Siêu âm Trong Phụ Khoa Và Sản Khoa: Siêu âm đánh Giá Phần Phụ (P2)

U LẠC NỘI MẠC TỬ CUNG Ở BUỒNG TRỨNG

U lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng là khối u buồng trứng có hình dạng “đặc” thành mỏng, u điển hình là đơn thùy và có dạng “kính mờ” (Hình 12.15). Chúng thường có phản âm kém, đồng nhất và có độ dẫn truyền tốt (Hình 12.16). Trong u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng thường có nốt phản âm dày do đóng vôi (Hình 12.17). Không giống như xuất huyết trong nang buồng trứng, hình ảnh trên siêu âm u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng có khuynh hướng không thay đổi theo thời gian. Sử dụng Doppler màu với vận tốc thấp 5-10cm/giây cùng với độ lọc thấp là yếu tố cần thiết để đánh giá mạch máu trong u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng (Hình 12.15 và 12.18). Hiện diện sự tăng sinh mạch máu trên Doppler màu ở khối u giống u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng (Hình 12.19) nên nghi ngờ ác tính (u dạng lạc nội mạc tử cung) và nên lập tức chuyển đến người siêu âm có kinh nghiệm hơn. Bảng 12.3 các đặc điểm trên siêu âm u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng.

Hình 12.15: Siêu âm ngã âm đạo sử dụng Doppler màu u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng cho thấy một khối choán chỗ đơn thùy có dạng kính mờ. Chú ý rằng không có tăng sinh mạch máu bên trong u trên Doppler màu với vận tốc thấp (5 cm/giây).

Hình 12.16: Siêu âm ngã âm đạo u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng cho thấy một khối choán chỗ dạng kính mờ và có sự truyền âm tốt (mũi tên).

Hình 12.17: Siêu âm ngã âm đạo u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng cho thấy một khối choán chỗ đơn thùy có dạng kính mờ. Chú ý có nốt phản âm dày (mũi tên) là những nốt đóng vôi bên trong.

Hình 12.18: Siêu âm ngã âm đạo sử dụng Doppler màu cho thấy không có tăng sinh mạch máu bên trong khối u ở vận tốc màu thấp. Có mạch máu trên vỏ bao u (được ghi chú thích).

Hình 12.19: Siêu âm ngã âm đạo Doppler màu một khối choán chỗ dạng mô đặc có hình ảnh tương tự u lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng trên hình siêu âm đen trắng. Chú ý có tăng sinh mạch máu nhiều bên trong thành phần mô đặc (mũi tên). Giải phẫu bệnh lý là ung thư dạng lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng.

BẢNG 12.3	Các đặc điểm siêu âm u lạc nội mạc tử cung ở buồng
Sự truyền âm tốt Dạng kính mờ, đồng nhất Đơn thùy điển hình Không hoặc thay đổi ít theo thời gian Nốt phản âm dày Không có tín hiệu mạch máu trên Doppler màu ở vận tốc và độ lọc thấp

U NANG BÌ ( U QUÁI TRƯỞNG THÀNH)

U nang bì hoặc u quái trưởng thành có nguồn gốc từ tế bào mầm buồng trứng. Chúng thường gặp ở nhóm tuổi trẻ hơn u nhóm biểu mô, tiến triển chậm và u ở hai bên buồng trứng chiếm khoảng 10% các trường hợp. Hình ảnh thường gặp nhất trên siêu âm của u nang bì là một khối choán chỗ hỗn hợp dạng nang và mô đặc với thành phần sinh âm cho bóng lưng mạnh tạo thành hiệu ứng “đỉnh của tảng băng”(Hình 12.20). Các đặc điểm trên siêu âm bao gồm phần phản âm dày “hình cầu” tương ứng với thành phần bã và tóc, các dãi phản âm dày sáng dài và ngắn khác nhau tương ứng với tóc nằm trong thành phần dịch và làm giảm âm mạnh (Hình 12.21 A và B). Phần có phản âm dày dạng hình cầu là nốt Rokitansky hoặc nút bì (Hình 12.21 A và B). U nang bì có thể có kích thước nhỏ và nằm trong mô buồng trứng (Hình 12.22) hoặc u có thể có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau (Hình 12.23 A và B). Chúng có khuynh hướng nằm trong vùng chậu và do đó chúng hiếm khi vượt khỏi trường khảo sát của đầu dò âm đạo. Hiện diện nhiều chồi nhú trong u nang bì và có tăng sinh mạch máu trên Doppler màu, (Hình 12.24) điều này làm tăng sự nghi ngờ là u quái không trưởng thành hoặc có yếu tố thần kinh (neuronal elements) bên trong và nên chuyển đến người làm siêu âm có kinh nghiệm. Bảng 12.4 các đặc điểm siêu âm của u nang bì .

