Phần 3 - Đặc Tính Và Yêu Cầu Sinh Thái Của Cây ổi

1. Đặc tính của cây ổi

- Đối với rễ cây ổi

Rễ cây ổi thuộc loại rễ cọc. Các giống ổi khi trồng bằng hạt thường có bộ rễ chính ăn sâu xuống đất. Bộ rễ của cây ổi thích nghi tốt với sự thay đổi đột ngột độ ẩm trong đất.

Nếu trời hạn, mực nước ngầm thấp, ổi có khả năng phát triển nhanh một số rễ thẳng đứng ăn sâu xuống đất tận 3 - 4 m và hơn. Nếu mưa nhiều, mực nước dâng cao ổi đâm nhiều rễ ăn trở lại mặt đất do đó không bị ngạt.

- Đối với thân cây ổi

Thân cây ổi được phân thành nhiều cành, cao từ 4-6m (cao nhất 10m), đường kính thân tối đa 30cm. Những giống mới còn nhỏ và lùn hơn nữa. Thân cây chắc, khỏe, ngắn vì phân cành sớm. Thân nhẵn nhụi rất ít bị sâu đục, vỏ già có thể tróc ra từng mảng phía dưới lại có một lượt vỏ mới cũng nhẵn, màu xám, hơi xanh. Cành non 4 cạnh, khi già mới tròn dần.

- Đối với lá cây ổi

Lá của cây ổi là lá đơn, mọc đối, không có lá kèm. Phiến lá hình bầu dục, gốc thuôn tròn, đầu có lông gai hoặc lõm, dài 11-16 cm, rộng 5-7 m, mặt trên màu xanh đậm hơn mặt dưới. Bìa phiến nguyên, ở lá non có đường viền màu hồng tía kéo dài đến tận cuống lá.

Gân lá hình lông chim, gân giữa nổi rõ ở mặt dưới. Cuống lá màu xanh, hình trụ dài 1-1,3 cm, có rãnh cạn ở mặt trên.

- Đối với hoa, hạt và quả của cây ổi

Hoa ổi: Hoa to, lưỡng tính, mọc từng chùm 2, 3 chiếc, ít khi ở đầu cành mà thường ở nách lá. Cánh hoa màu trắng mỏng, dễ rụng khi hoa nở. Hoa thụ phấn chéo dễ dàng nhưng cũng có thể tự thụ phấn.

Hạt ổi: Có nhiều hạt, màu vàng nâu hình đa giác, có vỏ cứng và nằm trong khối thịt quả màu trắng, hồng, đỏ vàng.

Quả ổi: Quả hình tròn, hình trứng hay hình quả lê, dài 3-10 cm tùy theo giống. Vỏ quả còn non màu xanh, khi chín chuyển sang màu vàng, thịt vỏ quả màu trắng, vàng hay ửng đỏ. Ruột trắng, vàng hay đỏ. Quả chín có vị chua ngọt hay ngọt và có mùi thơm đặc trưng, có thể ăn tươi, làm mứt hay làm nước giải khát.

Từ khi thụ phấn đến khi quả ổi chín sẽ khoảng 100 ngày. Hiện nay, với phương pháp nuôi cấy mô, chúng ta đã có thể tạo ra giống ổi không có hạt.

2. Yêu cầu sinh thái đối với cây ổi

- Yêu cầu về nhiệt độ

Cây ổi có thể phát triển tốt trong nhiệt độ từ 15,5 - 32 độ C. Chính vì vậy, mặc dù ổi có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới, nhưng nó vẫn có thể phát triển trong khu vực cận nhiệt đới ở độ cao lên đến 1700 m. Khả năng thích ứng này đã dẫn đến nó được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới và ở một số nơi ổi được xem như là một loài cỏ dại xâm lấn.

Ổi không chịu được rét, nhiệt độ thấp kéo dài dưới -2 độ C cả cây lớn cũng chết. Ở những nơi có nhiệt độ ban đêm mùa đông là 5-7 độ C trong vài giờ/đêm thì sự tăng trưởng ngừng và lá chuyển sang màu tím. Nhiệt độ thấp dưới 18 - 20 độ C quả bé, phát triển chậm chất lượng kém.

- Yêu cầu về ánh sáng

Cây ổi ưa sống ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Vì vậy, nó là cây ưa sáng, tuy nhiên cường độ ánh sáng quá cao sẽ làm nám trái, cây sinh trưởng kém dẫn đến tuổi thọ ngắn.

- Yêu cầu độ ẩm

Ổi thích khí hậu ẩm, nếu lượng mưa hàng năm 1.500 - 4.000 mm phân bố tương đối đều thì không phải tưới. Bộ rễ của ổi thích nghi tốt với sự thay đổi đột ngột độ ẩm trong đất.

Nếu trời hạn, mực nước ngầm thấp, ổi có khả năng phát triển nhanh một số rễ thẳng đứng ăn sâu xuống đất tận 3 - 4 m và hơn. Nếu mưa nhiều, mực nước dâng cao ổi đâm nhiều rễ ăn trở lại mặt đất do đó không bị ngạt. Thậm chí bị ngập hẳn vài ngày ổi cũng không chết.

Nhiệt độ tối ưu để tăng tỷ lệ đậu trái ổi là 23-28 độ C, ngoài giới hạn nhiệt này thì sự đậu trái giảm đáng kể.

- Yêu cầu về loạt đất trồng

Cây ổi thích nghi được với nhiều loại đất, tuy nhiên độ pH thích hợp nhất nên từ 4,5 - 8,2. Để đạt sản lượng cao, chất lượng tốt phải chọn đất tốt, sâu và phải bón phân đủ và hợp lý.

Cây ổi thường mọc tốt nhất trên đất phì nhiêu, có cơ cấu nhẹ như đất phù sa, đất cát pha có tầng canh tác sâu (tối thiểu 0,5 m).

Đất tốt, tầng canh tác dày thì cây sẽ cho nhiều quả, chất lượng tốt nhưng cây ổi lại thường được trồng trên vùng đất đồi dốc, đất lẫn sỏi đá…

Vì vậy, nguyên tắc cơ bản của việc chọn đất cho cây ổi là tầng đất canh tác phải đủ dày để bảo đảm bộ rễ cây phát triển tốt, độ dốc không quá 20 độ, gần nguồn nước tưới…