Review Sách Những Kỳ Vọng Lớn Lao - Charles Dicken

Tác phẩm là cả thế giới trong Pip trẻ thơ, Pip biến đổi, Pip vận động, Pip hoàn thiện. Những kỳ vọng lớn lao là một câu chuyện kỳ lạ, ly kỳ nhưng đầy sự bình dị, giản đơn và đầy tính xây dựng.

Tuổi thơ của Pip – lò rèn của Joe, Tuổi trẻ của Pip – London nhộn nhịp huyên náo, Tình yêu của Pip – trong sáng, ngát xanh nhưng đầy khoảng cách. Từ một cậu bé nghèo khó, nhỏ bé, Pip dần trở thành một quý ông theo đúng chuẩn thời đó, một quý ông mà ai cũng từng muốn trở thành.

Hành trình đó bao hàm toàn bộ nỗi sợ hãi, sự xấu hổ, sự cố gắng, sự nỗ lực, chịu đựng nhưng đầy học hỏi, bao dung. Nỗi sợ hãi nâng bước Pip, dẫn Pip đi sâu vào chính mình, dẫn Pip tìm ra ngã rẽ của cuộc đời. Một quý ông xuất hiện từ sự sợ hãi bao trùm tuổi thơ, một nỗi sợ mà chính nó đã kể lại cuộc đời Pip.

Những mất mát, tủi nhục, cô gắng, nhân từ,… từng xuất hiện trong cuộc đời Pip đã bồi đắp nên chính con người của Pip. Một sự trưởng thành lạ lùng, phức tạp và đầy khó khăn. Nhưng chính giữa những sương khói, giữa những rơm rạ, giữa sữ nghèo khó đã rèn rũa nên một chàng trai thật bản lĩnh và dám dấn thân, dám chấp nhận và từ bỏ. Một chàng trai đứng lên từ nơi mà cậu sợ hãi, một chàng trai biết sống chung và quen thuộc với sợ hãi.

Những kỳ vọng lớn lao bắt nguồn từ nỗi sợ hãi cũng thật lớn lao…!

Xem thêm bài viết cùng tác giả: [Charles Dickens] Bài ca mừng Giáng sinh: Câu chuyện cổ tích dành cho người lớn

Tuổi thơ của Philip Pirrip với những nỗi sợ hãi khủng khiếp, day dứt, đấu tranh nội tâm, thiếu thốn vật chất.

Mở đầu tác phẩm là cảnh Pip 3 tuổi bé nhỏ, ngây thơ, rách mướp đang đứng trước khu nghĩa địa cạnh nhà thờ đổ nát. Cậu đang lập bập đánh vần những dòng chữ được ghi trên các ngôi mộ rêu phong. Cha mẹ và các anh chị của Pip đã qua đời hai năm trước khi người ta phát minh ra máy ảnh và giờ đang nằm dưới đất ngay chỗ Pip đang đứng.

Cảnh tượng này xảy ra ở một khu đầm lầy ven sông, vùng đầm lầy chạy dọc theo những khúc uốn quanh của con sông, cách biển chừng hai mươi dặm. Pip sống trong một ngôi nhà của vợ chồng thợ rèn – Joe và JOE – những người thân ít ỏi còn lại của Pip.

Những cảm xúc đầu tiên của Pip trong truyện, đó là sự tò mò, vô cảm của một cậu bé 3 tuổi khi đứng trước nấm mồ của gia đình. Sau đó Pip ngạc nhiên khi thấy một người bị cùm hai chân hai tay bằng xích bỗng ngồi dậy từ một trong số các nấm mộ kia. “Pip bỗng thấy nóc nhà thờ ở ngay dưới chân mình còn đầu mình thì nhìn thẳng vào cái cùm chân của gã kia khi hắn xốc ngược Pip lên”.

Gã này sau một hồi dọa nạt Pip băng những lời lẽ khủng khiếp nhất – khởi nguồn cho mọi chuyện về sau, đã khiến Pip hoàn toàn chỉ còn biết sợ hãi hắn và đáp ứng mọi yêu cầu của hắn.

Về sau, người tù này vẫn còn xuất hiện nhiều trong tác phẩm cũng như trong cuộc đời Pip, vẫn gắn với sự sợ hãi kinh hoàng của Pip. Nhưng đó là một người đã xây dựng nên chính cuộc đời Pip và xây dựng nên chính sự hấp dẫn cho tác phẩm. Trong suốt tác phẩm, tội lỗi, sự bí ẩn, nỗ lực không ngừng nghỉ của người tù này đã tạo nên quý ông Pip, chỉ bởi việc Pip đã mang bánh và rượu cho ông khi ông này nằm ngủ trong nghĩa địa.

