Phân Thứ Bộ Sẻ – Wikipedia Tiếng Việt

Phân thứ bộ Sẻ
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Chordata
Lớp (class)	Aves
Bộ (ordo)	Passeriformes
Phân bộ (subordo)	Passeri
Phân thứ bộ (infraordo)	Passerida
Các liên họ
Sylvioidea Muscicapoidea Passeroidea và xem văn bản.

Phân thứ bộ Sẻ (danh pháp khoa học: Passerida) trong phân loại Sibley-Ahlquist[1], là một trong hai phân thứ bộ nằm trong phạm vi phân bộ Passeri, theo thực tiễn phân loại học tiêu chuẩn có thể đặt nó ở cấp bậc phân thứ bộ). Trong khi các nghiên cứu gần đây gợi ý rằng phân thứ bộ chị em của nó (Corvida) không phải là kiểu gộp nhóm đơn ngành thì sự tồn tại của Passerida như là một nhánh khác biệt lại được chấp nhận khá tốt. Trong bài này, từ đây trở đi gọi Passerida là một phân thứ bộ.

Hệ thống hóa và phát sinh loài

[sửa | sửa mã nguồn]

Phân thứ bộ Passerida một cách rất chắc chắn thì bao gồm 3 phân nhánh chính được Sibley & Ahlquist phác thảo ra năm 1990. Tuy nhiên, nội dung bên trong của chúng lại trải qua nhiều sửa đổi. Ngoài ra, người ta cũng phát hiện ra rằng không phải mọi dòng dõi chim dạng sẻ đều phù hợp một cách rõ ràng với kiểu sắp xếp bố trí này. Các loài tước mào vàng là quá khác biệt và trên thực tế chúng có thể tạo thành một phân thứ bộ riêng rẽ, do chúng chỉ hơi ít cơ sở hơn một chút so với liên họ Quạ (Corvoidea) hay họ chim hói đầu (Picathartidae). Xem Jønsson & Fjeldså (2006)[2] để có thêm chi tiết về phát sinh loài.

Phân loại

[sửa | sửa mã nguồn]

Liên họ Sylvioidea

[sửa | sửa mã nguồn]

Chủ yếu là ăn sâu bọ, phân bố với trung tâm tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Một số ít có tại khu vực Australia và ít hơn nữa ở châu Mỹ. Thông thường là các loài chim mỡ màng màu nâu xám, một ít có dị hình lưỡng tính rõ nét.

• Alaudidae: sơn ca
• Hirundinidae: nhạn
• Phylloscopidae: chích lá và đồng minh. Tách ra gần đây từ Sylviidae.
• Aegithalidae: bạc má đuôi dài
• Cettiidae: chích đất và đồng minh. Tách ra gần đây từ Sylviidae.
• Megaluridae: chiền chiện lớn, chích cỏ và đồng minh. Tách ra gần đây từ Sylviidae.
• Bernieridae: chích Malagasy. Họ mới tạo ra.
• Acrocephalidae: chích đầm lầy và chích cây. Tách ra gần đây từ Sylviidae.[3]
• Pycnonotidae: chào mào
• Cisticolidae: chiền chiện và đồng minh
• Sylviidae: "chích thật sự" (lâm oanh) và khướu mỏ dẹt. Có thể hợp nhất với Timaliidae. Tính đơn ngành cần xác nhận. Xem thêm lý do tại sao không gọi là họ Chích tại bài Họ Chích (Acrocephalidae).
• Zosteropidae: vành khuyên. Có lẽ thuộc về họ Timaliidae.
• Timaliidae: khướu, họa mi (Cựu thế giới). Tính đơn ngành cần xác nhận.
• Sylvioidea không chắc chắn (incertae sedis)
  • "Chích châu Phi": Một nhánh được đề xuất, nhưng tính đơn ngành cần xác nhận. Trước đây thuộc họ Sylviidae.
  • Donacobius: Donacobius mũ đen. Họ đơn loài? Đặt vào đây không dứt khoát; có thể gần gũi với Megaluridae. Trước đây trong các họ Troglodytidae và Mimidae.
  • Nicator: Quan hệ chưa được giải quyết, họ đơn chi? Đặt vào đây không dứt khoát; trước đây trong họ Pycnonotidae.

Liên họ Muscicapoidea

[sửa | sửa mã nguồn]

Chủ yếu ăn sâu bọ, phân bố gần như toàn cầu với trung tâm ở vùng nhiệt đới Cựu thế giới. Một họ đặc hữu châu Mỹ. Gần như không có (ngoại trừ du nhập) trong khu vực Australia. Thông thường hơi chắc nịch đối với kích thước của chúng, phần lớn có màu rất sẫm hoặc xỉn mặc dù họ Sturnidae nói chung là nhiều màu sắc. Thường không có dị hình lưỡng tính, nhưng đôi khi rõ nét.

