Phong Tục Tết Cổ Truyền Việt Nam | Trường Đại Học Quốc Tế

Tết Cổ truyền là ngày lễ được người Việt Nam dùng để chào mừng thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Ngày lễ này được tính theo Âm lịch và tuy rằng thời khắc chuyển giao giữa hai năm chỉ có vài phút nhưng người Việt ăn Tết cổ truyền trong nhiều ngày. Xưa kia, Tết cổ truyền có khi kéo dài từ tháng 12 tới hết tháng 3 âm lịch.

Ngày nay, thời gian ăn Tết cổ truyền ở Việt Nam hầu như đã thu ngắn lại, chỉ còn khoảng 7 – 10 ngày. Một số vùng vẫn giữ tập tục ăn Tết lâu hơn, khoảng nửa tháng hoặc hơn một chút. Ngoài ý nghĩa tiễn năm cũ đi, đón năm mới đến, Tết Cổ truyền của người Việt còn có ý nghĩa của sự đoàn viên, sum họp và gặp gỡ trong vui mừng hân hoan.

Vào dịp Tết Cổ truyền, người Việt dù làm ăn xa đến đâu cũng cố gắng quay về quê hương để quây quần bên gia đình đón năm mới. Sau đó, vào những ngày Tết, người Việt bỏ hết công việc, để tâm hồn được thoải mái, thư giãn và vui chơi, đi chúc Tết lẫn nhau. Rất nhiều lễ hội được tổ chức vào dịp Tết Cổ truyền tùy theo đặc trưng của từng địa phương.

Tết Cổ truyền là dịp lễ lớn của người Việt Nam

Bên cạnh đó, Tết Cổ truyền còn là dịp để người Việt bày tỏ lòng thành kính đối với Trời Đất, các vị thần linh và lòng hiếu đạo đối với tổ tiên, những người đã khuất. Do đó, vào dịp lễ này, người Việt có nhiều nghi lễ và phong tục, tập quán cúng bái khá đặc sắc. Tùy theo từng tôn giáo, tín ngưỡng mà các nghi lễ và phong tục này có sự khác nhau riêng.

Hơn nữa, Tết Cổ truyền cũng là dịp để mọi người trút bỏ những muộn phiền, thất bại, âu lo của năm cũ và tin tưởng, hi vọng vào năm mới sẽ may mắn, thành công hơn. Với tất cả các ý nghĩa trên, người Việt chuẩn bị Tết Cổ truyền rất công phu, trang hoàng nhà cửa đẹp đẽ, nấu nhiều món ăn ngon và thực hiện các phong tục truyền thống để cầu may. 

Tết Cổ truyền của người Việt kéo dài trong ít nhất 7 ngày, do đó, dịp lễ này được chia thành các giai đoạn khác nhau:

– Giai đoạn 1: Chuẩn bị trước Tết

Đây là giai đoạn thường kéo dài từ ngày 22 tới ngày 30 âm lịch. Trong giai đoạn này, người Việt sẽ dọn dẹp nhà cửa, vứt bỏ những đồ dùng đã cũ hoặc không còn sử dụng nữa, sơn sửa lại nhà để nhìn ngôi nhà mới đẹp hơn. Sau đó, người Việt sẽ mua cây cảnh, hoa tươi về trang trí trong nhà. Tiếp theo là lễ cúng tiễn ông Táo về Trời. Theo quan điểm người Việt, ông Táo là vị thần cai quản nhà cửa và bếp núc, đem lại bình an cho gia chủ.

Trước Tết, người Việt sẽ mua cây cảnh, hoa tươi về để trang hoàng nhà cửa

Mỗi năm, ông Táo sẽ về Trời bẩm báo với Ngọc Hoàng một lần về tình trạng trong năm của gia chủ. Vì thế, trước khi ông Táo về Trời, nhiều người Việt sẽ làm lễ cúng. Bên cạnh đó, trong giai đoạn chuẩn bị trước Tết, người Việt cũng sẽ làm nhiều món ăn đặc trưng của Tết như gói bánh chưng, bánh tét, làm các loại mứt Tết, bánh Tết…

Những món này được dùng để ăn vào dịp Tết. Qua ngày giao thừa, người Việt ít khi làm các món ăn truyền thống này nữa nên đa phần đây đều là những món để được lâu, không dễ bị hỏng. Trong những ngày này, mọi người cũng thường đi tặng quà Tết cho nhau. Đó có thể là các món quà được mua sẵn hoặc là những món do tự tay người tặng làm ra. Tục tặng quà Tết này là để người Việt bày tỏ lòng quý mến, đùm bọc lẫn nhau.

