Phố Tạ Hiện - “Viên Ngọc Quý” Giữa Lòng Phố Cổ Hà Nội

Trong những năm gần đây, Hà Nội đã có nhiều hoạt động nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa khu phố cổ. Trong đó, dự án cải tạo phố Tạ Hiện là kinh nghiệm quý trong bảo tồn những công trình nhà ở của người dân, đảm bảo hài hòa yếu tố thẩm mỹ, kinh tế và nhận được sự đồng thuận của người dân.

Tại Hà Nội, Tạ Hiện có lẽ là một trong những phố đẹp nhất với những chiếc cửa gỗ sơn xanh, có chấn song theo phong cách những năm đầu thế kỷ XX, lòng đường được lát đá tự nhiên. Ngay cả đường ống thoát nước từ mái các ngôi nhà cũng được làm bằng ống gốm đất nung - điều hiếm thấy trong kiến trúc đương đại. Nếu không phải màu sơn mới, người ta dễ lầm tưởng đang đi lạc vào không gian phố cổ Hà Nội cách đây hơn một thế kỷ.

Nhưng đó là phố Tạ Hiện hôm nay, sau khi được cải tạo theo khuôn khổ thỏa thuận hợp tác giữa Hà Nội và TP Toulouse (Pháp), năm 2011. Ðoạn phố được cải tạo chỉ dài 52m, được giới hạn từ phố Lương Ngọc Quyến đến phố Ðào Duy Từ, nhưng nó đánh dấu một bước phát triển mới trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị khu phố cổ.

Trước đó, toàn bộ mặt tiền những ngôi nhà trông khá lộn xộn. Vì thế, bên cạnh những giải pháp kỹ thuật chung như chỉnh trang cửa chính, cửa sổ, ban công, màu sơn nhà, biển quảng cáo... được sắp xếp theo quy chuẩn, các kiến trúc sư đã phải đưa ra những giải pháp khác nhau cho từng dãy nhà.

Sau khi hoàn thành, Ban Quản lý phố cổ có những quy định nhằm quản lý chặt chẽ kích thước biển hiệu, màu sơn nhà, sơn cửa, về vị trí lắp đặt điều hòa, hệ thống ánh sáng... cho những ngôi nhà trên phố, để giữ gìn vẻ đẹp phố cổ lâu dài.

Chính nét độc đáo này đã khiến cho phố Tạ Hiện được xem là "viên ngọc quý" của kiến trúc phố cổ. Đồng thời, đây cũng là một trong số ít những con phố còn gìn giữ được nét kiến trúc ban đầu sau biết bao thăng trầm của thời gian.

Có lẽ giờ đây, ít ai quan tâm đến việc phố Tạ Hiện đã được cải tạo, chỉnh trang thế nào, cũng như việc nơi đây đi sâu vào tiềm thức của người Việt Nam ra sao. Thay vào đó, chỉ cần nhắc đến Tạ Hiện là du khách sẽ nhớ ngay đến danh từ “Ngã tư quốc tế”, “phố Tây”, “phố bia” và sử dụng hàng loạt tính từ như: Trầm mặc, tĩnh lặng, bình yên hay rêu phong, cổ kính để miêu tả Tạ Hiện vào ban ngày và đông đúc, nhộn nhịp khi vào màn đêm, giống như những gì mà mọi người có thể dễ dàng tìm hiểu về nó thông qua các tạp chí, website về du lịch vẫn thường viết.

Việc cải tạo phố Tạ Hiện là lần đầu chính quyền TP Hà Nội chủ trì cải tạo những công trình nhà ở của người dân, trong điều kiện người dân tiếp tục sinh hoạt, kinh doanh bình thường.

Theo các hộ dân đang sinh sống trên phố Tạ Hiện, việc cải tạo ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân, nhất là các gia đình có mặt tiền trong một khoảng thời gian khá dài. Không những thế, khi công tác cải tạo hoàn thành, một số nếp sinh hoạt của người dân ít nhiều cũng bị ảnh hưởng. Vì vậy, các cấp chính quyền quận Hoàn Kiếm, Ban Quản lý phố cổ đã có nhiều buổi gặp gỡ Nhân dân để tuyên truyền, phổ biến người dân hiểu rõ giá trị của khu phố cổ, những yêu cầu bức thiết cần được cải tạo, bảo tồn. Mặc dù đời sống, công việc bị ảnh hưởng bởi quá trình thi công suốt gần một năm nhưng người dân đều rất ủng hộ để cho khu phố được đẹp hơn. Đồng thời, người dân cũng mong muốn có thêm nhiều khu phố được cải tạo như vậy.

Có thể thấy, trong công tác bảo tồn, nhất là ở những công trình, sự ủng hộ của Nhân dân là yếu tố rất quan trọng, quyết định sự thành công của dự án. Nhờ đó, sau khi dự án cải tạo mặt tiền phố Tạ Hiện được khởi động, hầu hết gia đình đang sinh sống trên phố, đều tự đầu tư thêm tiền cải tạo một phần ngôi nhà của mình để phù hợp với không gian mới.

Thế nên, Tạ Hiện không chị nổi danh về ẩm thực, là “Ngã tư quốc tế" mà còn mang dấu ấn của văn hóa, đằm sâu những trầm tích của một Hà Nội xưa cũ.

Năm 2022, sau khi dịch bệnh Covid-19 được kiểm soát, UBND quận Hoàn Kiếm tổ chức chỉnh trang đô thị, tháo dỡ mái che, mái vẩy, trang trí làm đẹp tuyến phố, sẵn sàng đón khách du lịch trong và ngoài nước trở lại.