Phong Thủy Tả Ao

Tương truyền Tả Ao là nhân vật giỏi về thuật phong thủy đời nhà Lê. Ông là người làng Tả Ao, huyện Nghi Xuân, phủ Đức Quang, Trấn Nghệ An, nay là huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

Không rõ họ tên thật, trong sách Lịch triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú cho biết ông tên là Hoàng Chiêm, hoặc Hoàng Chỉ. Ở quê hương ông, không có gia phả nhưng lưu truyền tên ông là Vũ Đức Huyền.

Trong Cuộc chiến Tâm linh thì ghi "thời Lê – Trịnh chúng ta có tiến sĩ Hòa Chính Nguyễn Đức Huyên, người làng Tả Ao mà dân gian quen gọi ông là Ông Trạng Tả Ao".

Trong Phật giáo Hòa Hảo thì ghi "Khoa địa lý từ Trung Hoa truyền sang Việt Nam đời Lê; có ông Nguyễn Đức Huyên gốc làng Tả Ao huyện Nghi Xuân, tỉnh Nghệ An, sang bên Trung Hoa học và sau đó ông nổi danh lừng lẫy như thủy tổ khoa địa lý tại Việt Nam. Sau ông Tả Ao, có ông Hòa Chính cũng sang Tầu học khoa địa lý.

Trong bài Con đường tam giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến thế kỷ XIX của tác giả Lê Dũng ghi rằng "Đời vua Lê chúa Trịnh ở làng Tả Ao, tỉnh Nghệ An, có Nguyễn Đức Huyên vang danh nhờ khoa địa lý".

Ông từng sang Trung Quốc học được thuật phong thủy địa lý và trở về hành nghề tại Việt Nam. Truyền thuyết cho rằng, làng này có phong tục này, làng kia có nghề nghiệp nọ là nhờ Tả Ao lấy đất cho hoặc chỉ cho hướng dựng đình làng mà có. Lại có truyền thuyết nói ông dùng thuật phong thuỷ giúp người nghèo hèn trị kẻ ác, nhưng không dùng để mưu lợi cho mình và cho con cháu.

Theo Thần tích ngôi đền thờ Tả Ao ở thôn Nam Trì xã Đặng Lễ huyện Ân Thi tỉnh Hưng Yên thì Thánh địa lý Tả Ao tên là Vũ Đức Huyền, sống thời vua Lê Thánh Tông (1460 – 1477), Lê Hiến Tông (1497 – 1504) và Lê Uy Mục (1505 – 1509).

Tương truyền khi ở quê, nhà rất nghèo, thân phụ mất sớm, thân mẫu bị đau mắt chữa mãi không khỏi thành mù. Một hôm gặp được ông thày lang người Tàu, Tả Ao bèn đón về chữa mắt cho thân mẫu. Ông thày thấy ông có hiếu lại thông minh, chăm chỉ, siêng năng nên đã truyền cho một số bài thuốc chữa mắt. Khi ông thày về Bắc quốc, thân mẫu cũng khỏi bệnh nên ông đã theo sang xứ bắc để hầu hạ đền đáp công ơn, học thêm nghề thuốc.

Ở xứ người, ông trở thành thày lang giỏi, danh tiếng vang lừng khắp nơi. Nghe danh, một người rất giỏi địa lý phong thuỷ bị mù đã nhờ ông chữa. Khi chữa khỏi bệnh, ông thày địa lý phong thuỷ nọ mang vàng bạc đến hậu tạ nhưng ông không nhận mà xin làm đệ tử môn địa lý phong thuỷ. Thấy ông là người tài cao, đức vọng lại ham học hỏi nên đã truyền hết nghề. Ông trở thành người giỏi địa lý phong thuỷ nhất nhì đất khách. Khi nhà vua Bắc quốc mở cuộc thi về địa lý đã cho chôn một trăm đồng tiền xuống đất nếu ai xuyên được trúng lỗ cả thì sẽ được tôn là đệ nhất. Mặc dù đã xuyên trúng 99 đồng nhưng để có cơ hội trở lại quê hương, ông đã cố tình xuyên lệch ra ngoài đồng tiền cuối cùng.