Một số món ăn ngày Tết tiêu biểu của người miền Trung

Tiệc tất niên cũng được tổ chức trong giai đoạn này. Đây là bữa tiệc mà gia chủ làm nhiều món ăn ngon và mời họ hàng, bạn bè, làng xóm đến cùng ăn uống vui vẻ. Mọi người sẽ hàn huyên nói chuyện về những việc đã xảy ra trong năm cũ và có thể nói về những dự định, kế hoạch sẽ làm trong năm mới.

– Giai đoạn 2: Tết Nguyên đán

Giai đoạn này bắt đầu từ thời khắc giao thừa kéo dài tới ít nhất là mùng 6 Tết âm lịch. Vào thời khắc giao thừa (tức 24h ngày 30 đến 1h ngày mùng 1 âm lịch), người Việt sẽ hân hoan chào đón năm mới. Nhiều người sẽ làm lễ cúng giao thừa, nhiều người lại đi xem bắn pháo hoa, đi nhà thờ, đi chùa hoặc đến các nơi công cộng đông đúc để cùng chào mừng năm mới.

Bắt đầu bước sang những ngày đầu tiên của năm mới, người Việt sẽ có rất nhiều tập tục kiêng kị để hạn chế xui xẻo và mong cầu may mắn đến. Chẳng hạn, mọi người sẽ cố gắng để không nói những lời tệ hại, những chuyện không tốt. Thay vào đó, người Việt sẽ nói với nhau một cách nhẹ nhàng, với nhiều câu chuyện tươi vui hơn, để mong năm mới cũng sẽ được tươi vui như vậy.

Ngoài ra còn rất nhiều tập tục kiêng kị khác như không quét nhà và đổ rác, không làm vỡ đồ đạc và bát đĩa, không vay mượn hay trả nợ, không cho người khác nước và lửa, không lượm tiền rơi ngoài đường, không ăn một số món như thịt chó, thịt mèo, thịt vịt, tôm vì sợ xui xẻo… trong những ngày đầu năm.

Theo tục lệ cũ, vào ngày mùng 1 Tết, người Việt sẽ đi chúc Tết ông bà, cha mẹ, họ hàng bên nội. Ngày mùng 2 là những người thân bên ngoại. Ngày mùng 3 là chúc Tết các thầy cô giáo đã dạy học mình. Từ ngày mùng 4, người Việt bắt đầu đi chúc Tết bạn bè, đồng nghiệp hoặc đi chơi xuân, du ngoạn một cách thoải mái hơn.

Trong giai đoạn này của Tết Cổ truyền, người Việt sẽ làm nhiều việc để mong năm mới được may mắn, hạnh phúc và phát tài. Chẳng hạn như đi hái lộc, xuất hành vào ngày tốt, khai trương, khai nghề, lì xì/ mừng tuổi cho nhau… Ngày xưa, người Việt thường chỉ ăn Tết tại quê hương, ít khi đi đâu xa. Nhưng hiện nay, các phong tục truyền thống không còn được chú trọng nhiều như xưa, người Việt đối với Tết cổ truyền cũng thoáng hơn nhiều.

Lì xì/ mừng tuổi là phong tục lâu đời của Tết Cổ truyền Việt Nam

Do đó, nhiều người chọn du lịch ở nơi xa để tận dụng hết thời gian nghỉ lễ cho việc nghỉ ngơi một cách riêng tư nhất. Đó có thể là các địa điểm du lịch nổi tiếng ở trong nước hoặc nước ngoài. Vì lịch nghỉ Tết Cổ truyền thường kéo dài ít nhất 7 ngày nên với nhiều gia đình, đây là dịp hiếm hoi trong năm họ có thể đi du lịch dài ngày cùng nhau.

– Giai đoạn 3: Kết thúc Tết

Đây là giai đoạn ngắn nhất của Tết Cổ truyền, tùy từng gia đình và từng địa phương mà giai đoạn này có sự khác nhau. Giai đoạn này bắt đầu từ ngày cuối cùng của giai đoạn 2, tức là sau khi ăn Tết, người Việt sẽ làm lễ cúng đốt Tết (kết thúc Tết), dọn dẹp lại nhà cửa, bỏ bớt cây cảnh và các đồ trang trí trong nhà, sắp xếp lại đồ đạc trở lại như ngày thường.

Sau đó, mọi người sẽ quay lại với công việc và cuộc sống thường ngày. Nhiều tập tục kiêng kị không cần phải giữ nữa. Các lễ hội cũng kết thúc, những người đi làm ăn xa sẽ lại rời quê hương đến nơi mình làm việc.

Như vậy có thể thấy, Tết Cổ truyền là dịp lễ thiêng liêng và rất quan trọng đối với người Việt. Ngoài Việt Nam, một số nước khác ở châu Á cũng có Tết Cổ truyền vào dịp cuối năm như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore…