Siêu âm Tim 3 Chiều Trong Chẩn đoán Bệnh Tim Mạch - Tài Liệu Text

Có thể bạn quan tâm

Tải bản đầy đủ (.pdf) (6 trang)

Trang chủ

Thể loại khác

Tài liệu khác

Siêu âm tim 3 chiều trong chẩn đoán bệnh tim mạch

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (329.72 KB, 6 trang )

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019Tổng QuanSIÊU ÂM TIM 3 CHIỀU TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH TIM MẠCHNguyễn Tuấn Vũ*TÓM TẮTSiêu âm tim 3 chiều (SAT 3D) đã được ứng dụng từ sau năm 2000. Sự phát triển của đầu dò 3 chiều với cáctinh thể phát sóng siêu âm sắp xếp theo ma trận bao gồm các kiểu siêu âm với thời gian thực (Live 3D), siêu âmtim 3 chiều phóng đại (3D Zoom), siêu âm tim lấy hình toàn bộ thể tích (Full Volume) đã cải thiện những nhượcđiểm của Siêu âm tim 2 chiều. Hiện nay phương pháp chẩn đoán mới này ngày càng được ứng dụng rộng rãi hơntrong chẩn đoán chính xác hầu hết các bệnh tim mạch, đặc biệt siêu âm tim 3 chiều cung cấp những thông tinquan trọng trước, trong và sau khi can thiệp qua thông tim như song van 2 lá bằng bóng qua da, thủ thuật kẹpvan 2 lá, thay van ĐMC qua da, đóng thông liên nhĩ và lỗ bầu dục thông thương, đặt lồng Watchman trong tiểunhĩ trái.Từ khóa: siêu âm tim 3 chiều, can thiệp qua thông timABSTRACTTHREE- DIMENSIONAL ECHOCARDIOGRAPHY IN DIAGNOSIS OF CARDIOVASCULAR DISEASESNguyen Tuan VuThree Dimensional Echocardiography (3DE) was introduced after the year 2000. With the development offully sampled matrix array transducers, 3D Echocardiography including Live 3D, 3D Zoom and Full Volumeovercomes the disadvantages of Two Dimensional Echocardiography, provides better the cardiac structure.Currently, this new method is applied more and more to make exactly the diagnosis of almost cases ofcardiovascular diseases, especially 3DE provides the important information prior, during and next to performingcatheter interventions for Percutaneous Mitral Ballon Valvuloplasty, MitraClip, Transcatheter Aortic ValveImplantation, Atrial Septal Defect and Patent Foramen Ovale Closure, Watchman Device Implantation.Keywords: 3D echocardiography, catheter InterventionNGUYÊN LÝ CƠ BẢNGiới thiệuSiêu âm tim 3 chiều (SAT 3D) là một cuộccách mạng trong chẩn đoán hình ảnh. Sự tiến bộcủa máy tính và kỹ thuật đầu dò đã giúp ghihình 3 chiều thời gian thực (Real-time 3DE). Lợiích của SAT 3D đã được chứng minh trong:1) Lượng giá được thể tích và khối cơ cácbuồng tim,2) Đánh giá vận động vùng cũng như chứcnăng tâm thu thất trái,3) Trình bày các hình ảnh thực của van tim,*Đại học Y khoa Phạm Ngọc ThạchTác giả liên lạc: TS.BS Nguyễn Tuấn Vũ4) Đánh giá thể tích phụt ngược của sangthương hay đánh giá luồng thông với siêu âmtim 3 chiều Doppler màu,5) Siêu âm tim 3 chiều gắng sức(1,4,5).Dụng cụ, máy mócQúa trình tạo ra hình ảnh siêu âmThành phần chính của đầu dò SAT là cácthanh áp điện piezelectric, có thể phát ra sóngâm với tần số cao