San Marino – Wikipedia Tiếng Việt

Cộng hòa San Marino
Tên bản ngữ Repubblica di San Marino (tiếng Ý)
Quốc kỳ Huy hiệu
Tiêu ngữ: "Libertas" (tiếng Latinh)"Tự do"
Quốc ca: Inno Nazionale della Repubblica"Quốc ca của nước cộng hòa"
Vị trí của San Marino (green) ở châu Âu (xám đậm)  –  [Chú giải]
Tổng quan
Thủ đô	San Marino43°56′B 12°26′Đ / 43,933°B 12,433°Đ / 43.933; 12.433
Khu định cư lớn nhất	Dogana43°58′53″B 12°29′22″Đ / 43,98139°B 12,48944°Đ / 43.98139; 12.48944
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Ý[1]
Ngôn ngữ khác	Tiếng Emilia-Romagna
Tôn giáo	97% Công giáo3% Khác
Tên dân cư	Người San Marino
Chính trị
Chính phủ	Cộng hòa đốc chính lưỡng đầu đại nghị đơn nhất
• Đại chấp chính	Matteo RossiLorenzo Bugli
Lập pháp	Hội đồng nhân dân
Lịch sử
Độc lập
• từ Đế quốc La Mã	3 tháng 9 năm 301[2]
• Hiến pháp	8 tháng 10 năm 1600(ban hành)
Địa lý
Diện tích
• Tổng cộng	61,2 km2[2] (hạng 193)24 mi2
• Mặt nước (%)	0
Dân số
• Ước lượng 2024	35.436[3] (hạng 191)
• Mật độ	579/km2 (hạng 24)1.499,6/mi2
Kinh tế
GDP  (PPP)	Ước lượng 2024
• Tổng số	2,978 tỷ đô la Mỹ[4] (hạng 176)
• Bình quân đầu người	86.989 đô la Mỹ[4] (hạng 7)
GDP  (danh nghĩa)	Ước lượng 2024
• Tổng số	2,034 tỷ đô la Mỹ[4] (hạng 171)
• Bình quân đầu người	59.405 đô la Mỹ[4] (hạng 12)
Đơn vị tiền tệ	Euro (€) (EUR)
Thông tin khác
HDI? (2023)	0,915[5]rất cao · hạng 29
Múi giờ	UTC+01 (CET)
• Mùa hè (DST)	UTC+02 (CEST)
Giao thông bên	phải
Mã điện thoại	+378 (+39 0549 khi gọi qua Ý)
Mã ISO 3166	SM
Tên miền Internet	.sm

San Marino,[a] quốc hiệu là Cộng hòa San Marino,[b][6][c] là một quốc gia nội lục ở châu Âu, hoàn toàn nằm trong lãnh thổ Ý cùng với Thành Vatican.[7][8] San Marino là quốc gia nhỏ thứ năm trên thế giới,[9] với diện tích đất chỉ 61 km2 (23.5 mi2) và dân số 34.042 người vào năm 2025.[10] Thủ đô San Marino là Thành phố San Marino, nằm trên Núi Titano, trong khi khu dân cư lớn nhất là Dogana tại Serravalle.

San Marino là một thành viên Ủy hội châu Âu và sử dụng euro như đơn vị tiền tệ chính thức, nhưng không phải là một thành viên Liên minh châu Âu. Ngôn ngữ chính thức của San Marino là tiếng Ý. Nền kinh tế dựa trên các ngành tài chính, công nghiệp, dịch vụ, bán lẻ, du lịch và có GDP (PPP) bình quân đầu người cao trên thế giới.[2] San Marino là nước đầu tiên bãi bỏ tử hình[11] và xếp hạng thứ 29 về Chỉ số phát triển con người vào năm 2025.[12]

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Lịch sử San Marino

Theo truyền thuyết, San Marino được thành lập vào thế kỷ IV bởi một người thợ khắc đá Công giáo tên là Marinus từ vùng Dalmatia đến đây lánh nạn tránh cuộc truy lùng, bách hại đạo dưới triều Hoàng đế Diocletianus. Nền độc lập của San Marino được Giáo hoàng Urbanô VIII thừa nhận năm 1631. Có lẽ đây là một trong những quốc gia cộng hòa độc lập lâu đời nhất trên thế giới.

