chiêu hồn Philia Sự kiện Lễ/ lễ hội Actia Adonia Agrionia Amphidromia Anthesteria Apellai Apaturia Aphrodisia Arrhephoria Ascolia Bendidia Boedromia Brauronia Buphonia Chalceia Diasia Delia Delphinia Dionysia Ecdysia Elaphebolia Gamelia Halieia Haloa Heracleia Hermaea Hieromenia Iolaia Kronia Lenaia Leucophryna Lykaia Metageitnia Munichia Oschophoria Pamboeotia Pandia Plynteria Ptolemaieia Pyanopsia Skira Synoikia Soteria Tauropolia Thargelia Theseia Thesmophoria Thế vận hội Agon Thế vận hội Panathenaic Rhieia Thế vận hội Panhellenic Thế vận hội Olympic Thế vận hội Heraean Thế vận hội Pythian Thế vận hội Nemean Thế vận hội Isthmian Chốn linh thiêng Đền thờ / thánh địa Delphinion Mithraeum Chiêu hồn của Acheron Nymphaeum Panionium Parthenon Ploutonion Temenos Đền Artemis, Ephesus Đền Zeus, Olympia Tiên tri Amphiareion của Oropos Aornum Claro Delphi Didyma Dodona Tiên tri của Apollo Thyrxeus tại Cyaneae Tiên tri của Apollo tại Ptoion Tiên tri của Artemis tại Ikaros Tiên tri của Menestheus Thánh địa của các vị thần vĩ đại Tegyra Núi Núi Ida (Crete) Núi Ida (Turkey) Núi Lykaion Olympus Hang động Hang Zeus, Aydın Hang Pan Hang của thần Zeus, Crete Hang Psychro Hang Vari Đảo Đảo của Achilles Delos Đảo của Diomedes Suối Suối Castalian Hippocrene Suối Pierian Khác Tàu thiêng của người Athen Paralus Salaminia Eleusis Hiera Orgas Kanathos Olympia Sacred Way
Chuyện hoang đường và thần thoại Các vị thần Thần nguyên thủy Aether Aion Ananke Chaos Chronos Erebus Eros Gaia Hemera Moirai (Định mệnh) Moros Nyx Phanes Pontus Thalassa Tartarus Uranus Titans Thế hệ thứ nhất Coeus Crius Cronus Hyperion Iapetus Mnemosyne Oceanus Phoebe Rhea Tethys Theia Themis Thế hệ thứ hai Asteria Astraeus Atlas Eos Epimetheus Helios Leto Menoetius Metis Pallas Perses Prometheus Selene Thế hệ thứ ba Hecate Hesperus Phosphorus 12 vị thần trên đỉnh Olympus Aphrodite Apollo Ares Artemis Athena Demeter Dionysus Hephaestus Hera Hermes Hestia Poseidon Zeus Thần dưới nước Amphitrite Alpheus Ceto Glaucus Naiad Nereid Nereus Oceanids Phorcys Poseidon Potamoi Potamides Proteus Scamander Thaumas Thetis Triton Thần tình yêu Erotes Anteros Eros Hedylogos Hermaphroditus Himeros Hymen/Hymenaeus Pothos Aphrodite Aphroditus Philotes Peitho Thần chiến tranh Adrestia Alala Alke Amphillogiai Androktasiai Ares Athena Bia Deimos Enyalius Enyo Eris Gynaecothoenas Homados Hysminai Ioke Keres Kratos Kydoimos Ma Machai Nike Palioxis Pallas Perses Phobos Phonoi Polemos Proioxis Thần Chthonic Psychopomp Charon Hermes Hermanubis Thanatos Angelos Cabeiri Hades / Pluto Hecate Hypnos Keres Lampad Macaria Melinoë Persephone Zagreus Thần sức khỏe Aceso Aegle Artemis Apollo Asclepius Chiron Darrhon Eileithyia Epione Hebe Hygieia Iaso Paean Panacea Telesphorus Thần ngủ Empusa Epiales Hypnos Pasithea Oneiroi Thần đưa tin Angelia Arke Hermes Iris Thần lừa đảo Apate Dolos Hermes Momus Thần ma thuật Circe Hecate Hermes Trismegistus Pasiphaë Các vị thần lớn khác Azone Cybele Eileithyia Erinyes (Furies) Harmonia Muse Nemesis Pan Pegasus Unknown God Zelus Anh hùng / nữ anh hùng Abderus Achilles Actaeon Adonis Aeneas Ajax the Great Ajax the Lesser Akademos Amphiaraus Amphitryon Antilochus Atalanta Autolycus Bellerophon Bouzyges Cadmus Thợ săn Calydonia Chrysippus Cyamites Daedalus Diomedes Dioscuri (Castor và Polydeuces) Echetlus Eleusis Erechtheus Eunostus Ganymede Hector Heracles Icarus Iolaus Jason và Argonauts Meleager Narcissus Nestor Odysseus Oedipus Orpheus Otrera Pandion Peleus Pelops Penthesilea Perseus Bảy người chống lại Thebes Theseus Triptolemus Nhà Tiên tri Aesacus Aleuas Amphiaraus Amphilochus Ampyx