• Cinclidae: lội suối
• Muscicapidae: đớp ruồi Cựu thế giới. Cần xác nhận tính đơn ngành.
• Turdidae: hoét và đồng minh. Cần xác nhận tính đơn ngành.
• Buphagidae: chim bắt bét bò. Trước đây thường đưa vào họ Sturnidae.
• Sturnidae: sáo và có thể cả trèo cây Philippin. Vị trí của trèo cây Philippin trong liên họ Muscicapoidea dường như là phù hợp, nhưng việc gộp vào họ Sturnidae cần xác nhận; có thể là họ riêng biệt Rhabdornithidae.
• Mimidae: chim nhại và họa mi đỏ châu Mỹ

Liên họ Passeroidea

[sửa | sửa mã nguồn]

Chủ yếu là ăn cỏ, bao gồm nhiều loài ăn hạt, phân bố gần như toàn cầu với trung tâm ở vùng sinh thái Cổ Bắc cực và châu Mỹ. Bao gồm cả chim biết hót chín lông chính (có lẽ là cận nhánh). Một tỷ lệ cao có màu sặc sỡ và có dị hình lưỡng tính cao.

• Passeridae: chim sẻ thật sự
• Prunellidae: chích đá
• Motacillidae: chìa vôi và chim manh
• Urocynchramidae: sẻ Przewalski. Tách ra gần đây từ Fringillidae; đặt vào đây không dứt khoát.
• Peucedramidae: chích ô liu
• Estrildidae: chim di
• Ploceidae: rồng rộc
• Viduidae: chim chàm và whydah
• Fringillidae: sẻ đồng thật sự và hút mật Hawaii. Có lẽ đa ngành.
• Icteridae: sáo đá, chim đen Tân thế giới vàng anh Tân thế giới
• Parulidae: chích Tân thế giới
• Thraupidae: tanager và đồng minh
• Cardinalidae: chim giáo chủ
• Emberizidae: sẻ đất và sẻ châu Mỹ
• Passeroidea không chắc chắn (incertae sedis)
  • Coerebidae: Bananaquit. Họ không hợp lệ hoặc không đơn loài; việc định vị lại vẫn còn chưa được giải quyết.

Không chắc chắn (incertae sedis)

[sửa | sửa mã nguồn]

Thay vì là Passerida cơ sở, phần lớn trong chúng dường như tạo thành vài dòng dõi nhỏ nhưng khác biệt và có thể coi là các siêu họ. Phần lớn có ở châu Á, châu Phi và Bắc Mỹ.

• Panurus: sẻ ngô râu. Quan hệ bí ẩn. Trước đây trong "Paradoxornithidae", có thể gộp trong siêu họ Sylvioidea như là họ đơn loài Panuridae hoặc thậm chí hợp thành siêu họ nhỏ nhất trong bộ Sẻ.
• Có thể là liên họ Paroidea – bạc má, sẻ ngô và đồng minh. Có thể gộp trong liên họ Sylvioidea.
  • Paridae: bạc má, sẻ ngô và sẻ đồng
  • Remizidae: phàn tước. Đôi khi gộp trong họ Paridae.
  • Stenostiridae: "chích" stenostirid ("sẻ đớp ruồi"). Họ mới tạo lập; đôi khi gộp trong họ Paridae.
• Có thể là liên họ Sittoidea hay Certhioidea – hồng tước và đồng minh. Có thể gộp trong liên họ Muscicapoidea.
  • Sittidae: trèo cây
  • Tichodromadidae: toàn bích tước. Đặt vào đây không dứt khoát.
  • Certhiidae: đuôi cứng
  • Salpornithidae: đuôi cứng đốm. Đặt vào đây không dứt khoát; có thể thuộc Certhiidae.
  • Troglodytidae: tiêu liêu
  • Polioptilidae: đớp muỗi
• Có thể là liên họ Bombycilloidea – cánh sáp và đồng minh. Gộp trong Muscicapoidea nếu Sittoidea/Certhioidea được coi là các liên họ khác biệt.
  • Bombycillidae: cánh sáp
  • Dulidae: Palmchat. Đặt vào đây không dứt khoát.
  • Ptilogonatidae: đớp ruồi lông mượt. Đặt vào đây không dứt khoát.
  • Hypocoliidae: Hypocolius. Đặt vào đây không dứt khoát.
• Có thể là liên họ "Dicaeoidea" – chim hút mật, chim sâu và trác hoa. Có thể gộp vào Passeroidea.
  • Nectariniidae: chim hút mật
  • Dicaeidae: chim sâu, trác hoa
• Có thể là liên họ N.N. (không tên) đơn loài
  • Promeropidae: chim đường. Có thể gộp vào Passeroidea.