Năm 1862, San Marino và Ý ký hiệp ước thuế quan và hiệp ước hữu nghị, hiệp ước được ký kết lại theo định kì. San Marino tuyên chiến với Đức trong Thế chiến thứ nhất, nhưng lại cố gắng duy trì tính trung lập trong Thế chiến thứ hai. San Marino gia nhập Liên Hợp Quốc năm 1992.

Thế kỷ 20

[sửa | sửa mã nguồn]

Trong Thế chiến thứ nhất, khi Ý tuyên chiến với Đế quốc Áo-Hung ngày 23 tháng 5 năm 1915, San Marino vẫn thái độ trung lập và Ý đã có một cái nhìn thù địch về tính trung lập của San Marino, nghi ngờ rằng San Marino có thể là gián điệp Áo. Ý đã cố gắng để buộc San Marino thành lập một đội quân gọi là Carabinieri và sau đó Ý đã cắt đường dây điện thoại của San Marino khi nước này đã từ chối yêu cầu của Ý. Hai nhóm người gồm 10 tình nguyện viên đã tham gia vào lực lượng quân đội của Ý trong cuộc chiến trên mặt trận Ý, đây là các chiến binh San Marino đầu tiên và lần thứ hai như là một hoạt động quân đoàn y tế một bệnh viện Chữ thập đỏ để cứu chữa cho lính Ý. Sự tồn tại của bệnh viện này sau đó làm cho Đế quốc Áo-Hung đình chỉ quan hệ ngoại giao với San Marino.[13]

Từ năm 1923 đến 1943, San Marino được cai trị bởi đảng phát xít San Marino (PFS).

Trong Thế chiến thứ hai, San Marino vẫn trung lập, dù đã tuyên chiến với Vương quốc Anh ngày 17 tháng 9 năm 1940.

Ngày 28 tháng 7 năm 1943, ba ngày sau khi chế độ phát xít Ý sụp đổ, Đảng Phát xít San Marino bị lật đổ và chính phủ mới tuyên bố trung lập. Đảng Phát xít San Marino khôi phục quyền lực vào ngày 1 tháng 4 năm 1944, nhưng duy trì lập trường trung lập. Ngày 26 tháng 6 năm 1944, Không quân Hoàng gia Anh tiến hành ném bom San Marino dựa trên tình báo sai lệch rằng quân Đức chiếm đóng San Marino và đang tàng trữ đạn dược. Mặc dù chính phủ San Marino tuyên bố cùng ngày rằng không có cơ sở, thiết bị quân sự nào trên lãnh thổ San Marino và không có lực lượng nào có mặt tại San Marino,[14] nhưng những đợt ném bom nhỏ tiếp diễn cho đến ngày 29 tháng 8 năm 1944, gây thiệt hại nặng trung tâm thành phố và đường sắt kết nối San Marino đến Rimini. San Marino cho tỵ nạn hàng nghìn thường dân khi quân Đồng Minh vượt Phòng tuyến Gothic.[15] Tháng 9 năm 1944, quân Đức chiếm đóng San Marino một khoảng thời gian ngắn trước khi bị quân Đồng Minh đánh bại trong Trận San Marino. Quân Đồng Minh chiếm đóng San Marino hai tháng.[16]

San Marino là một trong những nước đầu tiên bầu ra một chính phủ theo khuynh hướng cộng sản, là chính phủ liên hiệp của Đảng Cộng sản San Marino và Đảng Xã hội San Marino nắm quyền từ năm 1945 đến năm 1957.[d][18] Chính phủ liên hiệp mất quyền sau vụ bê bối Rovereta. San Marino gia nhập Ủy hội châu Âu vào năm 1988 và gia nhập Liên Hợp Quốc vào năm 1992. San Marino không phải là một thành viên Liên minh châu Âu hoặc Khu vực đồng euro, nhưng được phép dùng euro làm đơn vị tiền tệ.

Địa lý

[sửa | sửa mã nguồn]

Bài chi tiết: Địa lý San Marino

Với diện tích 61 km², San Marino là quốc gia nhỏ nằm ở khu vực Nam Âu, và nằm hoàn toàn trong lãnh thổ của Ý. Phía Bắc, Tây và Đông giáp tỉnh Rimini, phía Nam giáp tỉnh Pesaro và Urbino. San Marino nằm gần biển Adriatic phía đông nước Ý. Hầu hết lãnh thổ quốc gia trải dài trên sườn núi Titano.

