Phì đại Tuyến Tiền Liệt: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Phòng Ngừa

Tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt hay phì đại tuyến tiền liệt là bệnh lý phổ biến ở nam giới lớn tuổi. Hiện nay, với sự phát triển của các phương tiện chẩn đoán, người có bệnh được phát hiện nhiều hơn. Trên thế giới có khoảng 60% nam giới ở tuổi 60 bị tăng sinh lành tuyến tiền liệt, tần suất bệnh tăng dần theo tuổi nên số người mắc bệnh ngày càng cao. Bệnh gây ra các triệu chứng rối loạn đi tiểu làm ảnh hưởng đến chất lượng sống.

1. Phì đại tuyến tiền liệt là gì?
2. Nguyên nhân phì đại tuyến tiền liệt
3. Triệu chứng phì đại tuyến tiền liệt
4. Chẩn đoán phì đại tuyến tiền liệt
5. Các phương pháp điều trị phì đại tuyến tiền liệt
   1. 1. Phương pháp tự nhiên
   2. 2. Điều trị bằng thuốc
   3. 3. Các phương pháp phẫu thuật
6. Các biến chứng nguy hiểm của bệnh
7. Cách biện pháp phòng ngừa

Phì đại tuyến tiền liệt là gì?

Phì đại tuyến tiền liệt là sự tăng sinh lành tính một thực thể mô bệnh lý đặc hiệu gồm sự tăng sinh của mô nền và tế bào niêm mạc tuyến, kết quả là tuyến tiền liệt to ra có thể gây bế tắc đường tiết niệu dưới, khi đó gọi là bướu gây bế tắc. (1)

Bệnh gây ra các triệu chứng rối loạn đi tiểu làm ảnh hưởng xấu đến chất lượng sống, tuy không đe dọa tính mạng người bệnh, nhưng rối loạn đi tiểu sẽ diễn tiến nặng dần và phải can thiệp bằng ngoại khoa.

Nguyên nhân phì đại tuyến tiền liệt

Để việc điều trị  phì đại tuyến tiền liệt mang đến hiệu quả cao, các chuyên gia Tiết niệu, Hệ thống BVĐK Tâm Anh khuyên bạn nên biết nguyên nhân gây bệnh sau đây:

Nguyên nhân của tình trạng phì đại tiền liệt tuyến hiện vẫn có nhiều điều chưa được làm rõ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu khẳng định rằng có liên quan đến các yếu tố lão hóa và bất thường tinh hoàn.

• Lão hóa: Trong suốt cuộc đời, một người đàn ông sản xuất cả hormone nam testosterone và một lượng nhỏ hormone nữ estrogen. Khi họ già đi, nồng độ testosterone trong máu giảm xuống, khiến cho tỷ lệ estrogen cao hơn. Các nghiên cứu cho rằng, bệnh có nguy cơ trầm trọng hơn khi tỷ lệ hormone estrogen cao hơn testosterone.
• Một giả thuyết khác bắt nguồn từ dihydrotestosterone (DHT), hormone sinh dục nam tự nhiên của cơ thể có vai trò giúp phát triển các đặc tính của nam giới. Khi nam giới lớn tuổi, nồng độ testosterone trong máu bắt đầu giảm, nhưng lượng hormone dihydrotestosterone vẫn tích tụ trong tuyến tiền liệt. Điều này có thể thúc đẩy các tế bào của tuyến này tiếp tục phát triển. Nhiều nghiên cứu đã khẳng định, những người đàn ông không có khả năng sản xuất dihydrotestosterone sẽ không bị phì đại tuyến tiền liệt. (2)

• Tinh hoàn: Các yếu tố tiền căn gia đình có vấn đề về tuyến tiền liệt hoặc bất thường về tinh hoàn đều có thể làm tăng nguy cơ phì đại. Do đó, những người đàn ông đã cắt bỏ tinh hoàn khi còn bé sẽ không phát triển tình trạng phì đại tiền liệt tuyến.

