Phát Triển Bền Vững Là Gì? Các Nguyên Tắc Và Tiêu Chí đánh Giá

Từ Chương trình Nghị sự 21, phát triển bền vững đã được xác định là sự phát triển thỏa mãn những nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm hại đến khả năng đáp ứng những nhu cầu của thế hệ tương lai. Đó là sự phát triển cân bằng giữa các yếu tố kinh tế – xã hội và môi trường…

Nội Dung

Toggle

• Phát triển bền vững là gì?
• Có mấy nguyên tắc, mô hình phát triển bền vững?
• Phát triển bền vững kinh tế là gì?
• Các tiêu chí đặt ra đối với một nền kinh tế phát triển bền vững gồm:
• Các mục tiêu phát triển bền vững
• Phát triển bền vững xã hội là gì?
• Kinh tế xanh và phát triển bền vững
• Phát triển bền vững về môi trường là gì?
• Tại sao phải phát triển bền vững?
• Ví dụ về phát triển bền vững

Phát triển bền vững là gì?

Phát triển bền vững là một khái niệm được định nghĩa là sự “phát triển đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm hại khả năng của các thế hệ tương lai trong việc đáp ứng nhu cầu của họ“. Đây là một mục tiêu toàn cầu được thể hiện thể hiện trên các khía cạnh mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc, bao gồm 17 mục tiêu và 169 chỉ tiêu nhằm giải quyết các thách thức lớn về kinh tế, xã hội và môi trường.

Có mấy nguyên tắc, mô hình phát triển bền vững?

Các nguyên tắc, mô hình phát triển bền vững (SDGs) là những mục tiêu toàn cầu được Liên Hợp Quốc đề ra nhằm giải quyết các thách thức về kinh tế, xã hội và môi trường được công bố vào năm 2015 và dự kiến sẽ được thực hiện đến năm 2030. Một số ví dụ về các mô hình phát triển bền vững là:

• Mô hình năng lượng tái tạo: Sử dụng các nguồn năng lượng sạch và tái tạo như mặt trời, gió, nước để giảm thiểu khí thải nhà kính và tiết kiệm chi phí. Một số quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này là Đan Mạch, Đức, Thụy Điển, vv.
• Mô hình nông nghiệp hữu cơ: Sử dụng các phương pháp canh tác thân thiện với môi trường và sức khỏe như không sử dụng hóa chất độc hại, tăng cường đa dạng sinh học, bảo vệ đất đai và nguồn nước. Một số quốc gia có nền nông nghiệp hữu cơ phát triển là Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Ý, vv.
• Mô hình kinh tế xanh: Sử dụng các chính sách và công nghệ nhằm tạo ra sự tăng trưởng kinh tế bền vững và công bằng, giảm nghèo đói và bất bình đẳng, tôn trọng quyền con người và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên. Một số quốc gia áp dụng mô hình này là Rwanda, Costa Rica, New Zealand, vv.

Các mô hình phát triển bền vững không chỉ mang lại lợi ích cho các quốc gia và cộng đồng mà còn góp phần vào sứ mệnh chung của nhân loại: Bảo vệ hành tinh và cải thiện cuộc sống cho tất cả mọi người.

Phát triển bền vững kinh tế là gì?

Phát triển bền vững kinh tế được hiểu là sự phát triển nhanh, an toàn và chất lượng về mọi mặt của nền kinh tế, phải tạo ra được sự thịnh vượng chung dành cho tất cả mọi người chứ không chỉ tập trung vào số ít người trong phạm vi giới hạn cho phép của hệ sinh thái và cũng không xâm phạm tới những quyền cơ bản của con người.

• Phát triển kinh tế tuần hoàn – Xu hướng tất yếu cho mục tiêu tăng trưởng xanh
• Kinh tế tuần hoàn – Nền tảng để Việt Nam phát triển bền vững

Các tiêu chí đặt ra đối với một nền kinh tế phát triển bền vững gồm:

Một nền kinh tế tăng trưởng bền vững thể hiện ở các khía cạnh như tăng trưởng kinh tế bền vững, bảo vệ môi trường, tăng cường hiệu quả sử dụng tài nguyên, phát triển bền vững, và tăng cường đầu tư và phát triển. Tất cả các khía cạnh này đều quan trọng để đảm bảo rằng kinh tế tăng trưởng bền vững và đáp ứng nhu cầu của con người trong khi vẫn duy trì tài nguyên thiên nhiên và môi trường cho các thế hệ tương lai.