San Marino có khí hậu Địa Trung Hải với mùa đông ẩm và mát, mùa hè nóng và khô.

Dữ liệu khí hậu của Borgo Maggiore, San Marino
Tháng	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Năm
Trung bình ngày tối đa °C (°F)	6.5(43.7)	8.0(46.4)	12.0(53.6)	15.5(59.9)	20.5(68.9)	25.0(77.0)	27.5(81.5)	27.5(81.5)	24.0(75.2)	18.0(64.4)	12.0(53.6)	7.5(45.5)	17.0(62.6)
Trung bình ngày °C (°F)	3.3(37.9)	4.5(40.1)	8.0(46.4)	12.2(54.0)	15.8(60.4)	20.0(68.0)	22.0(71.6)	22.0(71.6)	19.0(66.2)	14.0(57.2)	8.7(47.7)	4.5(40.1)	12.8(55.1)
Tối thiểu trung bình ngày °C (°F)	0.0(32.0)	1.0(33.8)	4.0(39.2)	9.0(48.2)	11.0(51.8)	15.0(59.0)	17.5(63.5)	17.5(63.5)	14.0(57.2)	10.0(50.0)	5.5(41.9)	1.5(34.7)	8.8(47.9)
Lượng Giáng thủy trung bình mm (inches)	48(1.9)	49(1.9)	59(2.3)	65(2.6)	65(2.6)	56(2.2)	53(2.1)	60(2.4)	76(3.0)	79(3.1)	87(3.4)	63(2.5)	760(30)
Nguồn 1: Weatherspark.com[19]
Nguồn 2: climatedata.org (precipitation)[20]

Chính trị

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Chính trị San Marino

San Marino là một nước cộng hòa đại nghị theo hệ thống đa đảng. Đại nhiếp chính là nguyên thủ quốc gia.[21] Chính phủ thực hiện quyền hành pháp. Bộ trưởng ngoại giao và chính trị là người đứng đầu chính phủ trên thực tế, tương đương thủ tướng của những nước khác.[22] Đại Hội đồng là cơ quan lập pháp đơn viện. Hệ thống tòa án thực hiện quyền tư pháp độc lập. San Marino được coi là có hiến pháp lâu đời nhất trên thế giới, được ban hành vào năm 1600 và tiếp tục có hiệu lực.[23]

San Marino ban đầu được dẫn dắt bởi các Arengo, hình thành từ người đứng đầu của mỗi gia đình. Trong thế kỷ 13, quyền lực đã được trao cho Hội đồng nhân dân. Năm 1243, hai vị nhiếp chính đầu tiên đã được đề cử bởi Hội đồng. Đến năm 2010, phương pháp được đề cử vẫn còn sử dụng.

Công dân từ 18 tuổi trở lên có đủ điều kiện để bỏ phiếu. Bên cạnh pháp luật nói chung, Hội đồng nhân dân còn có quyền phê duyệt ngân sách và bầu các vị nhiếp chính, người đứng đầu Hội đồng nhân dân, Hội đồng 12 người (mà hình thức \ là chi nhánh tư pháp trong cơ quan lập pháp của Hội đồng), các Ủy ban Tư vấn, và Chính phủ Liên hiệp. Hội đồng cũng có quyền phê chuẩn các điều ước quốc tế với các nước khác. Hội đồng được chia thành năm Ủy ban Tư vấn khác nhau bao gồm mười lăm thành viên hội đồng để kiểm tra, đề xuất và thảo luận về việc thực hiện pháp luật mới trên các cuộc đề nghị của Hội đồng.

Mỗi 6 tháng, Hội đồng nhân dân lại bầu hai nhiếp chính là người đứng đầu của nhà nước và chính phủ. Nhiếp chính được lựa chọn từ các bên đối lập để có một sự cân bằng quyền lực giữa các đảng phái. Họ phục vụ một nhiệm kỳ sáu tháng. Lễ tuyên thệ nhậm chức của hai vị nhiếp chính diễn ra vào ngày 1 tháng 4 và ngày 1 tháng 10 hàng năm. Sau khi nhậm chức, công dân có ba ngày để khiếu nại về hoạt động của hai vị nhiếp chính.

