Phượng Hoàng Trung đô – Wikipedia Tiếng Việt

Phượng Hoàng trung đô (鳳凰中都) là kinh thành do vua Quang Trung xây dựng bên dòng sông Lam và núi Dũng Quyết; nay thuộc thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, Việt Nam. Thành được xây vào năm 1788. Tại đây vua Quang Trung đã tập trung 10 vạn quân trước khi tiến ra Bắc để giành lại thành Thăng Long lúc bấy giờ đang bị quân Thanh xâm chiếm. Ngôi thành này dự định được xây dựng để thay thế kinh đô Phú Xuân, được đặt tên theo ý nghĩa chim Phượng hoàng, một loài chim trong truyền thuyết. Trung Đô còn có ý nghĩa là kinh đô nằm giữa vùng lãnh thổ do Quang Trung kiểm soát, cách Phú Xuân khoảng 300 km, cách Đông Kinh Kẻ Chợ cũng khoảng 300 km.[1]

Lịch sử trong văn tịch

Năm 1789, Quang Trung giao cho La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp đến vùng Yên Trường thị sát chọn vùng đất giữa núi Quyết và núi con Mèo (Kỳ lân) vì thấy nơi đây là đất "thiêng" hội tụ đầy đủ bốn con vật thiêng (tứ linh) mà cha ông đã ngàn đời tôn vinh thờ cúng là: Long - Ly - Quy - Phượng (còn gọi là Phụng) để xây thành gọi là thành Phượng Hoàng Trung Đô. Trong thư gửi Nguyễn Thiếp (3 tháng 10 năm 1789), nhà vua viết: "Trẫm nay đóng đô tại Nghệ An, cùng tiên sinh gần gũi. Rồi đây, Tiên sinh hãy ra đây giúp nhau mà trị nước". Kinh đô ở Yên Trường tuy còn sơ sài nhưng thực sự đã được xây dựng, lấy tên là Phượng Hoàng Trung Đô. Để xây dựng Phượng Hoàng Trung Đô Nguyễn Huệ đã cho lính vây bắt dân, buộc họ phải làm việc ngày đêm để hoàn thành công trình có tầm vóc lớn này. Theo các sử liệu nước ngoài, dân địa phương phản đối và mạnh ai người nấy trốn.

Di tích

Phượng Hoàng Trung Đô có 2 vòng thành gọi là thành Nội và thành Ngoại hình thang, chu vi: 2820 m, diện tích: 22 ha. Phía ngoài có hào rộng 3 m, sâu 3 m, mặt thành cao 3–4 m. Thành Nội xây bằng gạch vồ và đá ong, chu vi gần 1680 m, cao 2 m, cửa lớn mở ra hai hướng tây và đông. Trong thành nội có toà lầu rộng, cao 3 tầng, trước có bậc tam cấp bằng đá ong, sau có hai dãy hành lang nối liền với điện Thái hoà dùng cho việc thiết triều. Nhìn từ trên không thì Thành Nội Phương Hoàng Trung Đô gần như hình tam giác: mặt hành phía Đông Bắc chạy sát theo chân núi Quyết (Phượng Hoàng), phía Nam cắt ngang qua núi Mèo (Kỳ Lân), phía Tây kéo dài qua cánh đồng theo một đường thẳng lên sát Mũi Rồng (một nhánh của núi Dũng Quyết.[1]

Sách La Sơn phu tử nói rõ thêm:

Cũng theo sách La Sơn phu tử, về kích thước của thành Ngoại, ngoài các vách núi làm bức luỹ tự nhiên, còn phải đắp bờ thành nam dài 300 m, bờ thành tây dài 450 m. Bề đứng ở những đoạn phải đắp cũng rất cao vì để hài hoà với vách núi.

Hoàng đế Quang Trung đã ngự giá đến Phượng Hoàng Trung Đô ít nhất là hai lần vào tháng 5 năm 1791 và tháng 1 năm 1792. Nhưng sáu tháng sau, vua đột ngột qua đời nên không kịp thiên đô từ Phú Xuân ra Trung Đô.

Với sự nghiệp nhà Tây Sơn quá ngắn ngủi, sau khi vua Quang Trung băng hà, vua Quang Toản lên ngôi không chèo chống nổi cơ đồ trước lực lượng phục thù của Nguyễn Ánh. Chúa Nguyễn Ánh sau lên ngôi lập ra nhà Nguyễn ở Huế và Phượng Hoàng Trung Đô cũng bị lãng quên.

