Phong Tục đi Lễ Chùa Ngày đầu Năm - Lạp Xưởng Mai Quế Lộ

Tết đến xuân về là điểm khởi đầu cho một năm mới với nhiều mong ước, khát vọng mới tốt đẹp. Và vào dịp đầu xuân năm mới, người Việt Nam thường có phong tục đi lễ chùa và xin chữ đầu năm.

Cửa chùa đất Phật là chốn bình yên, thanh tịnh. Với mong muốn tìm được sự bình an, gạt bỏ đi những muộn phiền, lo âu của năm cũ và cầu mong những may mắn, hạnh phúc trong năm mới, vào đêm 30, sau khoảnh khắc giao thừa vừa đến hoặc sang năm mới, mọi người lại rủ nhau đi lễ chùa, hái lộc cầu may.

Người Việt tin rằng, đi lễ chùa đầu năm không đơn giản chỉ là để ước nguyên, mà đó còn là khoảnh khắc để con người hòa mình vào chốn tâm linh, bỏ lại phía sau bao vất vả trong cuộc mưu sinh. Về nơi cửa phật, giữa không gian thanh tịnh, mùi khói nhang, sắc màu của đèn hoa, mỗi chúng ta sẽ cảm thấy lòng mình trở nên nhẹ nhàng, thanh thản hơn.

Ngoài ra, rất nhiều Phật tử cao tuổi thường đến chùa từ sớm để cùng nhà chùa sửa sang, dọn dẹp cho đẹp để đón những du khách đến cửa chùa. Ngôi chùa ở làng quê đã trở thành bàn thờ chung của tăng ni phật tử, đồng thời cũng là ngôi nhà chung của cộng đồng dân cư trong những ngày tết... Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội đồng trị sự, TƯ Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã nói về một số quan niệm sai lầm trong việc đi lễ chùa đầu năm của nhiều người: "Ngày xưa quan niệm của cha ông ta khác lắm. Các cụ quan niệm Phật là tự tâm và khi đi lễ đầu năm, muốn công đức hay có thành tâm xây dựng chùa thì bao giờ cũng một là gửi thẳng đến sư thầy trụ trì, hoặc bỏ vào hòm công đức. Chứ không như ngày nay, quan niệm của mọi người là để ít tiền lên bàn thờ mới thể hiện lòng thành kính với Phật. Hay mọi người quan niệm cứ cầu lộc, cầu phúc, cầu may mắn bằng ít tiền lễ và xoa tay vào tượng là đạt được lời cầu...".

Lễ xong, người đi lễ thường xin nhà chùa một thứ gì đó về làm lộc đầu năm. Còn đối với người miền Nam, việc hành lễ đơn giản hơn, đầu năm đi lễ chùa thường không phải đem theo đồ lễ, nếu có cũng chỉ là hoa quả chứ không bao giờ có đồ mặn (xôi thịt) như người miền Bắc. Lời khấn cũng đơn giản, không câu nệ văn vẻ. Người lên chùa ước gì thì cầu đó, không nhất thiết phải dùng sớ bằng chữ nho. Cách khấn như thế người ta hay gọi là khấn nôm.

Tuy phong tục tập quán giữa các miền có khác nhau, nhưng lễ chùa đầu Xuân đã trở thành thói quen, thành nét văn hóa tâm linh của tất cả người Việt. Tại đây, mọi ranh giới về tuổi tác, địa vị đều bị xóa nhòa, tất cả gặp nhau ở miền tâm thức linh thiêng.

Hái lộc Xuân ước phồn thịnh

Theo quan niệm của người xưa, không có loài nào sinh sôi nảy nở và có sức sống mãnh liệt như loài cây. Mỗi độ Xuân về, những chồi non nhú lên thể hiện sức sống tràn đầy sinh lực. Do đó, người ta đi xin lộc đêm giao thừa là để cầu mong có được sức sống dẻo dai, mạnh khỏe và có ích như loài cây.

Vào dịp đầu năm, người dân thường ghé lại các đình, chùa để xin một nhánh non đem về treo trước cửa nhà hoặc chưng trên bàn thờ gia tiên với hy vọng rước được phước lộc về cho gia đình. Cành lộc được chọn thường là loại cây có phong cách, dáng dấp của người quân tử, thể hiện được sự bao dung và nhân ái. Cũng theo phong tục cổ truyền và quan niệm của người xưa, lộc Xuân hái từ những cây như đa, sung, xanh, si sẽ đem lại những kết quả tốt đẹp nhất. Còn hái lộc từ cây tùng, cúc, trúc, mai sẽ mang lại niềm vui, hạnh phúc và sức khỏe cho mọi người trong gia đình.