San Marino là một nước cộng hòa dân chủ đa đảng. Hai đảng chính là Đảng Dân chủ Kitô giáo San Marino (PDC) và Đảng Xã hội Dân chủ PSD (đảng này một sự hợp nhất của Đảng Xã hội San Marino và Đảng Cộng sản San Marino). Chưa có bất kỳ đảng nào giành thắng lợi tuyệt đối để tự thành lập chính phủ, và hầu hết các chính phủ San Marino được điều hành bởi liên minh giữa hai đảng này. Trong cuộc bầu cử năm 2006, PSD đã giành được 20 ghế trong Hội đồng nhân dân và hiện đang điều chỉnh việc liên minh với đảng Dân chủ Kitô giáo San Marino.

Ý là quốc gia chịu trách nhiệm về quốc phòng và cung cấp các viện trợ về nhiều mặt hàng năm cho San Marino.

Quân đội

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Quân đội San Marino

Quân đội San Marino là một trong những lực lượng quân sự nhỏ nhất trên thế giới. Quân đội nước này có các ngành khác nhau với chức năng đa dạng, bao gồm: thực hiện nhiệm vụ nghi lễ, tuần tra biên giới, bảo vệ các tòa nhà chính phủ và cảnh sát hình sự. Cảnh sát không có trong quân đội của San Marino.

Quân đoàn Crossbow

[sửa | sửa mã nguồn]

Mặc dù được xem là trung tâm của quân đội San Marino, nhưng Quân đoàn Crossbow bây giờ chỉ là một lực lượng nghi lễ với khoảng 80 tình nguyện viên. Kể từ 1295, Quân đoàn Crossbow đã cung cấp đội bắn nỏ tại lễ hội. Mặc dù một đơn vị quân sự theo luật định, nhưng ngày nay Quân đoàn Crossbow không có chức năng quân sự.

Lực lượng Rock

[sửa | sửa mã nguồn]

Lực lượng Rock là một đơn vị trong quân đội San Marino, lực lượng này có nhiệm vụ tuần tra biên giới và bảo vệ dân chúng. Trong vai trò của họ như là đội Fortress, họ chịu trách nhiệm về bảo vệ các tòa nhà của chính phủ ở thành phố San Marino. Trong vai trò này họ là lực lượng có thể nhìn thấy hầu hết các khách du lịch, và được biết đến với buổi lễ đầy màu sắc của họ về thay đổi lực lượng Cảnh sát. Theo quy chế năm 1987, Lực lượng Rock được ghi danh là cảnh sát hình sự (ngoài vai trò quân sự của họ) và hỗ trợ cảnh sát điều tra tội phạm. Quân phục thống nhất của Lực lượng Rock là quần màu đỏ đặc biệt và áo màu xanh lá cây.

Lực lượng bảo vệ Hội đồng nhân dân và nhiếp chính

[sửa | sửa mã nguồn]

Lực lượng bảo vệ Hội đồng nhân dân thường được gọi là Lực lượng Cảnh sát của Hội đồng hoặc địa phương quân Guard của nhà quý tộc, được hình thành năm 1740, là một đơn vị tình nguyện với nhiệm vụ nghi lễ. Do màu xanh nổi bật, màu trắng, và đồng phục vàng, nó có lẽ là phần nổi tiếng nhất của quân đội San Marino, và xuất hiện vô số lần trên tấm bưu thiếp của San Marino. Các chức năng của lực lượng này là để bảo vệ Nhiếp chính, để bảo vệ Hội đồng và bảo vệ các phiên họp chính thức của Hội đồng.

Lực lượng dân quân tự vệ địa phương

[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời gian trước đây, tất cả các gia đình San Marino đều phải có hai hay nhiều người thành niên là nam giới được yêu cầu phải ghi danh cho một nửa trong số họ trong Lực lượng dân quân tự vệ địa phương. Đơn vị này vẫn là lực lượng chiến đấu cơ bản của Quân đội San Marino, nhưng phần lớn là nghi lễ. Được trở thành thành viên của lực lượng này là một niềm tự hào dân sự đối với nhiều người San Marino, và tất cả các công dân với ít nhất là sáu năm cư trú ở San Marino mới có thể tham gia lực lượng.