khi có một điện thế áp vào,sóng siêu âm này phát ra từ đầu dò, gặp ranhgiới giữa 2 môi trường dẫn âm khác nhau, sẽ bịphản âm lại một phần, sóng phản âm này lạiđược thanh áp điện nhận và chuyển thành tínĐT: 0903618842Email: Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 201917Tổng QuanY Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3* 2019hiệu điện gửi vào máy siêu âm để xử lý thànhhình ảnh siêu âm.Một thanh áp điện đơn độc chỉ có thể phátsóng siêu âm và tạo nên hình ảnh siêu âm theomột chiều, đó là siêu âm kiểu TM (M-mode).SAT 2 chiều (2D hoặc B-mode) đòi hỏi nhiềuthanh áp điện sắp xếp song song theo mộthướng, và hoạt động theo pha xen kẻ nhau, đốivới các đầu dò cơ học thì chỉ cần một thanh ápđiện được xoay nhanh.tim 3 chiều (3DE).Ghi hình thời gian thực (Real-time hay Live 3DE) thu nhận số lượng các hình tháp trong mỗigiây, trong một chu chuyển tim. Ghi hình từnhiều chu chuyển tim kế nhau gộp lại nhờ điệntâm đồ (gated ECG) (Hình 2).Với SAT 3D, các thanh áp điện được sắp xếpthành hình ma trận và hoạt động theo pha xenkẻ nhau.Đầu dò 3D hoạt động theo ma trận có 20003000 tinh thể phát sóng siêu âm với tần số hoạtđộng từ 2- 4MHz cho SAT qua thành ngực và 5-7MHz cho SAT qua thực quản. Việc hoạt độngtheo pha của các tinh thể phát sóng siêu âm theoma trận tạo ra sóng siêu âm theo 3 hướng tạonên hệ thống hình tháp(5,6) (Hình 1).Hình 2: Nguyên lí SAT 3DCác kiểu siêu âm tim 3 chiều(4,5,6)Nhiều mặt cắt đồng thời (Simultaneous MultiplaneMode)Hình 1: Đầu dò 2D và 3DĐầu dò tổ hợp pha theo ma trận (FullySample Matrix-Array Transducers).SAT 3D thời gian thực ( Real-time DE ) pháttriển rất nhanh sau năm 2000 nhờ những tiến bộtrong kiến tạo hình thể đầu dò, sự tiến bộ trongngành vi điện tử và máy tính.Hiện tại, các đầu dò SAT 3D bao gồmkhoảng 3000 tinh thể phát sóng siêu âm, với tầnsố 2-4 MHz cho SAT qua thành ngực (TTE) và 57MHz cho SAT qua thực quản (TEE)(1,6).Thu nhập dữ liệuHiện tại có 2 cách ghi nhận dữ liệu siêu âm18Nhờ đầu dò sắp xếp ma trận theo pha, nêncó thể khảo sát trên màn hình siêu âm đồng thời2 hình ảnh thực từ 2 mặt cắt khác nhau. Mặt cắtthứ nhất sẽ dùng làm tham khảo, sau đó xoaymặt cắt còn lại để ghi hình, dĩ nhiên siêu âmDoppler cũng có thể sử dụng đi kèm.Siêu âm kiểu này thường dùng để truy tìmhuyết khối tiểu nhĩ, giúp chọn vị trí chọc kimtrong thông tim can thiệp chọc vách liên nhĩ.SAT 3D thời gian thực, góc quét hẹp (Real-time 3DMode- narrow sector)SAT 3D thời gian thực (Live 3D), sử dụngđầu dò sắp xếp ma trận theo pha, có thể trìnhbày từ 300-600 thể tích hình tháp. Tuy kích thướccủa chùm tia có thể không đủ để khảo sát toànHội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 2019Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019Tổng Quanvẹn một cấu trúc nhưng phương pháp ghi hìnhnày có độ ly giải theo thời gian cực tốt.khác nhau, để trình bày rõ một cấu trúc ví dụvan tim ở giữa một khối hình.Nếu cần khảo sát cấu trúc tim có