Có thể không thuộc Passerida

[sửa | sửa mã nguồn]

Những họ dưới đây đã từng được gán cho Passerida trong thời gian gần đây, thường là trên cơ sở của các dữ liẹu lai ghép DNA-DNA. Tuy nhiên, chúng có lẽ là cơ sở nhiều hơn trong số chim biết hót và cũng có thể thuộc về Corvoidea hoặc các dòng dõi cơ sở đồng minh. Phần lớn trong số này hoặc là các nhóm ở châu Phi hoặc là ở khu vực Wallace.

• Chloropseidae: chim xanh hay chim lá. Có thể thuộc liên họ Reguloidea? hay là cơ sở đối với/trong Passeroidea?
• Aegithinidae: chim nghệ (Corvoidea)
• Picathartidae: chim hói đầu (Passeri incertae sedis)
• Melanocharitidae: chim mổ quả và mỏ dài. (Corvoidea)
• Paramythiidae: (Corvoidea)
• Platysteiridae: mắt yếm. Có lẽ là phân thứ ngành. (Corvoidea)

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ Sibley Charles Gald & Ahlquist Jon Edward (1990): Phylogeny and classification of birds. Nhà in Đại học Yale, New Haven, Conn.
2. ^ Jønsson Knud A. & Fjeldså Jon (2006): A phylogenetic supertree of oscine passerine birds (Aves: Passeri). Zoologica Scripta 35(2): 149–186. doi::10.1111/j.1463-6409.2006.00221.x (Tóm tắt HTML)
3. ^ Họ Sylviidae nghĩa rộng (sensu lato) trong các tài liệu về chim của Việt Nam gọi là họ Chích, nhưng chi điển hình (Sylvia) không có tại Việt Nam. Tên gọi thông dụng chích là của các loài trong phân họ Acrocephalinae nên họ mới Acrocephalidae có lẽ cần được ưu tiên với tên gọi họ Chích. Tên Hán Việt của một vài loài chi Sylvia là lâm oanh nên trong Wikipedia sẽ gọi họ Sylviidae nghĩa hẹp (sensu stricto) là họ Lâm oanh.

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

• Dữ liệu liên quan tới Phân thứ bộ Sẻ tại Wikispecies

Thẻ nhận dạng đơn vị phân loại	Wikidata: Q764420 Wikispecies: Passerida ADW: Passerida AFD: Passerida Paleobiology Database: 99145 Paleobiology Database: 99145