Tù nhân này đóng vai quan trọng trong việc hình thành, chi phối, tác động đến tâm lý, tính cách và hành động của Pip. Cuộc đời Pip kỳ lạ được xây dựng bằng sự sợ hãi, nỗ lực và tội ác mà Pip phải chứng kiến.

Cuộc gặp mặt – Mối quan hệ quan trọng và lạ lùng nhất của tác phẩm. Đó là sự biểu trưng cho đối lập giữa tự do và chạy trốn, ngây thơ và lọc lõi, vô tư và toan tính

Những mối quan hệ đan xen đầy phức tạp, ngóc ngách và tính toán.

Pip – Joe và JOE, hai vợ chồng thợ rèn nghèo khổ, dốt nát này một tay nuôi lớn Pip – Thợ rèn kế nghiệp lò rèn.

Pip – Estella và cô Havisham  – Nơi đã nuôi dưỡng ước mơ quý ông của Pip – Bằng cách tìm cách thừa kế gia sản được mô tả là “cả vùng đầm lầy đến ngút mắt ra chân trời phía xa” thèm muốn. Pip luôn nghĩ cô Havisham là người bảo trợ của mình, người sẽ để Pip thừa kế gia sản giàu có và đưa Pip trở thành một quý ông.

Cô Havisham được miêu tả là một người đổ vỡ ngay trước thềm lễ cưới. Bộ trang phục cô dâu vẫn còn nguyên trên người bà từ hơn 20 năm nay, đã mục nát, ố vàng. Căn phòng cưới vẫn còn nguyên chiếc bánh đã mục từ lâu, mạng nhện chăng kín, mọi thứ được giữ nguyên từ cách đây hơn 20 năm. Không ai biết chồng sắp cưới của cô Havisham ra sao, vì sao hôn lễ lại đổ vỡ như vậy. Thời gian tại dinh thự của cô Havisham đã ngừng trôi từ hơn 20 năm trước, sự đổ vỡ và héo úa cũng bắt đầu từ khoảng thời gian đó. Chỉ duy khối tài sản cô sở hữu có lẽ là không thay đổi.

Estella – Cô gái được Havisham nuôi dưỡng để làm tan nát trái tim những người đàn ông. Cô gái mà nơi quả tim của mọi người đập, không có gì ngoài sự lạnh lẽo. Sự lạnh lẽo đi kèm sắc đẹp xuất sắc của thế kỷ 19, sự lạnh lẽo tạo nên sự cuốn hút, đánh gục mọi sự cứng rắn nhất từng được chứng kiến sắc đẹp này. Cô gái mà sắc đẹp cũng tỉ lệ thuận với sự bất hạnh của cuộc đời, chính là sự nuối tiếc thuộc về tình yêu của Pip. Cô gái mà chính Pip đã khám phá ra cả cha mẹ của cô, hai người liên quan đến một vụ án do chính Jaggers bào chữa.

Pip yêu và tôn thờ Estella, tình yêu của cậu nhóc lên 7 tuổi nghèo khó đối với cô tiểu thư sống trong một tòa lâu đài, tình yêu xây đắp nên bởi khoảng cách, sự chênh lệch. Tình yêu đối với sắc đẹp của người con gái mà sắc đẹp đó được xây đắp bởi sự kiêu hãnh, kênh kiệu, băng giá, cao sang.

Pip – Người tù nghĩa địa, đây là nhân vật gắn liền với nỗi sợ của Pip, từ đầu tác phẩm, cho đến mãi sau này khi Pip gặp lại ông ta, cùng với đó là toàn bộ sự lý giải về cuộc đời Pip. Ông là người trả lời mọi thắc mắc của Pip về gia cảnh và hoàn cảnh cô Havisham. Không chỉ gặp tên tù để biết tới nỗi sợ đã bám theo suốt tuổi thơ của Pip, còn là sự ngỡ ngàng của Pip khi tới dinh thự của cô Havisham. Nơi đây đã khiến một cậu bé ba tuổi, chạm tới đáy sâu sự xấu hổ, nhục nhã, đê hèn để nảy sinh giấc mơ về quý ông Pip.

Pip – Jaggers và Wemmick, hai người đóng vai giám hộ cho Pip, trực tiếp dẫn Pip tới sự trưởng thành. Pip học được từ họ sự kín kẽ, sự cẩn thận, sự tính toàn hợp lý.