thể tích lớnhơn góc quét, có thể chọn phương pháp tích hợpnhiều chu chuyển tim lại (Hình 3).MỘT SỐ ỨNG DỤNG CỦA SIÊU ÂMTIM 3 CHIỀUBệnh lý van 2 láKhảo sát giải phẫu van 2 láVòng van 2 láTrên SAT 3D có dạng cong như parabol hoặcyên ngựa, hình dạng này không thể thấy trênSAT 2D. Đường kính vòng van 2 lá đo trên SAT3D chính xác hơn, giá trị này bị ước tính thấphơn giá trị thực từ 15-20% nếu đo bằng SAT 2D.Các lá van của van 2 láHình 3: SAT 3D, van ĐMCSAT 3D với góc quét rộng và khu trú (Focused WideSector- "ZOOM")Kiểu siêu âm này cho phép khu trú vùngkhảo sát lên một cấu trúc tim với góc quét rộng.Cần chú ý không mở góc quét rộng quá vì gócquét quá rộng sẽ là giảm độ ly giải không gianvà thời gian (Hình 4).Lá trước van 2 lá chiếm 2/3 diện tích lỗ van,bám vào vòng van trước sát van động mạch chủ.Lá sau van 2 lá chiếm 1/3 diện tích lỗ van và cóhình bán nguyệt.Mỗi lá van có 3 phần: lá trước bao gồm A1,A2, A3: lá sau gồm P1, P2 và P3. Trong đó cácthành phần A1 và P1 ở về phía tiểu nhĩ trái.Mép van trước bên là chỗ nối A1 và P1, mépvan sau trong lá chỗ nối A3 và P3. Mức độ vôihóa mép van được đánh giá rõ trên SAT 3D hơntrên SAT 2D, điều này rất quan trọng khi nonghẹp van 2 lá bằng bóng, quyết định sự thànhcông của thủ thuật.Khi có hở van 2 lá, SAT 3D nhìn thấy dònghở rõ hơn dưới dạng cột màu, ngoài ra còn thấyđược các dòng hở khác nhau trong trường hợphở nhiều dòng.Một số điều trị can thiệp bệnh lý van 2 láNong van 2 lá bằng bóng (Balloon MitralCommissurotomy)Hình 4: Huyết khối tiểu nhĩ tráiSAT toàn bộ thể tích (Full Volume Mode)Kiểu siêu âm tim này có góc quét rộng tối đa,lý tưởng để khảo sát một số cấu trúc như van 2lá, gốc động mạch chủ.Ngoài ra dữ liệu SAT 3D có thể cắt ra(cropped), hoặc cắt gọt theo nhiều mặt phẳngTrước khi nongĐo diện tích mở van, mô tả giải phẫu van 2lá. Thang điểm Wilkins dựa vào độ di động, độdầy, vôi hóa, bộ phận dưới van 2 lá. Cormier B.chia làm 3 nhóm: nhóm 1 tương ứng 7-9 điểmcủa Wilkins score lí tưởng để thực hiện nong van2 lá bằng bóng, nhóm 2 từ 8- 12 điểm thiên về cắtHội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 201919Tổng QuanY Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3* 2019mép 2 lá tim hở, nhóm 3 từ 10-15 điểm thườngđiều trị bằng thay van 2 lá nhân tạo.SAT kiểu 3D Zoom giúp đánh giá mức độ xơhóa, vôi hóa và biến dạng van 2 lá, dính mép ởbên hay ở giữa.Trong khi làm thủ thuậtHướng dẫn đâm xuyên vách liên nhĩ, đặcbiệt sử dụng kĩ thuật X- plane khảo sát vách liênnhĩ theo 2 mặt vuông góc với nhau để xác địnhrõ vị trí đâm xuyên vách liên nhĩ tại lỗ bầu dục(Fossa ovalis).