x t s Các chi thuộc Phân thứ bộ Sẻ
Giới: Animalia Ngành: Chordata Lớp: Aves Bộ: Passeriformes Phân bộ: Passeri Phân thứ bộ: Passerida
Passerida Chaetopidae? Chaetops Chloropseidae? Chloropsis Hyliotidae? Hyliota Irenidae Irena Paridae Baeolophus Cyanistes Cephalopyrus Lophophanes Machlolophus Melaniparus Melanochlora Pardaliparus Parus Periparus Poecile Pseudopodoces Sittiparus Sylviparus Picathartidae? Picathartes Promeropidae? Promerops Remizidae Anthoscopus Auriparus Remiz Stenostiridae Chelidorhynx Culicicapa Elminia Stenostira Muscicapida See below ↓ Sylvioidea See below ↓ Passeroidea See Passeroidea
Muscicapida Regulidae Corthylio Regulus Bombycilloidea Bombycillidae Bombycilla Dulidae Dulus Hylocitreidae Hylocitrea Hypocoliidae Hypocolius †Mohoidae Chaetoptila Moho Ptiliogonatidae Phainopepla Phainoptila Ptiliogonys Certhioidea incertae sedis †Certhiops †Kischinskinia Certhiidae Certhia Salpornis Polioptilidae Microbates Polioptila Ramphocaenus Sittidae Sitta Tichodromidae Tichodroma Troglodytidae Campylorhynchus Cantorchilus Catherpes Cinnycerthia Cistothorus Cyphorhinus Ferminia Henicorhina Hylorchilus Microcerculus Odontorchilus Pheugopedius Salpinctes Thryomanes Thryophilus Thryorchilus Thryothorus Troglodytes Uropsila Muscicapoidea Buphagidae Buphagus Cinclidae Cinclus Elachuridae Elachura Mimidae Allenia Cinclocerthia Dumetella Margarops Melanotis Mimus Oreoscoptes Ramphocinclus Toxostoma Muscicapidae Erithacinae Chamaetylas Cichladusa Cossypha Cossyphicula Dessonornis Erithacus Pogonocichla Sheppardia Stiphrornis Swynnertonia Xenocopsychus Muscicapinae Copsychini Alethe Cercotrichas Copsychus Muscicapini Agricola Bradornis Empidornis Fraseria Humblotia Melaenornis Muscicapa Namibornis Sigelus Niltavinae Anthipes Cyanoptila Cyornis Eumyias Leucoptilon Niltava Sholicola Saxicolinae Brachypteryx Calliope Campicoloides Cinclidium Emarginata Enicurus Ficedula Heinrichia Heteroxenicus Irania Larvivora Leonardina Luscinia Monticola Myiomela Myophonus Myrmecocichla Oenanthe Phoenicurus Pinarochroa Saxicola Tarsiger Thamnolaea Vauriella Sturnidae Acridotheres Agropsar Ampeliceps Aplonis Arizelopsar Basilornis Cinnyricinclus Creatophora †Cryptopsar Enodes †Fregilupus Goodfellowia Gracula Gracupica Grafisia Hartlaubius Hylopsar Lamprotornis Leucopsar Mino (bird) †Necropsar Neocichla Notopholia Onychognathus Pastor Pholia Poeoptera Rhabdornis Sarcops Saroglossa Scissirostrum Speculipastor Spodiopsar Streptocitta Sturnia Sturnornis Sturnus Turdidae †Meridiocichla Pinarornis Myadestinae Grandala Myadestes Neocossyphus Sialia Stizorhina Turdinae Catharus Chlamydochaera Cichlopsis Cochoa Entomodestes Geokichla Hylocichla Ridgwayia Ixoreus Turdus Zoothera
Sylvioidea Acrocephalidae Acrocephalus Calamonastides Chloropeta Hippolais Iduna Nesillas Aegithalidae Aegithalos Leptopoecile Psaltriparus Alaudidae Alaudinae Alauda Alaudala Calandrella Chersophilus Eremalauda Eremophila Galerida Lullula Melanocorypha Spizocorys Certhilaudinae Alaemon Ammomanes Ammomanopsis Certhilauda Chersomanes Eremopterix Pinarocorys Ramphocoris Mirafrinae Calendulauda Heteromirafra Mirafra Alcippeidae Alcippe Bernieridae Bernieria Crossleyia Cryptosylvicola Hartertula Oxylabes Randia Thamnornis Xanthomixis Cettiidae Abroscopus Cettia Hemitesia Horornis Phyllergates Tesia Tickellia Urosphena Cisticolidae Apalis Artisornis Bathmocercus Calamonastes Camaroptera Cisticola Drymocichla Eminia Eremomela Euryptila Hypergerus Incana Malcorus Micromacronus Neomixis Oreolais Oreophilais Orthotomus Phragmacia Phyllolais Poliolais Prinia Scepomycter Schistolais Spiloptila Urolais Donacobiidae Donacobius Erythrocercidae Erythrocercus Hirundinidae Alopochelidon Atronanus Atticora Cecropis Cheramoeca Delichon Hirundo Neophedina Orochelidon Petrochelidon Phedina Phedinopsis Progne Psalidoprocne Pseudhirundo Pseudochelidon Ptyonoprogne Pygochelidon Riparia Stelgidopteryx Tachycineta Hyliidae Hylia Pholidornis Leiothrichidae Actinodura Argya Cutia Garrulax Grammatoptila Heterophasia Ianthocincla Laniellus Leioptila Leiothrix Liocichla Minla Montecincla Pterorhinus Trochalopteron Turdoides Locustellidae Bradypterus Catriscus Cincloramphus Elaphrornis Helopsaltes Locustella Malia Megalurus Poodytes Robsonius Schoenicola Macrosphenidae Achaetops Cryptillas Macrosphenus Melocichla Sphenoeacus Sylvietta Nicatoridae Nicator Panuridae Panurus Paradoxornithidae Chamaea Chrysomma Fulvetta Lioparus Moupinia Myzornis Paradoxornis Rhopophilus Suthora Pellorneidae Gampsorhynchus Graminicola Gypsophila Illadopsis Kenopia Laticilla Malacocincla Malacopteron Napothera Pellorneum Ptilocichla Schoeniparus Turdinus Phylloscopidae Phylloscopus Pnoepygidae Pnoepyga Pycnonotidae Acritillas Alcurus Alophoixus Altimastillas Andropadus Arizelocichla Baeopogon Bleda Brachypodius Calyptocichla Chlorocichla Criniger Euptilotus Eurillas Hemixos Hypsipetes Iole Ixodia Ixonotus Ixos Microtarsus Neolestes Nok Phyllastrephus Poliolophus Pycnonotus Rubigula Setornis Spizixos Stelgidillas Thescelocichla Tricholestes Scotocercidae Scotocerca Sylviidae Curruca Sylvia Timaliidae Cyanoderma Dumetia Erythrogenys Macronus Melanocichla Mixornis Pomatorhinus Spelaeornis Stachyris Timalia Zosteropidae Apalopteron Cleptornis Dasycrotapha Heleia Megazosterops Parayuhina Rukia Staphida Sterrhoptilus Tephrozosterops Yuhina Zosterops Zosterornis