Nếu ngày xưa, việc hái lộc phải từ những cây ở chùa thì hiện nay, tục hái lộc đã đổi khác và có những phá cách mang tính tích cực. Những năm gần đây, người đi hái lộc đầu Xuân thường hái lộc theo nhiều cách chứ không nhất thiết phải bẻ cành, bứt đọt cây. Lộc Xuân có thể là mua một vài quả khế, cây mía hoặc một chậu cây nho nhỏ… đem về nhà trong ngày đầu năm.

Tất cả những điều đó làm tôn lên vẻ đẹp văn hóa truyền thống của người Việt, mãi là một nét chấm phá lung linh trong mùa Xuân của toàn dân tộc Việt Nam

Không chỉ có tục đi lễ chùa đầu năm, người Việt Nam còn có một nét đẹp văn hóa nữa là xin chữ đầu năm. Hình ảnh ông đồ bày mực tàu giấy đỏ, nắn nót thảo từng nét chữ đã và đang được tái hiện lại trong dịp đầu năm mới. Những hình ảnh tưởng xưa cũ thì nay đang dần được khôi phục lại. Đây là nét văn hóa thể hiện sự trọng chữ nghĩa, tri thức và cũng là mong muốn xin cho được con chữ lấy may mắn, cầu một năm tài lộc, phúc thọ.

Đêm giao thừa, mọi người đổ ra đường đi lễ chùa, không ai quên mang theo lễ mọn lòng thành để lĩnh chút lộc cầu may.

Càng ngày, lộc càng phong phú hơn trước. Lộc có thể là một phong bao nhỏ chứa câu chúc may của nhà chùa, có thể là một nén hương của nhà chùa hay một cây mía... được bán ven cổng chùa.

“Mọi người quan niệm, đi chùa phải mang lộc về tận nhà, mang những điều may mắn khi bước qua cửa. Vào giờ giao thừa mọi người đi lễ chùa để cầu mong xuân năm mới được hạnh phúc, an lành và hái lộc đầu năm, nhằm ước mong 365 ngày tấn tài, tấn lộc...”, sư thầy Thích Đàm Phúc (chùa Ngòi, Bắc Ninh) cho biết.

Cửa chùa đón khách du xuân

Không chỉ đi chùa vào đêm giao thừa và sáng mùng 1 Tết, người Việt ta còn có phong tục đi chùa du xuân trong tất cả các ngày Tết Nguyên đán. Họ chọn những ngôi chùa ở xa và nổi tiếng linh thiêng để kết hợp đi chùa với du ngoạn cảnh đẹp ngày xuân.

Sư thầy Thích Thanh Huân cho biết: “Mang tâm lý “vay” của nhà chùa nên hàng năm cứ đến dịp Tết, từng đoàn xe lại nối đuôi nhau đến chùa. Do trong năm, nhất là những người kinh doanh hay làm nghề buôn bán, mỗi khi việc làm ăn gặp khó khăn hoặc bắt đầu một kế hoạch mới, họ đều đến chùa cầu may và cầu lộc chùa để thành đạt hơn. Vì vậy, mỗi khi Tết về, họ muốn trả lễ cho nhà chùa và cũng là để “vay nợ” cho năm mới. Cứ thế, năm này qua năm khác, đi chùa ngày xuân trở thành thông lệ của nhiều người”.

Sư thầy Thích Thanh Quyết, trụ trì chùa Phúc Khánh, Hà Nội cho biết: "Đi lễ chùa vào thời khắc giao thời giữa năm cũ và năm mới gọi là “Tống cựu nghinh tân” (tiễn năm cũ, đón năm mới). Đây là nét văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Sau khi thăm hỏi, chúc Tết những người thân trong gia đình rồi hàng xóm láng giềng thì các gia đình hay tổ chức đi du xuân. Đến cửa chùa để cho tâm hồn được thanh thản với những giây phút tĩnh lặng trước những tất bật ngược xuôi của dòng đời".

"Lên chùa ngày Tết đã trở thành một thói quen ăn sâu trong tiềm thức người Việt, nhất là ở các vùng nông thôn. Tuy rằng càng ngày việc này đã khác đi nhiều so với ngày xưa nhưng người dân vẫn cố gắng giữ tục lệ này như một điều nên làm mỗi khi năm hết Tết đến"