Điều khiển ống thông can thiệp hướng vàogiữa lỗ van 2 lá, đây là giai đoạn rất khó và cóthể gây ra biến chứng tràn máu màng tim dođâm thủng vách của tâm nhĩ trái nếu không cóSAT 3D hướng dẫn đường đi(6)(Hình 5).Sau khi làm MitraClip, SAT qua thực quảnkiểm tra xem Clip có đúng vị trí không, đánh giámức độ hở van 2 lá tồn lưu(3,6,9).Kỹ thuật thay van động mạch chủ qua da(Transcatheter Aortic Valve Implantation)Mở đầuHẹp van động mạch chủ (ĐMC) là bệnh lýkhá thường ở người lớn tuổi các nước Âu Mỹ,bệnh có triệu chứng nổi bật là ngất hoặc choángváng khi thay đổi tư thế. Các biến chứng nặngnề có thể là đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, loạnnhịp, đột tử.Ngày nay với sự phát triển của tim mạchhọc can thiệp, hẹp van ĐMC có thể được điềutrị bằng thay van qua ngã thông tim hay còngọi là TAVI.Trước khi làm thủ thuậtSAT qua thực quản 3D đánh giá mức độ hẹpvan động mạch chủ, loại trừ van động mạch chủ2 mảnh là chống chỉ định làm TAVI.Đo kích thước vòng van ĐMC và các đườngkính quan trọng của ĐMC để lựa chọn loại vàkích thước của van nhân tạo.Đo khoảng cách từ vòng van động mạch chủđến lỗ động mạch vành, nếu khoảng cách nàyquá ngắn thì không sử dụng van Edwards (vanCoreValve được lựa chọn thay thế trong trườnghợp này).Hình 5: Can thiệp hẹp van 2 láSau khi can thiệpĐo đạc diện tích mở van 2 lá, khảo sát sự mởcủa mép van, phát hiện hở van 2 lá sau nong,Thủ thuật MitraClipThủ thuật MitraClip được FDA chấp thuậntrong điều trị can thiệp hở van 2 lá do thoái hóavà hở van 2 lá cơ năng nặng.Dụng cụ để làm MitraClip được đưa theođường thông tim phải xuyên qua vách liên nhĩhướng vào giữa vòng van 2 lá xuống tâm thấttrái clip van 2 lá lại, tạo nên vòng van hình số 8.SAT qua thực quản 3D giúp xác định vị tríchọc thủng vách liên nhĩ cũng như địnhhướng đi của ống thông vào giữa lỗ van 2 láxuống thất trái.20Trong khi làm thủ thuậtSAT qua thực quản 3D theo dõi trình tự épvan tự nhiên bằng bóng, đặt van nhân tạo, xácđịnh van nhân tạo có đúng vị trí hay không.Sau khi làm thủ thuậtSiêu âm tim qua thực quản 3D để đánh giá van ĐMCnhân tạoCó cố định tốt hay không.Có di lệch về phía lá trước van 2 lá haykhông, gây hở van 2 lá do thủ thuật.Có hở cạnh van ĐMC hay không.Bít dù thông liên nhĩThông liên nhĩ (TLN) (Atrial Septal Defect) làHội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 2019Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019Tổng Quansự thông thương giữa 2 buồng nhĩ tạo nên luồngthông trái - phải, chiếm 10% trong tất cả bệnhtim bẩm sinh, chiếm 25 - 30% bệnh tim bẩm sinhngưới lớn, 4/100.000 ở trẻ sơ sinh(2,6,7,8).bít dù đối với những Thông liên nhĩ 8mm tuy nhiên hiện nay có thể bít dù thànhcông những TLN lỗ lớn nhờ sự hỗ trợ từ SATqua thực quản 3D.Theo phân loại của Roki tansky, Thông liênnhĩ bao gồm các dạng sau đây: TLN lỗ thứ phát(Secundum ASD), TLN lỗ nguyên phát (PremumASD), TLN Sinus Venosus, TLN xoang vành(unroofed coronary sinus), tâm nhĩ chung.Các rìa cần phải khảo sátBệnh TLN nếu luồng thông lớn sẽ làm tănglưu lượng máu qua tim phải, tăng gánh thấtphải, tăng áp động mạch phổi và suy tim phải.Bệnh nhân có luồng thông nhỏ đến trung bìnhcó thể không có triệu chứng cho đến khitrưởng thành.SAT 3D qua thực quản có vai trò quan trọngtrong chỉ định bít dù lỗ thông, hướng dẫn đườngđi của ống thông trong khi làm thủ thuật, theodõi sự cố định của dù sau thủ thuật và luồngthông tồn lưu(1,6).