Sau khi tới London, cậu gặp Herbert và nhận ra đây chính là cậu bé mà mình đã đánh nhau ở nhà cô Havisham. Cũng nhanh như diễn biến trận tỉ thí, hai người trở nên thân thiết và luôn gắn bó với nhau trong mọi vấn đề.

Pip – Herbert, Pip là người đảm bảo cho tương lai, hạnh phúc của Herbert, người mà cậu hết lòng tin tưởng.

Càng ngày tâm lý, tính tình, nguyện vọng của đứa trẻ nhỏ xíu càng thay đổi, càng hợp tự nhiên, nhưng lại càng đấu tranh, day dứt và đầy sự phức tạp. Những sự phát triển tính cách, tâm lý thật tự nhiên nhưng cũng thật lạ lùng, phức tạp, rồi cuối cùng hoàn thiện một cách trọn vẹn.

Những lần tới dinh thự của cô Havisham, những ngày học việc ở lò rèn, những lần gặp lại tên tù bị truy nã, những lần tâm sự với Biddy… đã bồi đắp nên ước mơ, sự tủi nhục xấu hổ, nỗi sợ hãi tột độ, sự phân vân day dứt trong lòng cậu bé Pip. Ở cái tuổi nhỏ xíu như chính vóc dáng của Pip, những nỗi sợ hãi thật ngây thơ, thật đơn giản và thật dễ lãng quên.

Những học hỏi, hiểu biết, những kiến thức Pip thu lượm được,… bồi đắp nên một chàng trai trưởng thảnh, tâm lý, nhưng đôi khi lại quên mất nguồn cội của chính mình. Những mối quan hệ mới, cao sang và đầy tự hào đã khiến Pip trở nên xa lánh trong giao tiếp với JOE – vốn đã xa cách về địa lý, dù quan hệ của họ thật gần gũi.

Vận đổi của Pip – chân trời mới mở ra

Một ngày tình cờ, một Luật sư nổi tiếng nhất London đến và trao cho Pip cơ hội trở thành một quý ông, với những điều kiện mà Pip đáp ứng gần như toàn bộ. London hoa lệ, nhộn nhịp bỗng trở nên gần ngay trước mắt của cậu bé Pip. Cơ hội cho Pip được yêu Estella bỗng thật sáng sủa, đó là cơ hội mà Pip cảm thấy rõ ràng nhất.

Pip đã tự hỏi rằng ai là người mang đến vận hội này cho mình, tại sao mình lại được hưởng. Vô tình vào thời gian này Pip lại thường xuyên có mặt ở nhà cô Havisham, do đó Pip nghĩ rằng cô Havisham chính là người đem đến vận hội này. Chỉ có điều, người bảo trợ cho Pip không muốn cậu bé biết đến danh tính của mình, danh tính mà Pip biết rõ hơn ai hết. Chính danh tính người này là chìa khóa cho mọi mối quan hệ khác và mọi lời giải thích cho tuổi thơ của Pip.

Pip rời bỏ lò rèn của Joe, tạm biệt vùng đầm lầy nghèo khó, bỏ lại sự xấu hổ, sợ hãi, những bí mật về những điều khủng khiếp ở sau lưng. Những điều mà phải rất lâu sau này Pip mới gặp lại một cách thật tình cờ.

Tương lai bỗng chốc thật sáng lạn và nóng hổi như lò rèn của Joe. Một tương lai đầy bất ngờ, một tương lai nơi mà quý ông chính là điều mà Pip nhỏ bé hướng đến. Nơi không có sợ hãi, không có sự xấu hổ, nơi mà Pip được mọi người kính trọng và ngưỡng mộ.

Viết về tuổi thơ của Pip là viết về sự lạ lùng, viết về sự nghèo khó, cơ cực, về sự mồ côi, về sự thiếu thốn mọi mặt. Đó là một cậu bé ốm yếu, ngây thơ, xây đắp nên bởi sự sợ hãi và bởi sự nâng đỡ đến từ những người chăm sóc cũng nghèo khó như chính cái ngoại hình của họ. Tuổi thơ đó được bao bọc bởi con sông, bởi đầm lầy, bùn đất, sương mù, những thứ bền vững như chính lịch sử của vùng đất này vậy.

London – nơi tuổi thơ của Pip một lần nữa xuất hiện sau khi đã ngủ yên

Đến với London, đến dưới sự hướng dẫn của ông Luật sư Jaggers được cả thành phố kính nể, đến với sự quý phái, Pip đã học hỏi rất nhanh và mở mang rất nhiều điều. Sự kính trọng của mọi người dành cho người giám hộ của Pip, chính là điều đáng tự hào nhất đối với Pip. Cậu được đảm bảo sự an toàn, đảm bảo về chi tiêu, đảm bảo về sự học hỏi. Nỗi sợ từ vùng đầm lầy dường như đã tan theo chính làn sương mù khi cậu đặt chân đến London.