Triệu chứng phì đại tuyến tiền liệt

Tùy theo mức độ nghiêm trọng của tình trạng tuyến tiền liệt bị phì đại mà người bệnh sẽ có những biểu hiện khác nhau. Nhưng nhìn chung thì các triệu chứng có xu hướng nặng dần theo thời gian. Trong đó, Hội chứng kích thích và Hội chứng bế tắc thường gặp như: (3)

• Tiểu nhiều lần trong đêm
• Tiểu gấp
• Tiểu phải rặn
• Cảm giác mót tiểu
• Tia nước tiểu yếu hoặc ngắt quãng
• Tiểu không kiểm soát
• Đôi khi bí tiểu

Ngoài ra, một số triệu chứng ít phổ biến hơn bao gồm:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu
• Có máu trong nước tiểu

Kích thước tuyến tiền liệt không phải là yếu tố quyết định tình trạng tiểu khó, mà phụ thuộc vào nhân cứng của tuyến.

Bên cạnh đó, các triệu chứng đường tiết niệu còn đến từ nhiều nguyên nhân khác như: viêm tuyến tiền liệt, hẹp niệu đạo, sẹo cổ bàng quang do phẫu thuật trước đó, sỏi bàng quang, sỏi thận…

Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác khiến cho tỷ lệ mắc bệnh cao hơn bao gồm:

• Tuổi tác: Khoảng 1/3 nam giới có triệu chứng từ trung bình đến nặng ở độ tuổi 60 và 1/2 trường hợp trong số đó sẽ bị tăng sinh tuyến tiền liệt ở độ tuổi 80. Tình trạng tăng sinh của tuyến tiền liệt hiếm khi xuất hiện ở nam giới dưới 40 tuổi.
• Di truyền: Nếu người đàn ông có một người thân cùng huyết thống như cha hoặc anh trai mắc các vấn đề về tuyến tiền liệt thì nguy cơ có bệnh cũng sẽ cao hơn người khác.

Chẩn đoán phì đại tuyến tiền liệt

Để xác định tình trạng phì đại tuyến tiền liệt, bác sĩ bắt đầu bằng cách thăm khám và hỏi tiền sử bệnh. Trong đó, dùng ngón tay thăm khám qua đường hậu môn để ước tính kích thước và độ chắc của tuyến tiền liệt. (4)

Một số phương pháp khác cũng được chỉ định để hỗ trợ chẩn đoán bệnh như sau:

• Siêu âm: là phương pháp thông dụng và dễ thực hiện. Siêu âm sẽ cho thấy hình thể, kích thước và trọng lượng của tuyến tiền liệt, đồng thời đo được lượng nước tiểu tồn lưu trong bàng quang sau khi người bệnh đã đi tiểu.
• Nội soi bàng quang: Một ống soi nhỏ được đưa vào niệu đạo của người bệnh để kiểm tra tình trạng niệu đạo và bàng quang.
• Phân tích nước tiểu: giúp tìm ra máu và vi khuẩn tồn tại trong nước tiểu.
• Kiểm tra niệu động học: phương pháp này đánh giá được sức co bóp của bàng quang và tốc độ của dòng nước tiểu.
• Kháng nguyên đặc hiệu PSA (Prostate Specific Antigen): xét nghiệm này giúp xác định tình trạng ung thư tuyến tiền liệt.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể hỏi về các loại thuốc bạn đang dùng xem có thể ảnh hưởng đến hệ tiết niệu không. Cụ thể như là thuốc chống trầm cảm, thuốc lợi tiểu, thuốc kháng histamine, thuốc an thần, thuốc tăng huyết áp..…

Các phương pháp điều trị phì đại tuyến tiền liệt

Không phải tất cả trường hợp tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt đều cần phải can thiệp. Trong một số trường hợp nhẹ, người bệnh không cần điều trị nội khoa hay phẫu thuật. Bác sĩ sẽ dựa trên chỉ số tình trạng bế tắc (International prostate symptom score-IPSS) và thang điểm chất lượng cuộc sống để điều trị phù hợp.