Điều trịThông liên nhĩ cần phải điều trị sửa chữa khibệnh nhân có triệu chứng.Thông liên nhĩ lỗ nguyên phát, TLN thểxoang tĩnh mạch: điều trị bằng ngoại khoa.Điều trị TLN cũng nên được xem xét ởnhững bệnh nhân không triệu chứng, có timphải lớn, Qp/Qs >1,5(2,6).Rìa đến van ĐMC, rìa đến van 2 lá, rìa đếntĩnh mạch chủ trên- tĩnh mạch chủ dưới, rìa đếntĩnh mạch phổi(6,9).Trong khi làm thủ thuật bít dùSAT qua thực quản 3D cần thiết để kiểm traxem đường đi của dụng cụ, và xác định đúng vịtrí bít dù(3,9).Sau khi làm can thiệpDù bít Thông liên nhĩ có cố định tốt haykhông, còn luồng thông tồn lưu hay không, cólàm tắt nghẽn tĩnh mạch phổi hay van 2 lá hay không.Khảo sát van nhân tạoVan tim nhân tạo khó khảo sát bằng SAT quathành ngực vì tạo phản âm rất mạnh. SAT quathực quản 2D khảo sát van cơ học rõ hơn SATqua thành ngực sự cử động của các lá van vàdòng hở qua van. Tuy nhiên vẫn còn giới hạntrong việc xác định hở cạnh van (dehisence),những khối pannus và huyết khối Những giớihạn này có thể được cải thiện bởi Siêu âm timqua thực quản 3D (Hình 6).Thông liên nhĩ lỗ thứ phát có triệu chứng cóthể điều trị can thiệp qua da bằng phương phápbít dù lỗ thông liên nhĩ. Thông liên nhĩ lỗ thứphát chiếm 75% tất cả các trường hợp TLN, cóthể hình tròn, bầu dục hay nhiều lỗ.SAT qua thực quản 2D có thể chẩn đoánđược các dạng TLN, đo đạc các rìa lỗ thôngnhưng không thể thấy được hình dạng thật sựcủa lỗ thông cũng như tất cả các rìa của lỗ thôngtrên cùng 1 hình ảnh siêu âm như trên SAT quathực quản 3D(5,6).SAT thực quản 3D rất quan trọng có thể xoayđược hình ảnh giúp nhìn lỗ thông từ nhĩ tráihoặc từ phía nhĩ phải. Trước đây người ta chỉ cóHình 6: Van 2 lá cơ họcBít tiểu nhĩ trái bằng dụng cụ Watchman(phòng ngừa thuyên tắc do huyết khối)Rung nhĩ là loại loạn nhịp kéo dài thườnggặp nhất và kết hợp với nguy cơ cao bị thuyêntắc não, năm 2010 có khoảng 2,7-6,1 triệu người ởMỹ và 33,5 triệu người trên toàn thế giới.Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 201921Tổng QuanY Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3* 2019Tiểu nhĩ trái (Left atrial appendage) đượccho là nguồn gốc của hơn 90% trong các trườnghợp thuyên tắc được cho là do huyết khối.Điều trị bít tiểu nhĩ tráiCắt tiểu nhĩ trái bằng ngoại khoa để phòngngừa huyết khối tiểu nhĩ trái tái phát nhiều lần(khoảng 60 năm trước của tác giả Madden), vàhiện nay có thể đóng tiểu nhĩ trái qua thông timbằng dụng cụ Watchman bằng sự trợ giúp củasiêu âm tim qua thực quản 3D.Wactchman là một dụng cụ bằng nitinol vàpolyethylene. Dụng cụ này được đưa vào timbằng thông tim phải và cố định vào tiểu nhĩtrái(3,9).