Cậu làm quen với cái tên mới – Handel, do chính người mà cậu đã đánh nhau cùng ở nhà cô Havisham đặt cho. Cái tên dường như đã rũ bỏ những gì còn sót lại của xuất thân nghèo khổ, khó khăn của cậu. Cái tên mà khi nhắc lại về nguồn gốc, Handel luôn phải sợ hãi, xấu hổ và ám ảnh để rồi lại thấy lội lỗi với chính sự sỡ hãi đó.

Những năm tháng sống tại London, những năm tháng đẩy nhanh sự trưởng thành của Pip, những năm tháng rèn rũa Pip. Từ một cậu bé sợ hãi, nhút nhát, tự ti, Handel dần trở thành một quý ông trẻ tuổi, một quý ông mang đầy đủ các tiêu chuẩn thời bấy giờ.

Ở London, mặc dù được gần gũi và thân thiết với Estella hơn nhưng dường như khoảng cách còn lớn hơn so với hồi còn ở khu đầm lầy. Pip vẫn thấy đầy xa cách, đầy sự kém cỏi mặc dù hoàn cảnh hai người bây giờ đã không còn quá xa vời. Sắc đẹp, sự kiêu kỳ, lạnh lẽo của Estella càng nới rộng thêm khoảng cách về tình yêu đối với Pip. Sự ghen tuông dần xuất hiện và chiếm trọn tâm trí chàng trai 23 tuổi Pip, nhưng cũng chính sự ghen tuông đã đưa Pip đạt đến sự hoàn hảo cuối cùng dành cho một quý ông.

Pip vẫn êm đềm trưởng thành khi tới một ngày, người tù năm xưa đã dọa nạt Pip xuất hiện tại chính nơi cậu đang ở. Vẫn là nỗi sợ năm nào, nỗi sợ chỉ tạm ngủ quên chứ không hề mất đi, nỗi sợ đã gặp lại Pip một lần nữa. Nỗi sợ từ đầu bên kia của thế giới, nỗi sợ đã bảo đảm cho tương lai của Pip là một quý ông. Pip chính là sản phẩm mà người tù này xây dựng nên, một quý ông vượt lên mọi chuẩn mực bấy giờ. Một quý ông khiến cho tù nhân này phải hài lòng vì những cố gắng, nỗ lực của mình từ lục địa khác đã được đền đáp trọn vẹn.

Pip hiểu ra chính ông là người bảo trợ cho mình, người bảo trợ cho cậu bé năm nào vô tình đứng trước nấm mộ của gia đình. Chính việc Pip đem đồ ăn cho người tù đã khiến ông không bị chết đói, khiến ông quyết tâm dành cả phần đời còn lại để nuôi dưỡng, xây dựng nên Pip. Pip chính là thành quả, là quả ngọt cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của ông, giống như cha nuôi của Pip. Gia tài của ông chính là sự đảm bảo cho tương lai trở thành quý ông, tương lai sung túc và đầy đủ của Pip. Còn Pip chính là cả tương lai mà ông nỗ lực bất chấp mọi nguy hiểm để xây dựng, bằng cả phần đời còn lại.

Nỗi sợ trong Pip, một cách chậm rãi dần biến chuyển thành sự biết ơn, lo lắng, quan tâm và thương yêu người tù này. Cậu làm quen với nỗi sợ, chia sẻ với nỗi sợ, tìm ra bí mật cho mọi thắc mắc từ trước tới nay. Pip tìm cách để che giấu ông, tìm cách để một lần nữa đưa ông ra khỏi nước Anh, đưa ông tới sự tự do từ quốc gia khác. Một kế hoạch mà cậu đã dồn toàn tâm trí, sức lực để chuẩn bị mặc cho những rủi ro rình rập và tưởng chừng đã làm đổ bể mọi thứ. Một kế hoạch của quý ông, một kế hoạch được xây đắp cùng sự sợ hãi, hồi hộp, đổ máu và mồ hôi để nó được diễn ra.

Lời khuyên của Jaggers và Wemmick, sự giúp đỡ của Herbert, mọi thứ đã khiến cho kế hoạch thật hoàn hảo. Duy chỉ có một điều, điều quan trọng nhất mà Pip đã quên bẵng đi. Đó là tài sản của người tù kia, Pip đã không để tâm đến, và điều đó vô tình đã tước đi sự giàu có mà Pip vốn hình dung.