Quân phục thống nhất của Lực lượng dân quân tự vệ địa phương là màu xanh đậm, với một mũ kepi mang chùm lông màu xanh và trắng.

Lực lượng Ensemble

[sửa | sửa mã nguồn]

Lực lượng này chính thức là một phần của quân đội San Marino, và là ban nhạc nghi lễ quân sự của San Marino. Nó bao gồm khoảng 50 nhạc sĩ.

Lực lượng hiến binh

[sửa | sửa mã nguồn]

Được thành lập năm 1842, Lực lượng hiến binh của San Marino là một cơ quan thực thi pháp luật quân sự. Lực lượng hiến binh có trách nhiệm bảo vệ công dân và tài sản, và bảo đảm quyên thực thi pháp luật và an ninh trật tự của quốc gia.

Phân cấp hành chính

[sửa | sửa mã nguồn]

San Marino được chia thành chín castelli (n.đ. 'lâu đài', tương đương khu tự quản),[24] mỗi castello có một thủ phủ (capoluogo) và được chia thành các curazie (tương đương frazioni của Ý). Chính quyền địa phương của castello gồm Thủ lĩnh Castello (tiếng Ý: Capitano di Castello) và Hội đồng Castello (Giunta di Castello) với nhiệm kỳ năm năm.[25] Chín castelli là Thành phố San Marino, thủ đô của San Marino, Acquaviva, Borgo Maggiore, Chiesanuova, Domagnano, Faetano, Fiorentino, Montegiardino và Serravalle.[24]

Ngoài 9 thành phố San Marino còn được chia nhỏ thành 43 thôn trong các thành phố là: Cà Berlone, Cà Chiavello, Cà Giannino, Cà Melone, Cà Ragni, Cà Rigo, Cailungo, Caladino, Calligaria, Canepa, Capanne, Casole, Castellaro, Cerbaiola, Cinque Vie, Confine, Corianino, Crociale, Dogana, Falciano, Fiorina, Galavotto, Gualdicciolo, La Serra, Lesignano, Molarini, Montalbo, Monte Pulito, Murata, Pianacci, Piandivello, Poggio Casalino, Chiesanuova Poggio, Ponte Mellini, Rovereta, San Giovanni sotto le Penne, Santa Mustiola, Spaccio Giannoni, Teglio, Torraccia, Valdragone, Valgiurata và Ventoso.

Kinh tế

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Kinh tế San Marino

San Marino là một nước phát triển.[26] Nền kinh tế San Marino dựa trên công nghiệp, dịch vụ và du lịch. Kinh tế chủ yếu dựa vào nguồn tài nguyên truyền thống (nho, đá xây dựng), phát hành tem thư và nhất là du lịch. Ngành du lịch đóng góp hơn 50% tổng sản phẩm quốc nội của San Marino. Năm 1997, có hơn 3,3 triệu du khách đến San Marino. Các ngành dịch vụ và công nghiệp chính gồm có: ngân hàng, dệt may, điện tử và đồ gốm. Nông nghiệp chiếm tỷ trọng nhỏ trong nền kinh tế. Các sản phẩm nông nghiệp chính gồm có ngô, lúa mì, nho, ô liu; ngựa, bò, lợn, pho mát, da thuộc.

Giao thông

[sửa | sửa mã nguồn]

Có 220 km đường bộ trong cả nước, tuyến đường chính là Xa lộ San Marino. Các nhà chức trách cấp giấy phép cho các phương tiện tư nhân với biển số San Marino đặc biệt, có màu trắng với các hình màu xanh và quốc huy, thường là một chữ cái theo sau là tối đa bốn số. Nhiều xe cũng mang mã nhận dạng xe quốc tế (màu đen trên nhãn dán hình bầu dục màu trắng), đó là "RSM".

Không có sân bay công cộng nào ở San Marino, nhưng có một đường băng tư nhân nhỏ nằm ở Torraccia và một sân bay trực thăng quốc tế nằm ở Borgo Maggiore. Hầu hết khách du lịch đến bằng đường hàng không đều hạ cánh tại Sân bay quốc tế Federico Fellini gần thành phố Rimini, sau đó di chuyển bằng xe buýt.