Một số phương pháp điều trị phì đại tuyến tiền liệt có thể được đề xuất như sau:

1. Phương pháp tự nhiên

Điều trị theo phương pháp tự nhiên nghĩa là không sử dụng thuốc hay can thiệp phẫu thuật, mà thực hiện thay đổi lối sống, tập luyện, nghỉ ngơi để giúp giảm các triệu chứng của bệnh, bao gồm:

• Đi tiểu ngay khi bạn cảm thấy buồn tiểu
• Đi tiểu định kỳ, ngay cả khi không buồn tiểu
• Tránh dùng các loại thuốc trị bệnh đường hô hấp không kê đơn hoặc thuốc kháng histamin vì nó có thể gây ức chế bàng quang, khiến bạn khó đi tiểu sạch
• Tránh rượu và các thức uống chứa caffeine, đặc biệt là sau bữa tối
• Điều chỉnh tâm trạng, giảm căng thẳng, bởi căng thẳng có thể làm tăng số lần đi tiểu
• Tập thể dục thường xuyên giúp làm giảm mức độ trầm trọng của bệnh
• Học và thực hành các bài tập Kegel để tăng cường sức khỏe của cơ vùng chậu
• Giữ ấm cơ thể, vì lạnh có thể làm cho các triệu chứng trở nên nặng nề hơn

2. Điều trị bằng thuốc

Trong trường hợp các biện pháp tự nhiên không hiệu quả, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh dùng thuốc điều trị phì đại tuyến tiền liệt gồm: (5)

• Thuốc chặn alpha-1: Đây là nhóm thuốc làm giãn cơ bàng quang và tuyến tiền liệt để giúp nước tiểu chảy dễ dàng hơn như: Doxazosin, Prazosin, Alfuzosin, Terazosin… Hiệu quả của các loại thuốc này có thể nhận biết trong vài ngày hoặc vài tuần. Tác dụng phụ không mong muốn là có thể khiến người bệnh bị hạ huyết áp, dễ bị mệt mỏi, suy nhược cơ thể và choáng váng.
• Thuốc giảm hormone (Thuốc ức chế 5 alpha-reductase): Các loại thuốc làm giảm nồng độ hormone dihydrotestosterone do tuyến tiền liệt sản xuất như Dutasteride và Finasteride thường được kê đơn trong trường hợp này. Thuốc có thể làm cho tuyến tiền liệt nhỏ đi (nhất là với trường hợp tuyến tiền liệt > 30 mL) và cải thiện lưu lượng nước tiểu. Tuy nhiên, thuốc cũng có thể dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn như rối loạn cương dương và suy giảm ham muốn tình dục. Vì thế, các bác sĩ thường kết hợp các loại thuốc này với thuốc chặn alpha-1 để cho hiệu quả điều trị cao hơn, giảm tác dụng phụ.
• Thuốc kháng Muscarinic: Các loại thuốc kháng Muscarinic như Oxybutynin ER, Solifenacin có tác dụng giãn cơ trơn, điều trị chứng bàng quang tăng hoạt gây tiểu gấp, tiểu không tự chủ. Một số tác dụng phụ của thuốc là khô miệng, táo bón…
• Thuốc kháng sinh: Nếu tuyến tiền liệt bị viêm mãn tính do nguyên nhân vi khuẩn, điều trị bằng thuốc kháng sinh có thể cải thiện các triệu chứng của bệnh. Tuy nhiên, trong trường hợp tuyến tiền liệt không bị viêm do vi khuẩn thì các loại thuốc này không mang lại hiệu quả.
• Thảo dược: Các loại thảo dược như thục địa hoàng, hoài sơn, phục linh, đan bì, trạch tả, xa tiền tử… được cho là có khả năng điều trị phì đại tuyến tiền liệt và thực tế có áp dụng tại nhiều nước. Tuy nhiên, cơ chế tác dụng hiện chưa rõ.

