Rau Chua- Cây Bản địa đa Dụng

Ở nước ta, điều tra của Trung tâm Tài nguyên Thực vật (Viện KHNN Việt Nam) cho biết: ngoài tên gọi phổ biến là bụt dấm, rau chua còn có các tên địa phương khác như cây giấm, đay Nhật, giền cỏ, giền chua v.v... được phân bố khá rộng, từ các tỉnh trung du miền núi phía Bắc như Hòa Bình, Lào Cai, Quảng Ninh; Trung bộ như Thanh Hóa, Nghệ An; cao nguyên Lâm Đồng cho đến các tỉnh Nam bộ như Kiên Giang, Cần Thơ v.v...

Đặc điểm sinh học và yêu cầu sinh thái: Rau chua là cây hằng năm, dạng nửa bụi; cao trung bình 2m, chăm sóc tốt có thể đạt tới 3m. Thân màu đỏ tía, có phủ một lớp lông ngắn. Lá nhẵn, hình tim, có răng cưa, xẻ thùy, màu xanh đậm hoặc đỏ tía. Hoa mọc ở nách lá, cánh hoa màu vàng hoặc đỏ tía. Quả nang có 5 vách chứa từ 15-17 hạt màu xám. Mỗi cây cho từ 500-700 quả, tùy điều kiện chăm sóc. 50% số cây ra hoa sau trồng 120-150 ngày. Hiện nay tại Ngân hàng quĩ gen quốc gia (Trung tâm tài nguyên thực vật) đang lưu giữ tới 14 giống bao gồm 3 nhóm giống khác nhau về màu sắc, năng suất. Rau chua là cây ưa nóng, ẩm, kỵ sương giá, phát triển tốt nhất ở khu vực nhiệt đới và á nhiệt đới, cao hơn mặt biển 900m. Rau chua ưa loại đất trồng tương đối phì nhiêu, cát pha mùn. Tuy nhiên, nó vẫn có thể sống được tại nhiều vùng đất xấu bạc màu hay đất cát khô hạn. Nhiệt độ cần cho nẩy mầm 16-180C, sinh trưởng 25-380C, ra hoa, đậu quả 25-300C, lượng mưa trung bình 1.500mm/năm.

Công dụng: Rau chua là loại cây đa dụng, được sử dụng hầu hết các bộ phận của cây với nhiều công dụng khác nhau: hoa làm dược liệu chữa nhiều bệnh như cao huyết áp, tiểu đường, suy thận, suy tim, hạn chế colesterol trong máu...; lá và chồi non dùng làm rau xanh nấu canh chua, là gia vị, ăn sống, xào nấu rất ngon, hoa có thể sản xuất thành nước giải khát giải nhiệt, chế rượu vang, trà túi Hibiscus thanh nhiệt; hạt ép lấy dầu ăn, sản xuất nhiên liệu thay xăng, làm thức ăn chăn nuôi gia cầm rất tốt; thân có thể lấy sợi để dệt vải, bện thừng. Nhu cầu của thị trường thế giới về loại cây trồng này rất cao: Hoa Kỳ là nước nhập khẩu lớn nhất, bình quân mỗi năm nhập khoảng 5.000 tấn, giá cả dao động tùy theo nước và mùa vụ từ 4.000-4.500 USD/tấn từ các nguồn cung cấp chủ yếu ở Trung Quốc, Thái Lan, Sudan, Mexico, Ai Cập, Senegal, Tanzania, Mali, Việt Nam và Jamaica.

Kỹ thuật gieo trồng:

- Thời vụ: Có thể trồng từ tháng 3 đến tháng 10, các tỉnh phía Bắc trồng tốt nhất tháng 5-6.

- Giống: Hiện có 2 giống tốt nhất là thân tía, lá xanh cho năng suất quả và lá cao hơn so với giống thân, lá màu tía hoặc đỏ. Bà con và các địa phương có thể nhận miễn phí hạt giống theo qui định từ Trung tâm Tài nguyên thực vật tại địa chỉ: xã An Khánh, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây, ĐT: 0343. 845320.

- Gieo trồng và chăm sóc: Chọn đất cát pha, thịt nhẹ, giàu chất hữu cơ, pH 6-7, mực nước ngầm dưới 60cm. Cày bừa kỹ, nhặt sạch cỏ dại, lên luống rộng 1-1,2m. Rau chua chủ yếu nhân giống bằng gieo hạt. Bổ hốc thành 2 hàng trên mặt luống với khoảng cách 80x60cm (khoảng 22.000 cây/ha), tra hạt (mỗi hốc 2-3 hạt để sau này tỉa bớt chỉ giữ 1 cây khỏe nhất), phủ kín đất, phủ thêm rơm rạ và tưới đủ ẩm. Lượng phân bón cho 1ha gồm có 15-20 tấn phân chuồng + 150-200kgN + 80-100kg P2O5 + 80-100kg K2O. Bón lót toàn bộ phân chuồng, phân lân và 1/3 lượng phân kali. Bón thúc lần 1 sau trồng 25-30 ngày với lượng đạm 1/3; lần 2 khi cây bắt đầu có nụ với 1/3 đạm và 1/3 kali; lần 3 khi cây bắt đầu cho quả với lượng phân còn lại. Thường xuyên xới xáo, làm cỏ, tưới nước kết hợp bón phân thúc để vun gốc cho cây.

Thu hoạch: Có thể thu hoạch lá và ngọn để làm rau ăn sau gieo khoảng 2 tháng; thu đài hoa, nụ sau 4 tháng và thu liên tục trong nhiều tháng. Bộ phận dùng làm thuốc là hoa, thu hái vào mùa thu, lúc các lá đài còn mềm, không bị nhăn héo và có màu đỏ sẫm. Hoa chỉ nên thu hái trong vòng 15-20 ngày sau khi hoa nở, vì để lâu dược liệu sẽ kém phẩm chất.