Có hai con sông chảy qua San Marino, nhưng không có phương tiện giao thông đường thủy chính, và không có bến cảng.

Nhân khẩu

[sửa | sửa mã nguồn]

Tính đến tháng 9 năm 2023, dân số của San Marino ước tính là 33.896 người, trong đó 28.226 người có quốc tịch San Marino, 4.881 có quốc tịch Ý và 789 người có quốc tịch khác.[27] 13.000 công dân San Marino sống ở nước ngoài (6.600 người tại Ý, 3.000 người tại Hoa Kỳ, 2.000 người tịa Pháp và Argentina).[28] Cuộc điều tra dân số gần đây nhất được thực hiện vào năm 2010, trước đó là vào năm 1976. Ngôn ngữ chính thức của San Marino là tiếng Ý.[29] Phương ngữ San Marino được gọi là tiếng Romagnol, được coi là một ngôn ngữ bị đe dọa.[30]

Tôn giáo

[sửa | sửa mã nguồn] Bài chi tiết: Tôn giáo San Marino Tôn giáo tại San Marino (2011)[2]

1. Công giáo Roma (97,2%)
2. Tin Lành (1,10%)
3. Hệ phái Kitô giáo khác (0,70%)
4. Do Thái giáo (0,10%)
5. Đức tin khác (0,10%)
6. Không tôn giáo (0,70%)
7. Không trả lời (0,10%)

Công giáo là tôn giáo lớn nhất của San Marino, nhưng không phải là quốc giáo.[2] Năm 2011, 97,2% dân số tuyên xưng theo Công giáo, trong đó một nửa thường xuyên đi lễ nhà thờ. San Marino không có giáo phận riêng. Trong lịch sử, các giáo xứ ở San Marino được chia giữa hai giáo phận Ý, chủ yếu trong giáo phận Montefeltro, và một phần trong giáo phận Rimini. Năm 1977, biên giới giữa Montefeltro và Rimini được điều chỉnh để tất cả các giáo xứ ở San Marino tách khỏi giáo phận Montefeltro. Các Giám mục Montefeltro-San Marino nằm ở Pennabilli, Ý. Tỷ lệ giáo dân cao của San Marino bắt nguồn từ những ngày đầu lập quốc, khi Thánh Marinus dựng pháo đài đầu tiên để bảo vệ Kitô hữu khỏi sự đàn áp của La Mã.[31]

Có một quy định về thuế thu nhập mà đối tượng nộp thuế có quyền yêu cầu phân bổ 0,3% thuế thu nhập của họ với Giáo hội Công giáo hoặc các tổ chức từ thiện khác. Các nhà thờ khác bao gồm hai giáo phái của Kitô giáo là Giáo hội Waldensian và Nhân Chứng Giê-hô-va.

Sự hiện diện của Do Thái giáo ở San Marino đã có ít nhất là 600 năm qua được đề cập đến đầu tiên bởi người Do Thái ở San Marino cuối thế kỷ 14, trong các văn bản chính thức có ghi lại các giao dịch kinh doanh của người Do Thái. Có nhiều tài liệu trong suốt thế kỷ 15 và thế kỷ 17 mô tả các giao dịch của người Do Thái và xác minh sự hiện diện của một cộng đồng Do Thái ở San Marino. Người Do Thái đã được yêu cầu đeo phù hiệu đặc biệt và sống cách biệt với người Công giáo, nhưng cũng được phép có sự bảo vệ chính thức của chính phủ.

Ghi chú

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ /ˌsæn məˈriːnoʊ/ ⓘ SAN mə-REE-noh, tiếng Ý: [sammaˈriːno]; tiếng Romagnol: San Maréin or San Maroin
2. ^ tiếng Ý: Repubblica di San Marino
3. ^ San Marino is also sometimes known as the Most Serene Republic of San Marino. However, this name is not official.
4. ^ The first fully communist government with executive power to be democratically elected is generally recognised as the 1957 Communist Party government in Kerala, India.[17]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