3. Các phương pháp phẫu thuật

Nếu việc điều trị bằng thuốc không hiệu quả, một số thủ thuật không xâm lấn hoặc xâm lấn tối thiểu được thực hiện để giải quyết các triệu chứng của phì đại tuyến tiền liệt.(5)

Can thiệp ngoại trú

Các thủ thuật này thường là cắt đốt bằng kim xuyên thấu (TUNA), liệu pháp vi sóng  (TUMT), liệu pháp xông hơi nước (Rezūm), nhiệt trị liệu bằng nước (WIT), siêu âm hội tụ cường độ cao (HIFU), cấy ghép Urolift…

Cả hai phương pháp Urolift và Rezūm đều đã được chứng minh là mang đến hiệu quả tích cực, ít xâm lấn, tiết kiệm chi phí và giúp duy trì chức năng tình dục tốt hơn.

Can thiệp nội trú

Một số thủ thuật can thiệp sâu hơn có thể được khuyến nghị, nếu người bệnh có một trong các vấn đề như: suy thận, sỏi bàng quang, nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát, tiểu không tự chủ, hoàn toàn không có khả năng tống đẩy nước tiểu ra khỏi bàng quang, tiểu máu tái phát…

Các phương pháp can thiệp bao gồm:

• Phẫu thuật nội soi tuyến tiền liệt (TURP): Phương pháp này được sử dụng phổ biến nhất đối với phì đại tuyến tiền liệt vì mang đến hiệu quả cao. Qua niệu đạo, bác sĩ thực hiện đưa dao cắt nội soi vào tuyến tiền liệt và cắt nhỏ chúng ra. Các mảnh nhỏ sẽ được hút ra ngoài và qua ống nội soi.
• Cắt tuyến tiền liệt đơn giản: Bác sĩ rạch một đường ở bụng hoặc đáy chậu, khu vực phía sau bìu. Khối cơ bên trong của tuyến tiền liệt sẽ được cắt bỏ, chỉ để lại phần bên ngoài. Thủ thuật này khiến người bệnh nằm viện khá lâu, lên đến 10 ngày.
• Rạch tuyến tiền liệt qua đường niệu đạo (TUIP): Bác sĩ sẽ tạo một vết rạch nhỏ trên tuyến tiền liệt và cổ bàng quang. Vết rạch này giúp khơi thông dòng nước tiểu từ bàng quang. Với trường hợp này, đôi khi người bệnh không cần phải nằm viện lại.

Các biến chứng nguy hiểm của bệnh

Các triệu chứng của phì đại tuyến tiền liệt rất dễ gây nhầm lẫn hoặc không rõ rệt nên dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, việc điều trị sớm bao giờ cũng hiệu quả hơn và giúp bạn tránh được những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra sau đây:

• Bí tiểu đột ngột: Lúc này, bạn có thể cần được đặt một ống thông vào bàng quang để thoát nước tiểu. Một số nam giới mắc bệnh cần phẫu thuật để giảm bí tiểu.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Nước tiểu ứ đọng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu. Nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên, bạn có thể cần phẫu thuật để cắt bỏ một phần tuyến tiền liệt.
• Sỏi bàng quang: Sỏi có thể gây nhiễm trùng, kích ứng bàng quang, tiểu ra máu và cản trở dòng chảy của nước tiểu.
• Tổn thương bàng quang. Bàng quang tồn đọng có thể bị căng và lâu dần trở nên suy yếu. Kết quả là cơ của bàng quang không co bóp tốt, khiến cho người bệnh tiểu không sạch.
• Hỏng thận: Áp lực do nước tiểu ứ đọng trong bàng quang có thể trực tiếp làm hỏng thận hoặc vi khuẩn có thể theo niệu đạo tấn công gây hỏng thận.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể: Bí tiểu cấp tính và tổn thương thận có thể đe dọa nghiêm trọng sức khỏe của người bệnh.