Ngày 28 Tháng Tư năm 1998, Bộ văn hóa thông tin thể thao Việt Nam đã ra quyết định số 313/ QĐ-VH công nhận di tích Phượng Hoàng Trung đô.[2]

Tham khảo

1. ^ a b “Lần theo dấu tích Quang Trung”. Người Lao Động. 18 tháng 6 năm 2016. Truy cập ngày 5 tháng 9 năm 2021.
2. ^ Quyết định 313-VH/VP ngày 28 tháng 4 năm 1962 về xếp hạng di tích bảo vệ. Thư viện Pháp luật, 2015.

Liên kết ngoài

• Phượng Hoàng Trung Đô - Tầm nhìn chiến lược của Quang Trung

x t s Phong trào Tây Sơn (1771 – 1802)
Tam kiệt	Nguyễn Nhạc (1743-1793) • Nguyễn Huệ (1753-1793) • Nguyễn Lữ (1754-1787)
Hoàng đế	Thái Đức (1778-1788) • Quang Trung (1788-1792) • Cảnh Thịnh (1792-1802)
Hoàng hậu	Thái Đức Trần Thị Huệ Quang Trung Phạm Thị Liên • Bùi Thị Nhạn • Lê Ngọc Hân Cảnh Thịnh Lê Ngọc Bình
Tướng lĩnh	Thất hổ tướng Nguyễn Văn Lộc • Nguyễn Văn Tuyết • Lê Văn Hưng • Lý Văn Bưu • Trần Quang Diệu • Võ Văn Dũng • Vũ Đình Tú Ngũ phụng thư Bùi Thị Xuân • Bùi Thị Nhạn • Huỳnh Thị Cúc • Nguyễn Thị Dung • Trần Thị Lan Tướng người Hoa Lương Văn Canh • Lý Tài (đến 1775) • Mạc Quan Phù • Phàn Văn Tài • Tập Đình (đến 1775) • Trần Thiên Bảo • Trịnh Nhất • Trịnh Thất Lãnh tụ Chăm Pa Po Tisuntiraidapuran • Po Chongchan Khác Chu Văn Uyển • Đào Công Giản • Đặng Tiến Đông • Đặng Văn Long • Đặng Xuân Bảo • Đặng Xuân Phong • Đặng Văn Chân • Đống Công Trường • Hồ Văn Tự • Kiều Phụng • Lê Chất • Lê Danh Phong • Lê Trung • Lê Văn Lợi • Lê Văn Long • Lê Văn Thanh • Ngô Văn Sở • Nguyễn Hữu Chỉnh • Nguyễn Quang Huy • Nguyễn Văn Danh • Nguyễn Văn Duệ • Nguyễn Văn Điểm • Nguyễn Văn Hòa • Nguyễn Văn Huấn • Nguyễn Tăng Long • Phạm Công Hưng • Phạm Ngạn • Phạm Văn Điềm • Phạm Văn Định • Phạm Văn Tham • Phạm Văn Trị • Phan Văn Lân • Trần Viết Kết • Trương Văn Đa • Từ Văn Chiêu • Từ Văn Tú • Võ Thị Thái • Vũ Thị Đức • Vũ Văn Nhậm • Vũ Văn Thành
Nhân sĩ	Lục kỳ sĩ Cao Tắc Tựu • La Xuân Kiều • Nguyễn Thung • Triệu Đình Tiệp • Trương Mỹ Ngọc • Võ Xuân Hoài Khác Bùi Dương Lịch • Bùi Đắc Tuyên • Đinh Huy Đạo • Đoàn Nguyễn Tuấn • Hoàng Nguyễn Thự • Lê Xuân Giác • Ngô Ngọc Du • Ngô Thế Lân • Ngô Thì Nhậm • Ngô Thì Trí • Nguyễn Đề • Nguyễn Huy Lượng • Nguyễn Huy Tự • Nguyễn Hữu Thận • Nguyễn Thế Lịch • Nguyễn Thiếp • Nguyễn Thung • Ninh Tốn • Phan Huy Ích • Trần Văn Kỷ • Trương Công Hy • Trương Văn Hiến • Vũ Huy Tấn
Kinh đô	Quy Nhơn (Thái Đức) • Phú Xuân (Quang Trung và Cảnh Thịnh) • Phượng Hoàng Trung Đô (dự tính)