Khi trở về nước Nam, không màng danh vọng, bổng lộc, ông đã đi khắp nơi để chữa bệnh cho mọi người, tìm nơi đất tốt để đặt đình chùa, đền miếu, mồ mả, nhà cửa; giúp dân nghèo, trị kẻ gian ác.

Theo sách Tang thương ngẫu lục của Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án; sách Nam Hải dị nhân của Phan Kế Bính: Tả Ao theo một khách buôn ở phố Phù Thạch (gần rú Thành ở Nghệ An) về Tàu để lấy thuốc chữa bệnh cho thân mẫu. Thầy thuốc khen Tả Ao có hiếu nên hết lòng dạy cho. Khi có thày địa lý bị mù loà mời ông thày đến chữa, do già yếu nên ông thày sai Tả Ao đi chữa thay. Khi ông chữa khỏi mù loà, ông thày địa lý nhìn thấy Tả Ao nghĩ bụng: người này có thể truyền nghề cho được đây. Tả Ao cũng có ý muốn học vả lại thấy ông thông minh, hiếu học, để trả ơn chữa bệnh nên thày địa lý nọ đã truyền hết nghề, hơn một năm đã giỏi. Để thử tay nghề của học trò, ông thày bèn đổ cát thành hình núi sông và vùi một trăm, đồng tiền ở các huyệt đạo, rồi bảo ông tìm thấy huyệt thì xuyên kim xuống. Ông đã cắm được 99 kim đúng lỗ đồng tiền (chính huyệt), chỉ sai có một. Xong ông thày nói: Nghề của ta đã sang nước Nam mất rồi. Rồi cho ông cái tróc long và thần chú.

Trước khi từ biệt, ông thày địa lý bên Tàu dặn: khi về Nam, nếu có qua núi Hồng Lĩnh thì cũng đừng lên núi. Nhưng một lần đi qua núi Hồng Lĩnh, không hiểu duyên cớ gì ông lại lên núi, thấy một chỗ đất kiểu Cửu long tranh châu (chín rồng tranh ngọc), mừng mà nói rằng: Huyệt đế vương đây rồi, thày dặn không lên là vì thế. Bèn đưa mộ cha về táng ở đấy. Được ít lâu, ông sinh hạ được một con trai.

Lại nói nhà Minh bên Tàu, các thày thiên văn phát hiện các vì tinh tú đều chầu về nước Nam nên tâu với nhà Vua, ý là nước Nam được đất sẽ sinh ra người tài, sẽ hại cho nhà Minh. Nhà Vua bèn truyền các thày địa lý là nếu ai đặt đất hoặc dạy cho người Nam thì phải sang tìm mà phá đi, nếu không sẽ bị chu di tam tộc.

Ông thày của Tả Ao biết là chỉ có học trò của mình mới làm được việc này nên cho con trai tìm đường xuống nước Nam mà hỏi: Từ khi đại huynh về đã cất được mộ phần gia tiên nào chưa. Ông cũng thực tâm thuật lại việc đặt mộ cha mình. Con thày Tàu dùng mẹo cất lấy ngôi mộ, bắt con trai của ông đem về Tàu. Rồi thân mẫu mất, ông tìm được đất Hàm rồng ở ngoài bãi biển để táng. Khi chuẩn bị táng thì mưa gió, sóng biển ầm ầm nên người anh trai sợ mất mộ nên không cho táng. Lát sau trời yên, biển lặng ở đó nổi lên một bãi bồi, ông bèn than rằng: Đây là Hàm Rồng, năm trăm năm Rồng mới há miệng một lần trong một khắc. Trời đã không cho thì đúng là số rồi.

Rồi chán nản gia cảnh, bỏ quê hương chu du khắp bốn phương tìm đất giúp người. Hoặc: Ngài tìm được chỗ táng cho thân mẫu nơi hải đảo nhưng khi định táng thì trời gió to sóng lớn nên không mang ra được.

Khi già yếu, ông cũng đã chọn cho mình chỗ an táng chỗ đất Nhất khuyển trục quần dương (chó đuổi đàn dê) ở xứ Đồng Khoai. Nếu táng được ở đây thì chỉ ba ngày sau là thành Địa Tiên. Ông có hai người con trai nữa nhưng do chu du thiên hạ, không màng dang vọng, bổng lộc nên gia cảnh, con cái thì bần hàn. Lúc sáu mươi lăm tuổi, biết mình sắp về chầu tiên tổ nên bảo hai con khiêng đến chỗ ấy, để nằm dưới mộ và sẽ tự phân kim, dặn con cứ thế mà làm. Mới được nửa đường, biết là sẽ chết trước khi đến nơi nên bèn chỉ một gò bên đường mà dặn con rằng: Chỗ kia là ngôi Huyết thực, bất đắc dĩ thì cứ táng ở đó, sẽ được người ta cúng tế. Hai con bèn táng luôn ở đó, sau thành Phúc Thần một làng.

Cả cuộc đời ông chỉ đi tìm huyệt đạo cho người, còn mình thì không. Thật là: Tiên tích phúc, nhi hậu tầm long.

Người thời đó còn truyền tụng rất nhiều giai thoại về ông, kể cả các giai thoại hoang đường (việc ông và Cao Biền thi thố tài năng). Các giai thoại về việc đặt mộ cho người ta để được phát danh, phát tước, học hành đỗ đạt… được sách vở ghi lại, truyền miệng trong dân gian rất nhiều.

Đến đất Nam Trì, Tả Ao về ở đây một thời gian. Ông đã giúp dân làng Nam Trì lập lại làng, chuyển chùa, đền thờ các vị Thần về phía Tây Nam làng, nhìn ra hồ lớn hướng Tây (nay gọi là Ao đình). Trong đền có câu đối của ông tả về địa lý, phong thuỷ làng Nam Trì:

Tây lộ khê lưu kim tại hậuĐông giang thuỷ tụ mộc cư tiềnNghĩa là:

Phía tây của đường làng có dòng nước chảy, phía sau của Làng là hướng Tây Bắc (hướng tây bắc hành kim) – phía đông làng có sông nước tụ làng nhìn về hướng đông nam (hướng đông nam hành mộc).

Khi ông mất, nhớ công ơn, dân làng Nam Trì đã tôn làm vị Bản cảnh Thành hoàng thứ 4, thờ cùng tam vị Thượng đẳng phúc Thần Dực Bảo trung hưng Bản cảnh Thành hoàng Đại vương (Tể tướng Lữ Gia, Tướng Nguyễn Danh Lang, Cao Biền).

Lại xét về chuyện khi ông táng ở ngôi Huyết thực được làm Phúc Thần một làng. Qua khảo cứu thì không thấy ở đâu thờ cả, trừ quê và Nam Trì. Phải chăng trên đường từ Nam Trì về quê thì mất và cái làng ông làm Phúc Thần chính là Nam Trì. Sau đó ít năm, có ông Đinh Tú ở Nam Trì đỗ tiến sĩ. Khu vực Hưng Yên còn lưu truyền trong dân gian câu ngạn ngữ Nhất Thi nhì Hới nói về việc ông đã cắm đất, chọn ngày, chọn hướng xây đình chùa, đặt mồ mả để cho làng Thổ Hoàng huyện Thiên Thi (nay là thị trấn Ân Thi) là phát về đường khoa cử, sinh ra mấy chục ông tiến sĩ; làng Hới (Hải Triều thuộc huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên) là làng buôn bán giàu có nhất nhì Hưng Yên. Đúng là:

Tả Ao phong thuỷ nhất trên đờiHoạ phúc cầm cân định chẳng dờiMắt Thánh trông xuyên ba thước đấtTay Thần xoay chuyển bốn phương TrờiChân đi Long Hổ luồn qua gótMiệng gọi trâu dê ứng trả lờiAi muốn cầu sao cho được vậyMấy ai địa lý được như Ngài.