Cách biện pháp phòng ngừa

Để giữ gìn sức khỏe tuyến tiền liệt, ngăn ngừa nguy cơ bị phì đại, các chuyên gia Tiết niệu, Hệ thống BVĐK Tâm Anh khuyên bạn nên:

• Quản lý căng thẳng để duy trì trạng thái cân bằng, giảm tác hại tiêu cực lên cơ thể
• Bỏ hút thuốc: Tránh xa thuốc lá giúp sức khỏe nam giới tốt hơn, bao gồm tuyến tiền liệt
• Tránh uống nhiều nước vào buổi tối để giảm đi tiểu đêm
• Cố gắng tiểu sạch ở mỗi lần đi tiểu
• Tập các bài tập tăng cường sức khỏe sàn chậu, bàng quang
• Trao đổi với bác sĩ để tránh dùng các loại thuốc có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng của phì đại tuyến tiền liệt
• Bổ sung thực phẩm lành mạnh giúp tăng cường sức khỏe cho tuyến tiền liệt
• Tăng cường vận động, tập luyện thể dục để cơ thể khỏe mạnh

Xem thêm: Phì đại tuyến tiền liệt nên ăn gì?

Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu của Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ các chuyên gia đầu ngành, Nội khoa và Ngoại khoa, giỏi chuyên môn, tận tâm.

Nhà giáo nhân dân GS.TS.BS Trần Quán Anh, Thầy thuốc ưu tú PGS.TS.BS Vũ Lê Chuyên là những cây đại thụ trong ngành Tiết niệu Thận học Việt Nam. Cùng với các tên tuổi Thầy thuốc ưu tú TS.BS Nguyễn Thế Trường Thầy thuốc ưu tú BS.CKII Tạ Phương Dung, TS.BS Nguyễn Hoàng Đức, TS.BS Từ Thành Trí Dũng, ThS.BS.CKI Nguyễn Đức Nhuận, BS.CKII Nguyễn Lê Tuyên, ThS.BS Nguyễn Tân Cương, ThS.BS Tạ Ngọc Thạch, BS.CKI Phan Trường Nam…

Các chuyên gia, bác sĩ của Trung tâm luôn tự tin làm chủ những kỹ thuật mới nhất, phát hiện sớm và điều trị hiệu quả các bệnh lý về thận và đường tiết niệu, giúp người bệnh rút ngắn thời gian nằm viện, hạn chế nguy cơ tái phát, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Với hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại hàng đầu trong nước và khu vực; Phòng mổ đạt tiêu chuẩn quốc tế; Cùng với khu nội trú và dịch vụ cao cấp 5 sao… Trung tâm Tiết niệu Thận học nổi bật với các dịch vụ thăm khám, tầm soát và điều trị tất cả các bệnh lý đường tiết niệu. Từ các thường gặp cho đến các cuộc đại phẫu thuật kỹ thuật cao. Có thể kể đến phẫu thuật nội soi sỏi thận, ghép thận, cắt bướu bảo tồn nhu mô thận; cắt thận tận gốc; cắt tuyến tiền liệt tận gốc; cắt toàn bộ bàng quang tạo hình bàng quang bằng ruột non; cắt tuyến thượng thận; tạo hình các dị tật đường tiết niệu… Chẩn đoán – điều trị nội khoa và ngoại khoa tất cả các bệnh lý Nam khoa.

Để đặt lịch khám và phẫu thuật tuyến tiền liệt với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách có thể đặt hẹn trực tuyến qua các cách sau đây:

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, Hà Nội
  • Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM:
  • 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – Quận 8:
  • 316C Phạm Hùng, P.5, Q.8, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TP.HCM
  • Hotline: 093 180 6858 – 0287 102 6789
• Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh/
• Website: https://tamanhhospital.vn

Phì đại tuyến tiền liệt không phải lúc nào cũng cần phải điều trị. Đôi khi, người bệnh chỉ cần tuân thủ việc kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi các triệu chứng và kích thước của tuyến tiền liệt là được. Nếu chẳng may có bệnh, bạn không nên căng thẳng. Thay vào đó hãy đến các bệnh viện có chuyên khoa Tiết niệu để được thăm khám và có biện pháp can thiệp phù hợp.