Phân Tích Nét Cổ điển Và Nét Hiện đại Trong Bài “Chiều Tối” Của Hồ ...

Mở bài:

Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ của nhân dân Việt Nam, Người cũng là danh nhân văn hóa thế giới. Không chỉ vậy, Bác còn là nhà thơ lớn, có nhiều đóng góp cho nền thi ca việt Nam. Thơ của Bác không chỉ tinh tế, mà còn là sự kết tinh của nền văn hóa Hán học và Tây học. Đặc biệt tập thơ “Nhật ký trong tùi” là một tập thơ suất xắc khi thể hiện rõ trí tuệ và vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ, trong đó, bài thơ “Chiều tối” là một trong những bài thơ tiêu biểu của tập thơ. Có ý kiến cho rằng, bài ““Chiều tối”” vừa mang nét cổ điển cũng vừa mang nét hiện đại.

Thân bài

1,Khái quát

“Chiều tối” là bài thơ thứ 31 nằm trong tập thơ ““Nhật ký trong tùi”” được viết trong hoàn cảnh chuyển lao từ nhà tù Tĩnh Tây đến Thiên Bảo. cả bài thơ là bức tranh thiên nhiên vào lúc “Chiều tối” cũng như là bức tranh đời sống sinh hoạt của con người. Từ đó ta cũng thấy được hình ảnh của một thi nhân, một người chiến sĩ cách mạng vượt lên trên khổ cảnh. Thi phẩm chính là sự kết hợp nhuần nhuyễn của nét cổ điển và nét hiện đại, đó là hai đặc điểm của thơ ca mà ở đó thi pháp cổ điển và hiện đại được kết hợp hài hòa trên nhiều phương diện. trong bài “Chiều tối”, nó được kết hợp về đề tài, thi liệu hình ảnh thơ, bút pháp, nhân vật trữ tình,vv. Tất cả đều tạo nên một “Chiều tối” suất xắc, đầy thi vị.

2, Nghị luận

Nhan đề: nhan đề “Chiều tối” đã phần nào gợi ra thời gian của bài thơ. Khung cảnh buổi chiều tàn là một trong những nhan đề quen thuộc của cổ thơ. Có nhiều thi nhân đã sử dụng hình ảnh “Chiều tối” trong thơ của mình như bà Huyện Thanh Quan đã viết trong “ Qua đèo ngang “

“Bước tới đèo ngang bóng xế tà

Cỏ cây chen đá lá chen hoa.”

không chỉ là đề tài quen thuộc, mà “Chiều tối” còn đậm tính cổ điển ở việc sáng tác bằng chữ Hán và sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. bài thơ sẽ tuân thủ đủ những nguyên tắc của thể thơ là bài gồm 4 câu và mỗi câu 7 chữ. Ngoài ra thì phải tuân thủ theo niêm, luật, vần. vì vậy bài thơ sẽ có tính quy phạm và tính khuôn mẫu nhất định.

2 câu đầu : bức tranh thiên nhiên lúc “Chiều tối” được hiện lên rõ nét qua 2 câu đầu tiên :

“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ

Cô vân mạn mạn độ thiên không”

(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẽ giữa tầng không.)

Khi đã là chiều tàn, trên chặng đường chuyển lao gian khổ, nhưng những cảm hứng thi ca lại mở ra rất tự nhiên bằng việc mở đầu với quyện điểu, quy lâm. Những hình ảnh này không còn quá xa lạ vởi cổ thi vì trong thơ ca xưa cũng có những thi nhân sử dụng nó như tiên thi Lý Bạch viết

“Quyện điểu cao phi tận (bầy chim một loạt bay cao)

Cô vân độc khứ nhàn “(lưng trời thơ thẩn đám mây một mình)

Cũng là hình ảnh cánh chim, chòm mây, nhưng bà Huyện Thanh Quan lại viết trong “Chiều Hôm nhớ nhà” : “ngàn mây gió cuốn chim bay mỏi” hay ca dao cũng có những vần thơ “chim bay về núi tối rồi”. Trong khung cảnh chiều buông, mắt trời sắp khuất sau những rặng núi, như một lẽ tự nhiên, Bác đã ngẩng đầu, nhìn về phía bầu trời nơi những cánh chim bay mỏi, chòm mây thì đang trôi lững thững. trong thơ cổ có lẽ hình ảnh chòm mây, cành chim chỉ là hình ảnh ước lệ, đưa vào để miêu tả cái không gian thiên nhiên, thì ngược lại, cánh chim và làn mây của bác là hình ảnh thực, vậy nó không hoàn toàn mang tính ước lệ.

ở câu thơ thứ hai, “cô vân mạn mạn độ thiên không” gợi ra một khung cảnh mênh mông, hiu quạnh, yên ả, nhưng đáng tiếc bản dịch thơ “chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không” lại bỏ đi mất từ cô và từ láy âm mạn man, nên tình chất Đường thi đã phần nào được giảm bớt. Nếu thơ của Lý Bạch là cánh chim “cao phi tận” bay cao mãi thì cánh chim của Bác lại “về rừng tìm chốn ngủ”. nếu mây của Lý Bạch có hiện lên đầy cô độc gợi hình ảnh của những nhân sĩ ẩn mình thì với bút pháp chấm phá, lấy cái nhỏ để tả cái lớn, “cô vân” của Bác lại miêu tả cái không gian rộng lớn, bao la. Có thể thấy, thơ của Bác chính là sự kế thừa của thơ cổ trên tinh thần hiện đại.