…Những kỳ vọng cuối cùng!

Những sự chuẩn bị cuối cùng cho kế hoạch cuối cùng cũng hoàn tất, nhưng cuối cùng nó lại đổ vỡ theo cách kịch tính nhất. Người tù bị thương trong cuộc tẩu thoát, ông quay lại nhà tù lần cuối với một vết thương khiến thời gian sống của ông chỉ còn tính theo ngày. Jaggers, với những nỗ lực cuối cùng cũng không thể khiến cho số tài sản của người tù thoát khỏi sự tịch thu. Vậy là cả người tù và số tài sản ông dành dụm được trong suốt hơn hai mươi năm đã không ở lại bên Pip. Tài sản đó – dù bị tịch thu nhưng không hề khiến cho Pip cảm thấy tiếc nuối.

Mặc dù tương lai của Pip không còn như mọi người hình dung, nhưng sau khi trải qua mọi chuyện, Pip đang ở tương lai tươi đẹp nhất. Đó là một quý ông không giàu có về tiền bạc, nhưng giàu lòng vị tha, đầy sự biết ơn, đầy tình nghĩa.

Pip đã cho Herbert một cuộc đời, một cơ hội để có thể tự tạo cho mình sự hài lòng. Herbert cũng như Pip khi 10 tuổi, không hể biết về người bảo trợ bí mật của mình. Pip khiến cho người tù nhân năm nào thay đổi, cậu khiến cho những người mình tiếp xúc phải tôn trọng, phải lắng nghe. Cậu chúc phúc cho Joe và Biddy – Cuộc hôn nhân trọn vẹn và hạnh phúc nhất. Cậu dành cho Estella tình bạn chân thành nhất về sau, tình bạn vẫn được vun đắp bởi khoảng cách – nhưng là địa lý.

Những kỳ vọng lớn lao – Những kết quả lớn lao

Cũng giống như Wladek Koskiewicz trong Hai số phận, hành trình đi lên của Pip chẳng hề dễ dàng. Cả hai cùng sinh ra trong nghèo khó, thiếu thốn, khắc nghiệt. Họ cùng có những cái tên mới, những cái tên gắn với sự phát triển. Cả hai cùng mất đi người bảo trợ – người đã dùng chính tài sản của mình để đảm bảo họ có một cuộc sống tốt hơn. Cả hai cùng được bảo trợ và cùng giúp đỡ những người mà họ gọi là bạn. Kể về Philip Pirrip, tác giả kể về sự đan xen giữa tội lỗi, tình yêu, nghị lực, sự cố gắng, tất cả tạo nên một sự lạ lùng khó lý giải.

Từ sự mồ côi, cô đơn, khó nhọc, Pip vượt dần vượt qua những trở ngại, những khó khăn, trên hết là nỗi sợ hãi. Từ một cậu bé luôn khát khao, luôn thèm muốn, Pip trở thành một chàng trai biết chấp nhận, biết từ bỏ mà không suy sụp. Một cậu bé từng xấu hổ về nơi mình lớn lên đã biết yêu thương, trân trọng những điều thân thuộc đó.

Không chỉ kể về cuộc đời Pip, C. Dicken còn kể về cuộc đời chính mỗi người, chúng ta lớn lên thường hay xấu hổ về nơi quê nhà nghèo khó. Mọi người tìm cách thay đổi nơi xuất thân, che giấu xuất phát điểm của mình. Khi hướng về tương lai, chúng ta bỏ lại tuổi thơ, bỏ lại những điều gần gũi. Đó là Pip, đó là sự tìm về trong lãng quên, trong sự vô tâm, trong sự mất mát. Tuổi thơ của Pip dù thiếu thốn nhưng vẫn là nơi đầy ắp sự yêu thương, sự ấm áp từ lò rèn. Nơi đã nuôi nấng và rèn rũa một cậu bé tràn đầy sợ hãi, nhút nhát, ám ảnh.

Trong cuộc sống, không có điều gì là dễ dàng, không có gì dành sẵn cho một ai. Chẳng có cái gọi là vận hội, chỉ có sự tự vận động, tự tạo cơ hội cho mình. Trong đó là cả những sự cố gắng, sự yêu thương, sự sẻ chia, sự phát triển. Pip chính là thông điệp mà Dicken muốn truyền tải tới mọi người, một cách đầy kín đáo và tế nhị.

:

• k96uayje” k96uayje

Nguyễn Hưng Thịnh