Sự kiện và trận đánh	Khởi nghĩa Tây Sơn (1771-1777) Trận Quy Nhơn 1 (1773) • Trận Phú Yên (1776) • Trận Gia Định 1 (1776) • Trận Gia Định 2 (1777) Tây Sơn-Chúa Nguyễn 1 (1777-1785) Trận Gia Định 3 (1782) • Trận Gia Định 4 (1783) Đại Việt-Xiêm La (1785) Trận Rạch Gầm – Xoài Mút (1785) Đại Việt-Cao Miên (1785) Trận Nam Vang (1785) Tây Sơn-Chúa Trịnh (1775-1786) Trận Cẩm Sa (1775) • Trận Phú Xuân (1786) • Trận Sơn Nam (1786) • Trận Thăng Long (1786) Xung đột nội bộ (1787) Cuộc bao vây Thành Quy Nhơn (1787) Đại Việt-Đại Thanh (1789) Trận Hà Hồi (1789) • Trận Ngọc Hồi (1789) • Trận Đống Đa (1789) • Trận Thăng Long (1789) Đại Việt-Viêng Chăn (1791) Trận Xieng Khuang (1791) • Trận Viêng Chăn (1791) Tây Sơn-Chúa Nguyễn 2 (1787-1802) Trận Gia Định 5 (1787) • Trận Thị Nại 1 (1792) • Trận Quy Nhơn 2 (1799) • Trận Quy Nhơn 3 (1800-1801) • Trận Thị Nại 2 (1801) • Trận Phú Xuân (1801) • Trận Trấn Ninh (1802)
Lĩnh vực	Hành chính • Ngoại giao • Quân sự • Văn học • Kinh tế (Thương mại, Thủ công nghiệp, Nông nghiệp, Tiền tệ)  • Giáo dục
Đồng minh và chư hầu	Cao Miên (từ 1785) • Viêng Chăn (từ 1791) • Hải tặc Trung Hoa (từ 1771) • Chăm Pa (1782-1799) • Người Thượng (từ 1771) • Miến Điện (chưa rõ)
Đối thủ	Chúa Nguyễn Nguyễn Phúc Thuần • Nguyễn Phúc Dương • Nguyễn Phúc Ánh Chúa Trịnh Trịnh Sâm • Trịnh Khải • Trịnh Bồng Vua Lê Lê Chiêu Thống • Lê Duy Chỉ Xiêm La Rama I • Chiêu Tăng • Chiêu Sương • Lục Côn • Sương Uyển Viêng Chăn, Bồn Man Chiêu Nan • Thiệu Kiểu • Thiệu Đế Đại Thanh Càn Long • Tôn Sĩ Nghị • Sầm Nghi Đống • Hứa Thế Hanh • Thượng Duy Thăng • Trương Triều Long • Lý Hóa Long • Ô Đại Kinh • Phúc Khang An Pháp (không chính thức) De Forcant • Jean-Marie Dayot • Jean-Marie Despiau • Jean-Baptiste Chaigneau • Laurent André Barisy • Olivier de Puymanel • Philippe Vannier • Pierre Pigneau de Behaine
Di sản và thành tựu	Phổ cập chữ Nôm • Chế độ hộ khẩu • Tự do thương mại • Tiền đồng • Cởi mở tôn giáo • Sùng Chính Thư Viện • Hịch Đánh Trịnh • Hịch Ra Trận • Chiếu Lên Ngôi • Ai Tư Vãn • Đại Việt sử ký tiền biên • Lê quý dật sử • Tụng Tây Hồ phú • Định Quốc Đại Hiệu • Hỏa hổ • Hỏa cầu • Voi chiến Tây Sơn • Võ thuật Bình Định (Yến phi quyền, Hùng kê quyền, Độc lư thương) • Nhạc võ Tây Sơn
Di tích và tưởng niệm	Thành Hoàng Đế (Bình Định) • Bảo tàng Quang Trung (Bình Định) • Phượng Hoàng Trung Đô (Nghệ An) • Đền thờ Quang Trung (Nghệ An) • Chùa Bộc (Hà Nội) • Gò Đống Đa (Hà Nội) • Trung Liệt miếu (Hà Nội) • Phòng tuyến Tam Điệp (Ninh Bình) • Khu di tích chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang) • Núi Bân (Thừa Thiên-Huế) • Đàn Nam Giao Tây Sơn (Thừa Thiên-Huế) • Quần thể di tích Tây Sơn Thượng Đạo (Gia Lai) • Lăng Đan Dương (chưa xác định)