• Một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá trình độ phát triển kinh tế của một nước là tăng trưởng GDP và GDP đầu người đạt mức cao (mức tăng trưởng GDP ở các nước đang phát triển trong điều kiện hiện nay cần khoảng 5%/năm)
• Cơ cấu GDP: tỷ trọng ngành công nghiệp và dịch vụ phải cao hơn nông nghiệp
• Tăng trưởng kinh tế có hiệu quả cao, không phải tăng trưởng bằng mọi giá

Trong Chiến lược phát triển Kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, mục tiêu của Việt Nam đến năm 2030 đạt được viêc làm đầy đủ và năng suất và công việc tốt cho tất cả phụ nữ và nam giới còn là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 sẽ trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Tiêu chí phát triển bền vững đến năm 2030 của Việt Nam trên bình diện kinh tế là:

• Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân khoảng 7%/năm; GDP bình quân đầu người theo giá hiện hành đến năm 2030 đạt khoảng 7.500 USD
• Tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo đạt khoảng 30% GDP, kinh tế số đạt khoảng 30% GDP
• Tỷ lệ đô thị hóa đạt trên 50%
• Tổng đầu tư xã hội bình quân đạt 33-35% GDP; nợ công không quá 60% GDP
• Đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng đạt 50%
• Tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân đạt trên 6,5%/năm
• Giảm tiêu hao năng lượng tính trên đơn vị GDP ở mức 1-1,5%/năm.

Các mục tiêu phát triển bền vững

• SDG6: Mục tiêu 6 Nước và vệ sinh cho tất cả mọi người
• SDG7: Mục tiêu 7 hướng đến năng lượng sạch, bền vững với giá phải chăng
• SDG8: Mục tiêu 8 công việc tốt và tăng trưởng kinh tế
• SDG13: Mục tiêu 13 hành động ứng phó với biến đổi khí hậu

Tăng trưởng GDP – một trong các tiêu chí đánh giá sự phát triển bền vững về kinh tế (Ảnh minh họa internet)

Phát triển bền vững xã hội là gì?

Phát triển bền vững xã hội là sự phát triển nhằm đảm bảo công bằng trong xã hội, có sự bình đẳng giữa các giai tầng xã hội, giữa các giới… Để phát triển bền vững về xã hội, có 7 yêu cầu cần đạt được bao gồm:

• Ổn định dân số, phát triển nông thôn để giảm sức ép di dân vào đô thị
• Giảm thiểu tác động xấu của môi trường đến đô thị hóa
• Nâng cao học vấn, xóa mù chữ
• Bảo vệ đa dạng văn hóa
• Bình đẳng giới, quan tâm tới nhu cầu và lợi ích giới
• Tăng cường sự tham gia của công chúng vào các quá trình ra quyết định.

Theo Chiến lược phát triển Kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, các chỉ tiêu chủ yếu về xã hội là:

• Chỉ số phát triển con người (Human Development Index - HDI) duy trì trên 0,7
• Tuổi thọ bình quân đạt 75 tuổi, trong đó thời gian sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm
• Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đạt 35-40%
• Tỷ trọng lao động nông nghiệp trong tổng lao động xã hội giảm xuống dưới 20%.

Kinh tế xanh và phát triển bền vững

Kinh tế xanh và phát triển bền vững là một nền kinh tế dựa trên việc sử dụng tài nguyên và năng lượng một cách hiệu quả, giảm thiểu tác động môi trường và bảo vệ môi trường. Kinh tế xanh là một trong những giải pháp quan trọng để đạt được phát triển bền vững, bao gồm cả phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ảnh minh hoạ AI

Kinh tế xanh là một giải pháp quan trọng để đạt được phát triển bền vững. Kinh tế xanh có thể mang lại nhiều lợi ích cho xã hội, bao gồm tăng cường sự thịnh vượng kinh tế, cải thiện chất lượng cuộc sống, bảo vệ môi trường và tạo ra nhiều việc làm mới.

Để thúc đẩy sự phát triển kinh tế xanh, cần có sự cam kết và hành động từ tất cả các bên liên quan, bao gồm:

• Chính phủ
• Doanh nghiệp
• Người tiêu dùng
• Các tổ chức phi chính phủ
• Các tổ chức cộng đồng

Cùng nhau, chúng ta có thể xây dựng một nền kinh tế xanh, một nền kinh tế có thể đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng của các thế hệ tương lai đáp ứng nhu cầu của họ.

Phát triển bền vững về môi trường là gì?

Phát triển bền vững về môi trường được hiểu là khi sử dụng các yếu tố tự nhiên từ môi trường, chất lượng môi trường sống của con người phải được đảm bảo, tích hợp các giá trị của hệ sinh thái và đa dạng sinh học vào việc hoạch định kế hoạch quốc gia và địa phương. Các yêu cầu để phát triển bền vững môi trường là:

• Sử dụng có hiệu quả tài nguyên, đặc biệt là tài nguyên không tái tạo
• Phát triển không vượt quá ngưỡng chịu tải của hệ sinh thái
• Bảo vệ đa dạng sinh học, bảo vệ tầng khí quyển Trái đất
• Kiểm soát và giảm thiểu phát thải khí nhà kính
• Bảo vệ chặt chẽ các hệ sinh thái nhạy cảm
• Giảm thiểu xả thải, khắc phục ô nhiễm (đất, nước, không khí, lương thực thực phẩm), cải thiện và khôi phục môi trường những khu vực ô nhiễm...