Đánh giá các khối u trong timU ác tính thường gặp hơn u nguyên phát,trong đó có Angiosarcom, các khối u di căn từvú, phổi vào tim. Melanoma cũng được ghi nhậndi căn đến tim(3,6).TÀI LIỆU THAM KHẢO1.2.3.4.5.Chẩn đoán phân biệt các cấu trúc dạng khốitrong tim (intracardiac mass) bao gồm: huyếtkhối, sùi, u, mô ngoài tim...U nguyên phát trong tim hiếm gặp chiếm tỉlệ 0,001-0,03%, u nguyên phát thường gặp nhấttrong tim là u nhầy (Myxoma), khu trú trong tâmnhĩ đặc biệt ở nhĩ trái, thường có cuống bám vàovách liên nhĩ, di động nhiều. SAT 3D thấy rõ22hình thể khối u, vị trí, cuống bám giúp cho việcxác định chẩn đoán và điều trị.6.7.8.9.ArmstrongWF,RyanT(2010)."Feigenbaum’sEchocardiography". William &Wilkins, 7th Edition, pp.01-38.Gatzoulis MA, Webb GD, Daubenney PEF (2018). "Diagnosisand Management of Adult Congenital Heart Disease". Elsevier,3th Edition, pp.306-315.Gill EA (2013). "Atlas of 3D Echocardiography". Elsevier, 1stEdition, pp.75-338.Lang RM, et al (2012). "EAE, ASE Recommendations for ImageAcquisitionandDisplayUsingThree-DimensionalEchocardiography". J Am Soc Echocardiography, 25:3-46.Otto C (2013). "Textbook of Clinical Echocardiography". Elsevier,5th Edition, pp.01-111.Otto C (2017). "The Practice of Clinical Echocardiography". Elsevier,5th Edition, pp.261-455.Park MK (2008). "Pediatric Cardiology for Pratitioners". MosbyElservier, 5th Edition, pp.81-84.Perloff JK (2012). "Clinical Recognition of Congenital HeartDisease". Elservier, 6th Edition, pp.212-272.Topol EJ, Teirstein PS (2016). "Textbook of InterventionalCardiology". Elsevier, 7th Edition, pp.727-811.Ngày nhận bài báo:01/06/2019Ngày bài báo được đăng:02/07/2019Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 2019

Tài liệu liên quan

Quan hệ biện chứng giữa sự phát triển của lực lượng sản xuất với sự đa dạng hóa các loại hình sở hữu ở Việt Nam
- 14
- 477
- 0
Vai trò của siêu âm tim stress với dobutamin trong chẩn đoán bệnh tim thiếu máu cục bộ (Có đối chiếu với kết qu. của chụp động mạch vành) ppt
- 9
- 888
- 5
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "NGHIÊN CỨU DÙNG ARTEMIA ĐỂ HẠN CHẾ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TIÊM MAO TRÙNG (Ciliophora) TRONG HỆ THỐNG NUÔI LUÂN TRÙNG" doc
- 10
- 483
- 0
PHƯƠNG PHÁP CHỤP XẠ HÌNH TƯỚI MÁU CƠ TIM TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH ĐỘNG MẠCH VÀNH pps
- 20
- 1
- 6
SIÊU ÂM DOPPLER XUYÊN SỌ TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ MẠCH MÁU NÃO potx
- 16
- 1
- 18
PHƯƠNG PHÁP CHỤP XẠ HÌNH TƯỚI MÁU CƠ TIM TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH ĐỘNG MẠCH VÀNH potx
- 20
- 517
- 2
Ứng dụng GIS đánh giá xu hướng phát triển không gian đô thị thành phố kon tum, tỉnh kon tum giai đoạn 2000 2010
- 44
- 768
- 1
nhận xét vai trò của chỉ số abi và các yếu tố nguy cơ trong chẩn đoán bệnh dộng mạch chi dưới ở bệnh nhân đái tháo đường type 2
- 48
- 1
- 3
Nghiên cứu vai trò của phương pháp đo huyết áp tầng trong chẩn đoán bệnh động mạch chi dưới có đối chiếu với siêu âm doppler và chụp mạch
- 96
- 759
- 2
CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA THỦ ĐÔ HÀ NỘI
- 5
- 236
- 0