1. ^ "San Marino è". GOV.SM. Repubblica di San Marino. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 5 năm 2021. Truy cập ngày 28 tháng 8 năm 2020.
2. ^ a b c d e San Marino. The World Factbook. It hosts the Parliamentary Assembly of the Mediterranean. Central Intelligence Agency. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> không hợp lệ: tên “cia” được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác
3. ^ "Population, total - San Marino". World Bank Open Data. Lưu trữ bản gốc ngày 26 tháng 10 năm 2023. Truy cập ngày 26 tháng 10 năm 2023.
4. ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects: April 2024". imf.org. Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
5. ^ "Human Development Report 2025" (PDF) (bằng tiếng Anh). Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc. ngày 6 tháng 5 năm 2025. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 6 tháng 5 năm 2025. Truy cập ngày 6 tháng 5 năm 2025.
6. ^ "Official Names of the United Nations Membership" (PDF). United Nations.
7. ^ "Treaty on European Union and the Treaty on the functioning of the European Union".
8. ^ "The Republic of San Marino: Italy's Mountaintop Microstate". Round the World in 30 Days (bằng tiếng Anh). ngày 14 tháng 8 năm 2017. Truy cập ngày 10 tháng 8 năm 2020.
9. ^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên :0
10. ^ "Demographic structure". Office of Informatics, Technology, Data and Statistics. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2025.
11. ^ Chiaruzzi, Michele (2023). San Marino. Thomas W. Wilson (ed.), Europe. An Encyclopedia of Culture and Society, vol. 2, London-New York, Bloomsbury Academic, p. 796.
12. ^ "Human Development Report 2025" (PDF). United Nations Development Programme. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2025.
13. ^ "San Marino e la Prima Guerra Mondiale". Educazione.sm. Truy cập ngày 24 tháng 10 năm 2009.
14. ^ "Foreign Relations of the United States: Diplomatic Papers, 1944, Europe, Volume IV". Office of the Historian. (U.S.) Department of State. ngày 4 tháng 7 năm 1944. tr. 290–291. Truy cập ngày 29 tháng 5 năm 2022.
15. ^ "Guerre Mondiali e Fascismo nella storia di San Marino". Sanmarinosite.com. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 4 năm 2014. Truy cập ngày 24 tháng 10 năm 2009.
16. ^ "San Marino (War Damage Claim)". UK Parliament. ngày 7 tháng 7 năm 1961. In February, 1952, the Government of San Marino agreed to limit their claim only to compensation for damage caused by the bombing on 26th June, 1944, as they considered—and still consider—that the damage which occurred after the bombardment on 26th June, 1944, was the responsibility of the German Armed Forces.
17. ^ Desai, Manali (2006). State Formation and Radical Democracy in India. Taylor & Francis. tr. 142. ISBN 978-0-203-96774-4. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2013.
18. ^ Mayne, Alan James (1999). From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigms. Greenwood Publishing Group. tr. 59. ISBN 978-0-275-96151-0. Truy cập ngày 31 tháng 8 năm 2013.
19. ^ "Average Weather in Borgo Maggiore San Marino". weatherspark.com. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
20. ^ "Borgo Maggiore Climate". climate-data.org. Truy cập ngày 10 tháng 1 năm 2021.
21. ^ Law No. 59 of 8 July 1974 – Declaration of Citizens' Rights and of the fundamental principles of the San Marinese legal order (PDF), Albo del Pubblico Palazzo, ngày 17 tháng 7 năm 1974, truy cập ngày 11 tháng 5 năm 2023 – qua rightofassembly.com
22. ^ "San Marino: Freedom in the World 2021 Country Report".
23. ^ "The United States has "the longest surviving constitution."". PolitiFact.com. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2012.
24. ^ a b Rattini, Maurizio; Venturini, Gian Carlo; Volpinari, Antonio L. (ngày 21 tháng 3 năm 1997). "Regolamento per la disciplina della campagna elttorale". Elezioni (bằng tiếng Ý). Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 8 năm 2009. Truy cập ngày 14 tháng 2 năm 2020.
25. ^ "I 9 Castelli di San Marino: peculiarità e storia" [The nine castles of San Marino: peculiarities and history]. San Marino Web (bằng tiếng Ý). Truy cập ngày 9 tháng 2 năm 2024.
26. ^ "World Economic Outlook Database, April 2019". IMF.org. International Monetary Fund. Truy cập ngày 29 tháng 9 năm 2019.
27. ^ "Official Names of the United Nations Membership" (PDF). United Nations.
28. ^ "Statistica San Marino" (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 14 tháng 2 năm 2022. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2024.
29. ^ "San Marino | Geography, History, Capital, & Language | Britannica". www.britannica.com (bằng tiếng Anh). ngày 3 tháng 2 năm 2025. Truy cập ngày 18 tháng 2 năm 2025.
30. ^ Montanari, Simona (ngày 27 tháng 11 năm 2018). "Sammarinese, the Endangered Language of the Republic of San Marino: A Preliminary Study of Documentation and Description". Dialectologia et Geolinguistica (bằng tiếng Anh). 26 (1): 57–95. doi:10.1515/dialect-2018-0004. ISSN 1867-0903.
31. ^ "San Marino historical origins". Sanmarinosite.com. ngày 30 tháng 10 năm 2014. Truy cập ngày 10 tháng 8 năm 2021.