Năng lượng sạch được khai thác sử dụng nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính, hướng đến sự phát triển bền vững về môi trường

Có 5 chỉ tiêu cụ thể về môi trường được đặt ra trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030, bao gồm:

• Tỷ lệ che phủ rừng ổn định ở mức 42%
• Tỷ lệ xử lý và tái sử dụng nước thải ra môi trường lưu vực các sông đạt trên 70%
• Giảm 9% lượng phát thải khí nhà kính (So với kịch bản phát triển thông thường)
• 100% các cơ sở sản xuất kinh doanh đạt quy chuẩn về môi trường.
• Tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt 3-5% diện tích tự nhiên vùng biển quốc gia.

Ngoài ra, theo Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP giảm ít nhất 15% so với năm 2014 và đến năm 2050 sẽ giảm ít nhất 30% (so với năm 2014).

Hướng đến sự phát triển bền vững về môi trường, tại Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đã đưa ra hàng loạt cam kết quan trọng nhằm chung tay cùng các quốc gia chống lại biến đổi khí hậu, bảo vệ Trái đất, như Việt Nam sẽ giảm 30% lượng phát thải khí metan vào năm 2030; tham gia các cam kết về bảo vệ rừng và sử dụng đất hợp lý; tham gia liên minh thích ứng với biến đổi khí hậu toàn cầu; chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch… Đặc biệt, “Việt Nam sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ hơn nữa bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris, để đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050” (Trích phát biểu của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại COP26).

Tại sao phải phát triển bền vững?

Phát triển bền vững là xu thế chung mà các quốc gia đang nỗ lực hướng tới. Nhưng tại sao phải phát triển bền vững? Sở dĩ cần phải phát triển bền vững là do tài nguyên thì giới hạn trong khi nhu cầu lại không ngừng tăng lên. Để phát triển bền vững, song song với duy trì tốc độ tăng trưởng cao, cần có chiến lược khai thác sử dụng tiết kiệm, hợp lý, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, có ý thức bảo vệ môi trường và đảm bảo vấn đề công bằng xã hội giữa các thế hệ (chứ không chỉ trong cùng một thế hệ).

Kể từ khi các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đồng thuận thông qua Chương trình Nghị sự 2030 với 17 Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) vào năm 2015, tiến trình đạt tới sự phát triển thịnh vượng và hài hòa cả 3 bình diện kinh tế – xã hội – môi trường tại mỗi quốc gia đã có đích đến cụ thể và thống nhất. Và sau gần 6 năm theo đuổi thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể và hiện được xếp ở vị trí 51/165 quốc gia theo xếp hạng của Liên Hợp Quốc về Phát triển bền vững.

Ví dụ về phát triển bền vững

Chuyển dịch cơ cấu ngành năng lượng theo hướng ưu tiên tận dụng nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, giảm khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch… là một ví dụ về phát triển bền vững trong lĩnh vực năng lượng. Đây cũng là hướng đi đang được nhiều quốc gia tập trung thực hiện. Tại Việt Nam, Nghị quyết số 55 NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành tháng 02/2020 đã đề ra mục tiêu ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch. Mục tiêu cụ thể: vào năm 2030, tỷ lệ các nguồn năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp đạt khoảng 15-20% và sẽ tăng lên đạt 25-30% vào năm 2045… Bên cạnh đó, xác định chuyển dịch không chỉ của ngành năng lượng mà phải gắn với cơ cấu lại các ngành và khu vực tiêu thụ năng lượng.

Một ví dụ về phát triển bền vững trong lĩnh vực nông nghiệp là phát triển nông nghiệp theo hướng hữu cơ, nông nghiệp sinh thái bằng cách áp dụng các quy trình sản xuất thân thiện môi trường, sử dụng hợp lý và tiết kiệm các vật tư, nguyên liệu đầu vào, không gây ảnh hưởng xấu tới môi trường cũng như sức khỏe con người. Nông nghiệp công nghệ cao, chẳng hạn như điện mặt trời kết hợp nông nghiệp, ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ được sử dụng trong hoạt động sản xuất của con người nhằm tạo ra của cải vật chất và cải thiện điều kiện sống của con người để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị, khả năng thích nghi, hiệu quả sản xuất, giảm rủi ro, tổn thất… cũng là những ví dụ về phát triển bền vững.

Xem thêm:

• 17 mục tiêu phát triển bền vững là gì, ra đời từ khi nào?
• Vũ Phong Energy Group sẵn sàng cho hành trình mới
• Tìm hiểu điện năng lượng mặt trời là gì, được dùng để làm gì?

Vũ Phong Energy Group

Xem thêm bài viết tiếng Anh