Dù vậy, thì hình ảnh mây và cánh chim, đều là những hình ảnh quen thuộc bình dị với con người. ta có thể thấy hai cầu đầu ngoại cảnh như tâm cảnh. Cảnh thơ phảng phất một nỗi buồn rất phù hợp với cảnh ngộ của người tù đang bị áp giải. cảnh chim mệt mỏi tìm chốn ngủ sau một ngày lao động kiếm ăn cũng như người tù mệt mỏi sau một ngày chuyển lao cần một chốn nghỉ. Mây trôi nhẹ, cô đơn giữa khoảng không bao la ấy lại như Bác cô độc trên nơi đất khách quê người. sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tình với hướng nhìn lên trên, bao quát khung cảnh, gợi nên một tâm trạng được khát khao tự do, để tiếp tục sứ mệnh của người tù, phảng phất trong đấy lại là cái nhìn tinh tế của một thi nhân. Người thi nhân ấy đã mở rộng lòng mình, đón nhận thiên nhiên tươi đẹp, để hồn mình hòa quyện với tâm hồn của đất trời, dõi theo từng nhịp bay của chim, từng làn mây hững hờ. Nhưng có lẽ hơn hết thẩy, ta càng chú ý hơn cái dáng vẻ ung dung tự tại, vượt lên trên hoàn cảnh dù cổ đeo gông, tay vướng xiềng. Đó chính là chất thép không thể lẫn đi đâu được của người chiến sĩ cách mạng.

2 câu sau: không chỉ là bức tranh về thiên nhiên, mà còn là bức tranh về cuộc sống sinh hoạt đời thường của con người mà hình ảnh con người như trở thành chủ thể trên cái nền thiên nhiên.

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc

Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”

(Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết lò than đã rực hồng. )

Thời gian như vận động từ lúc chiều tàn đến đêm tối. không còn là khung cảnh thiên nhiên nữa mà thay vào đó là hoạt động sinh hoạt của con người. màn đêm buông xuống tối tăm mù mịt như vậy nhưng lại được rọi sáng bởi một lò than rực cháy. Nhà thơ sử dụng bút pháp lấy sáng tả tối quen thuộc của thơ Đường, lấy lò than rực đỏ làm điểm sáng để miêu tả bóng tối bao trùm lên không gian. Thời gian trôi dần theo nhịp xoay của cối xay ngô, “ma bao túc – bao túc ma” đến khi hoàn thành thì “lô dĩ hồng”. câu thơ liên kết với nhau, gợi tả nên khung cảnh xay ngô với lò than rực cháy, tỏa hơi ấm ra không gian yên tĩnh. Nếu 2 câu đầu hình ảnh thơ mang tính ước lệ chấm phá cổ điển, thì 2 câu sau lại sinh động, hấp dẫn với những hoạt động sinh hoạt rất đỗi bình thường của con người, con người trở thành trung tâm của bức tranh. dù không có câu thơ nào miêu tả sự chuyển dịch của thời gian, nhưng phép điệp vòng tròn “ma bao túc – bao túc ma” lại gợi nên tư thế người thiếu nữ hiện lên với công việc xay ngô tối đầy khỏe khoắn,sống động đã xua đi những lạnh lẽo u tối mà thay vào đó là hơi thở của sự sống âm áp, quây quần.

Hai câu thơ đầu cảnh buồn, lòng người cũng không vui, nhưng ở 2 câu sau, tâm trạng của nhà thơ như có chuyển biến khi sự sống con người, hoạt động sinh hoạt của con người đang làm tỏa sáng cả bài thơ. Cùng với đó, nhãn tự của bài là chữ “hồng” có ý nghĩa rất đặc biệt. Trong thơ Đường, chữ cuối cùng thường có sức ảnh hưởng đặc biệt, tạo âm vang cho người đọc, và quả thật chữ hồng của “Chiều tối” đã làm được như vậy. không chỉ tạo dư vị độc đáo mà còn khiến bài thơ cổ điển bỗng bừng lên tinh thần hiện đại.

Nếu trong cổ thi thì nhân vật trữ tình sẽ toát ra phong thái ung dung ngắm cảnh, làm thơ nhưng cổ điển mà cũng hiện đại. Nhân vật trữ tình không chỉ là một thi nhân, mà người còn là một chiến sĩ cách mạng. nếu trong cổ thi thiên nhiên thường chiếm vị trí chủ thể thì trong ở đây, con người trở thành chủ thể trung tâm, hòa với thiên nhiên trong niềm vui của sự sống bất diệt.

Chốt : Sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc cổ điển và hiện đại đã tạo nên vẻ đẹp riêng cho bài thơ ““Chiều tối””: bên cạnh vẻ đẹp rất gần gũi thơ cổ còn có vẻ đẹp hiện đại, mang tinh thần thời đại thể hiện đúng phong cách nghệ thuật của một nhà thơ cách mạng, người cộng sản – thi sĩ Hồ Chí Minh.trong hoàn cảnh khắc nghiệt, nhưng Bác vẫn luôn đồng cảm với những niềm vui đời thường. có thể thấy vui buồn của bác không dựa vào cảnh ngộ riêng của Người, mà dựa vào chính vui buồn sướng khổ của nhân dân, của nhân loài.

Kết bài

Bài thơ là một áng thơ hay về một bức tranh thiên nhiên “Chiều tối” nơi xóm núi. Nổi bật lên là tinh thần lạc quan, yêu đời, nhìn đời với con mắt tràn ngập yêu thương và hướng về tương lai.Ngoài ra, việc sử dụng nhuần nhuyễn các bút pháp, tạo nên tính cổ điển và hiện đại trong cùng một bài thơ đã chứng minh tài năng của một bậc đại trí, đại nhân, đại dũng. Thi phẩm xứng đáng là một trong những bài thơ hay nhất của tập ““Nhật ký trong tùi””

Chia sẻ:

• X
• Facebook

Thích Đang tải...

Có liên quan