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn] Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện về San Marino.

Dữ liệu địa lý liên quan đến San Marino tại OpenStreetMap

• Chief of State and Cabinet Members Lưu trữ ngày 10 tháng 12 năm 2008 tại Wayback Machine
• Secretary of State for External Relations and Politics
• Mục “San Marino” trên trang của CIA World Factbook.
• San Marino Lưu trữ ngày 7 tháng 6 năm 2008 tại Wayback Machine from UCB Libraries GovPubs
• San Marino trên DMOZ
• Wikimedia Atlas của San Marino
• San Marino—San Marino Tourism Site
• Meteo San Marino Lưu trữ ngày 29 tháng 9 năm 2008 tại Wayback Machine National Center Of Meteorology and Climatology of San Marino, Local Forecast and Webcams
• Musei di Stato della Repubblica di San Marino
• History of San Marino: Primary Documents from EUdocs
• Renata Tebaldi International Voice Competition Lưu trữ ngày 20 tháng 9 năm 2008 tại Wayback Machine
• San Marino from allcountries.eu

Wikivoyage có cẩm nang du lịch về San Marino.

• Visit San Marino—Official San Marino Tourism Site Contrada Omagnano
• (bằng tiếng Ý) General information of San Marino: Politics, Institutions and very other Lưu trữ ngày 8 tháng 11 năm 2018 tại Wayback Machine
• San Marino: excerpt from a 1769 Guidebook Lưu trữ ngày 12 tháng 10 năm 2007 tại Wayback Machine
• Score San Marino Soccer Lưu trữ ngày 3 tháng 12 năm 2018 tại Wayback Machine— Score live San Marino

x t s Các quốc gia có chủ quyền và lãnh thổ phụ thuộc tại Châu Âu
Quốc gia có chủ quyền	Albania Andorra Anh Armenia Áo Azerbaijan Ba Lan Bắc Macedonia Belarus Bỉ Bồ Đào Nha Bosna và Hercegovina Bulgaria Croatia Đan Mạch Đức Estonia Gruzia Hà Lan Hungary Hy Lạp Iceland Ireland Kazakhstan Latvia Liechtenstein Litva Luxembourg Malta Moldova Monaco Montenegro Na Uy Nga România Pháp Phần Lan San Marino Serbia Séc Síp Slovakia Slovenia Tây Ban Nha Thổ Nhĩ Kỳ Thụy Điển Thụy Sĩ Ukraina Vatican Ý
Quốc gia được công nhận hạn chế	Abkhazia Bắc Síp Kosovo Nam Ossetia Transnistria
Lãnh thổ phụ thuộc	Đan Mạch Quần đảo Faroe Phần Lan Åland Anh Akrotiri và Dhekelia Đảo Man Gibraltar Guernsey Jersey

Cơ sở dữ liệu tiêu đề chuẩn
Quốc tế	VIAF GND FAST WorldCat
Quốc gia	Hoa Kỳ Pháp BnF data Nhật Bản Cộng hòa Séc Tây Ban Nha Croatia Greece Thụy Điển Vatican Israel
Địa lý	MusicBrainz area
Nghệ sĩ	KulturNav
Nhân vật	UK Parliament
Khác	IdRef Từ điển lịch sử Thụy Sĩ NARA Yale LUX