Săn Lùng Cá "đại Gia" - Tuổi Trẻ Online

Phóng to

10 năm nay ông Lưu chẳng đánh bắt được con cá anh vũ nào, cái cụp trống không - Ảnh: Q.Hội

TT - Với nhiều “đại gia” phía Bắc hiện nay, cá anh vũ đang là một đặc sản được săn lùng bởi đó là loài cá tiến vua ngày xưa, cực kỳ quí hiếm. Người ta đồn rằng từng có tay chơi bỏ ra 20 triệu đồng để biết mùi vị của cá.

Dọc các con đường, bờ sông ở TP Việt Trì, Phú Thọ, đâu đâu cũng thấy treo bảng “đặc sản cá”, “đặc sản cá anh vũ” và xe con từ khắp mọi nơi về đây để thưởng thức món ngon cực kỳ quí hiếm này.

Hình của cá anh vũ được dán “tiếp thị” khắp các nhà hàng. Một con cá anh vũ được các nhà hàng ra giá ít nhất từ 700.000, 800.000 đến 1 triệu đồng/kg và thường phải đặt trước cả tháng may ra mới có.

Nhưng cũng phải khách quen và là các “đại gia” có máu mặt may ra mới có hàng. Khách vãng lai bao giờ cũng sẽ nhận được câu trả lời lịch sự của chủ quán là “hàng vừa mới hết ạ”.

Tuy nhiên, một chủ nhà hàng thừa nhận khoảng chục năm nay họ không thu mua được bất kỳ con cá anh vũ nào nên chủ yếu chỉ phục vụ khách cá lăng, cá chiên là chính. Còn khách muốn thưởng thức cá anh vũ xin mời... xem ảnh được treo trên tường.

Huyền thoại về loài cá tiến vua

Phóng to

Cá anh vũ

Làng chài Châu Hạ, phường Bạch Hạc, TP Việt Trì nằm ngay cửa sông Lô, nơi có hàng trăm gia đình làm nghề chài lưới.

Ông Nguyễn Bá Lưu, một ngư dân kỳ cựu, gia đình đã hơn chục đời làm nghề chài lưới ở ngã ba sông Bạch Hạc, cho biết mãi đến những năm sau này, thế hệ cha của ông, cá anh vũ cũng vẫn chỉ là đặc sản dành cho vua chúa, những người có quyền có chức...

Ông nói người ta thường chỉ đánh bắt được cá anh vũ vào thời điểm từ tháng mười đến tháng ba năm sau. Khi luồng nước trong vắt chảy xiết, thời tiết se lạnh thì cá anh vũ sẽ từ trong các hang ra kiếm ăn rất nhiều. Thức ăn của chúng là loài rêu, tảo bám trên các mỏm đá trơn trượt.

Muốn bắt được cá anh vũ người ta phải dùng một cách duy nhất là đánh cụp. Cụp là loại rọ đặc biệt chuyên dùng riêng để thả sâu xuống lòng sông và đòi hỏi người thả phải có tay nghề mới có thể lặn xuống dòng nước sâu bắt được cá.

Vào mùa lạnh, mùa cá anh vũ ra kiếm ăn, nhiều ngư dân phải uống nước mắm, nín thở mà lặn thả cụp, mò cá.

Sau này, người ta nghĩ ra thêm nhiều cách khác để bắt cá như lặn xuống đáy sông, chui vào các hang động dùng xiên, vợt kích điện hoặc dùng cả cung tên bắn cá. Có nhiều nhóm ngư dân còn dùng cách nổ mìn để đánh bắt. Nhưng dù bằng cách nào thì số người bắt được cá này một vài lần vẫn chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Phóng to Cá anh vũ bắt được cách đây 10 năm - Ảnh tư liệu Đã nhân giống thành công Cá anh vũ có tên khoa học là Semilabeo obscurus, là loài cá cực kỳ quí hiếm, nằm trong nhóm bốn loài cá quí ở sông Hồng có nguy cơ tuyệt chủng, cùng với cá lăng chấm, cá chiên, cá bỗng, thuộc danh mục cấm xuất khẩu và 21 loài thủy sản bị cấm khai thác vô thời hạn theo danh sách của Bộ Thủy sản. Theo nhiều giai thoại và các tài liệu từ xa xưa lưu truyền lại, cá anh vũ đã có từ hơn 4.000 năm trước và chỉ sống ở một nơi duy nhất là khu vực ngã ba sông Bạch Hạc - nơi ba con sông lớn gặp nhau là sông Lô, sông Thao và sông Đà ở TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Thịt loài cá này được xem là ngon hơn bất kỳ loài cá nào khác và cực kỳ quí hiếm, chỉ được dùng để tiến vua, còn thường dân mà dùng coi như phạm thượng. Hiện nay, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1 (Bộ Thủy sản) đang nghiên cứu và bước đầu đã thử nghiệm sinh sản nhân tạo thành công loài cá này.