Anius Asbolus Bakis Branchus Calchas Carnus Carya Cassandra Elatus Ennomus Epimenides Halitherses Helenus Iamus Idmon Manto Melampus Mopsus Munichus Phineus Polyeidos Polypheides Pythia Sibyl Cimmerian Cumaean Delphic Erythraean Hellespontine Libyan Persian Phrygian Samian Telemus Theiodamas Theoclymenus Teiresias Bất tử khác Aegeus Aegisthus Agamemnon Andromache Andromeda Antigone Augeas Briseis Cassiopeia Creon của Thebes Chryseis Chrysothemis Clytemnestra Damocles Deidamia của Scyros Deucalion Electra Eteocles Europa Gordias Hecuba Helen của Troy Hellen Heracleidae Hermione Hippolyta Io Iphigenia Ismene Jocasta Laius Lycaon Các Maenad Memnon Menelaus Midas Minos Myrrha Neoptolemus Niobe Orestes Paris Patroclus Penelope Phoenix Polybus của Corinth Polynices Priam Pylades Pyrrha Telemachus Troilus Địa ngục Lối vào thế giới ngầm Sông Acheron Cocytus Eridanos Lethe Phlegethon Styx Hồ/đầm lầy Acherusia Hồ Avernus Hồ Lerna Hang động Hang động tại Mũi Matapan Hang động tại Hồ Avernus Hang động tại Heraclea Pontica Charonium Charonium tại Aornum Charonium tại Acharaca Ploutonion Ploutonion tại Acharaca Ploutonion tại Eleusis Ploutonion tại Hierapolis Địa điểm Elysium Erebus Đồng cỏ Asphodel Quần đảo Fortunate Thế giới ngầm của Hy Lạp#Cánh đồng tang tóc Tartarus Phán quan Aeacus Minos Rhadamanthus Canh giữ Campe Cerberus Cư dân Anticlea Danaïdes Eurydice Ixion Ocnus Salmoneus Shades Sisyphus Tantalus Tiresias Titans Tityos Khách Dionysus Heracles Hermes Odysseus Orpheus Pirithous Psyche Theseus Ký hiệu/đối tượng Bident Mũ tàng hình Obol của Charon Động vật, yêu tinh, và linh hồn Ascalaphus Ceuthonymus Eurynomos Menoetius Thần thoại Sinh vật Danh sách Sinh vật thần thoại Hy Lạp Nhân vật thần thoại Hy Lạp Danh sách hình tượng nhân vật thần thoại Hy Lạp Biến hình trong thần thoại Hy Lạp Tinh linh nhỏ Daemon Agathodaemon Cacodaemon Eudaemon Nymph Satyr Quái vật/ sinh vật quái dị Nhân mã Centaurides Ichthyocentaur Cyclops Rồng Drakaina Echidna Người khổng lồ Hecatonchires Gorgon Harpy Hippocampus Ngựa của thần Helios Lamia Phượng hoàng Trăn Siren Scylla và Charybdis Nhân sư Typhon Bị bắt / bị giết bởi anh hùng Lợn Calydonia Cerberus Nai Cerynian Chimera Bò Cretan Lợn Crommyonia Lợn Erymanthian Khalkotauroi Lernaean Hydra Ngựa của Diomedes Medusa Nhân Ngưu Sư tử Nemean Orthrus Polyphemus Chim Stymphalian Talos Cáo Teumessian Bộ tộc Amazons Anthropophagi Bebryces Curetes Dactyl Người Gargarean Halizones Korybantes Lapith Người ăn hoa sen Myrmidons Pygmies Spartoi Telchines Địa điểm các / Vương quốc Aethiopia Ara Colchis Erytheia Hyperborea Libya Nysa Ogygia Panchaia Scheria Scythia Tartessos Themiscyra Sự kiện Acis và Galatea Săn heo rừng Calydonia Eros và Psyche Phán xét của Paris Kỳ công của Hercules Chiến tranh Amazonomachy Chiến tranh Attic Centauromachy Gigantomachy Chiến tranh Ấn Độ Theomachy Titanomachy Cuộc chiến thành Troy Sự vật Adamant Aegis Ambrosia Qua táo bất hòa Argo Răng rồng Eidolon Galatea Thắt lưng của Aphrodite Táo vàng Lông cừu vàng Nút thắt Gordian Harpe Ichor Mê cung Ngôn ngữ của loài chim Cây Lotus Moly Vòng cổ Harmonia Orichalcum Palladium Thuốc chữa bách bệnh Hộp Pandora Petasos (Mũ có cánh) Tàu Phaeacian Hòn đá triết gia Khiên Achilles Áo Nessus Thanh kiếm của Damocles Talaria Thunderbolt Thyrsus Đinh ba Poseidon Con ngựa thành Troy Hình tượng Caduceus Cornucopia Gorgoneion Kantharos Labrys Trứng Orphic Ouroboros Cú của Athena Cây gậy của Asclepius Hiểu theo nghĩahiện đại Thần thoại cổ điển trong nghệ thuật và văn học phương Tây Cổ điển Kinh điển Thần thoại Hy Lạp trong văn hóa đại chúng Hiểu biết hiện đại về thần thoại Hy Lạp