Theo lời ông Lưu, những năm 1920 - 1960, ngư dân bắt được cá anh vũ nhiều nhất. Trong suốt mấy chục năm chài lưới, bản thân ông từng bắt được hơn chục con cá anh vũ. Mỗi con cá chỉ nặng hơn 1kg, con lớn nhất cũng chỉ nặng hơn 3kg. Bắt được con cá này mà đem thả vào nước không sạch vài giờ sau sẽ chết ngay.

Ông Lưu bảo cả cuộc đời mình ông từng thưởng thức được hương vị thịt cá anh vũ một lần. “Tiếc đứt ruột vì tiền nhưng lần đó tôi và gia đình đã quyết định ăn thử một lần để sau này có chết cũng không hối tiếc”.

Cá anh vũ cũng chỉ có một cách chế biến ngon nhất là hấp. Khi hấp không cần gia vị vì sẽ làm mất đi mùi thơm của con cá. Vi, vẩy cá mềm và rất giòn, ruột cá nhỏ như sợi chỉ, dài cả mét và ăn rất ngon. Cá ngon nhất là khối sụn môi như cái mõm lợn. Sụn rất giòn, thơm và tương truyền chữa được rất nhiều bệnh.

Sốt cá “đại gia”

Mấy năm gần đây, trong khi loài cá tiến vua này đứng trước nguy cơ tuyệt chủng và đi vào truyền thuyết thì lại đang có một “cơn sốt” săn lùng chúng rầm rộ để phục vụ nhu cầu tìm món lạ của các “đại gia” khắp nơi. Dân buôn cá thịt ở Việt Trì đặt cho cá anh vũ thêm một biệt danh mới: cá “đại gia”.

Chủ một nhà hàng đặc sản cá anh vũ ở ngã ba sông Bạch Hạc cho biết có nhiều “đại gia” ở Hà Nội gọi điện đặt hàng ông đòi thu gom tất cả cá anh vũ. Họ trả giá đến 3-4 triệu đồng/kg và sẵn sàng cho xe đến lấy cá ngay dù đêm hay ngày.

Mới đây, một “đại gia” ở TP.HCM bay ra Bắc, đến Việt Trì tìm cho được một con cá anh vũ để thưởng thức. Nghe đâu có một chủ quán hét giá đến 20 triệu đồng một con cá nặng gần 3kg nhưng “đại gia” này vẫn đồng ý mua ngay vì muốn biết loài cá cực kỳ quí này “nó như thế nào”.

Đầu bếp của một nhà hàng ở Bạch Hạc tiết lộ: số khách hàng may mắn được thưởng thức cá anh vũ thật cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay, bởi người ta “treo bảng cá anh vũ, bán cá dầm xanh” - một loài cá anh em với cá anh vũ.

Chỉ khác nhau là anh vũ thì đuôi, vây có ánh đỏ, còn dầm xanh có ánh xanh nhiều hơn. Cá anh vũ quí hiếm hơn rất nhiều bởi giá trị dinh dưỡng, vị ngon và mức độ khan hiếm, còn cá dầm xanh vẫn có khá nhiều ở các con sông.

Khách cũng mãn nguyện với món “tiến vua” được thưởng thức mà không biết mình vừa bị gạt vì làm sao biết chính xác được hình thù thật sự của loài cá này như thế nào.

Ông Nguyễn Bá Lưu nói: trước cơn sốt của loài cá “đại gia” hiện nay, để tạo thương hiệu cho nhà hàng mình, nhiều chủ nhà hàng đã sẵn sàng trả tiền công khá cao để mời ông ra đứng thuyết minh cho khách về cách đánh bắt cũng như kể các giai thoại về loài cá quí hiếm này trong lúc khách thưởng thức cá... dầm xanh. “Tôi không nhận lời vì không muốn lừa người khác làm gì” - ông bảo.

Chỉ tay về khu vực ngã ba sông, tàu bè đang qua lại, ông Nguyễn Văn Lãi, một ngư dân, nói ít ai biết được dưới đáy sông kia vẫn có mấy chục con người đang ngụp lặn trong dòng nước xoáy hi vọng tìm được một con cá anh vũ còn sót lại trong hang hốc nào đó. Theo ông, với “cơn sốt” cá tiến vua như thế này thì “những con cá anh vũ cuối cùng rồi cũng sẽ biến mất”.

Đọc tiếp Về trang Chủ đề