Hình 12.20: Siêu âm ngã âm đạo của u nang bì. Chú ý u hỗn hợp thành phần mô đặc (được ghi chú thích) và nang có bóng lưng mạnh (mũi tên). Điều này được so sánh như “đỉnh của tảng băng”. Xem mô tả chi tiết

Hình 12.21 A và B: Siêu âm ngã âm đạo u nang bì A và B. Hiện diện khối phản âm dày “hình cầu” (nốt Rokitansky) ở A và B (dấu hoa thị). Các dãi sợi dài ngắn khác nhau tương ứng với tóc (các mũi tên).

Hình 12.22: Siêu âm ngã âm đạo Doppler màu u bì nhỏ (mũi tên), u nằm trong buồng trứng

Hình 12.23 A và B: Siêu âm ngã âm đạo của u nang bì A và B. U nang bì được ghi chú thích A và B. Mũi tên thể hiện mô buồng trứng bình thường. Hình B, u nang bì có điểm phản âm dày tương ứng với thành phần mỡ trong phần dịch.

Hình 12.24: Siêu âm ngã âm đạo Doppler màu u quái không trưởng thành có các yếu tố thuộc thần kinh. Chú ý có các chồi nhú có tăng sinh mạch máu trên Doppler màu.

BẢNG 12.4	Các đặc điểm siêu âm của u nang bì
Sự truyền âm kém (hiệu ứng đỉnh của tảng băng) Cấu trúc hỗn hợp, mô đặc-nang, không đồng nhất Khối phản phản âm dày sáng dạng hình cầu (Nốt Rokitansky) Các dãi sợi mỏng Nằm trong vùng chậu Không có tín hiệu mạch máu trên Doppler màu vận tốc và độ lọc thấp

U XƠ TỬ CUNG CÓ CUỐNG – U SỢI BUỒNG TRỨNG

U xơ tử cung có cuống trong chương này điển hình là khối choán chỗ vùng phần phụ dạng mô đặc có bóng lưng mạnh (Hình 12.25) và thường có cuống mạch máu trên Doppler màu xuất phát từ tử cung. Chúng thường có hình tròn hoặc bầu dục với các đường phản âm đều đặn. U xơ tử cung có đặc điểm trên siêu âm được mô tả là khối có các “đường sọc tối” (phần tối sẽ mất khi có ánh sáng mặt trời ) (Hình 12.25). Các đường sọc tối này hiện diện trong đa số u xơ tử cung và giúp phân biệt u xơ với các u đặc khác. Trong u xơ tử cung có cuống, khẳng định chẩn đoán khi xác định được mô buồng trứng bình thường tách biệt hẳn với khối u. Buồng trứng di động dễ dàng và tách khỏi u xơ tử cung có cuống do đó đảm bảo rằng u xơ tử cung và buồng trứng là hai cấu trúc giải phẫu tách biệt (Clip 11.1). Bảng 12.5 Các đặc điểm siêu âm của u xơ tử cung có cuống. Xem chi tiết u xơ tử cung ở chương 11.

U sợi buồng trứng là u đặc xuất phát từ buồng trứng và có cùng các đặc điểm với u xơ tử cung có cuống (Hình 12.26). Tuy nhiên u sợi buồng trứng là u của buồng trứng và do đó nó không di động tách khỏi buồng trứng (Clip 12.3).

Hình 12.25:. Siêu âm ngã âm đạo u xơ tử cung có cuống có đặc điểm có các “ đường sọc tối” (mũi tên đậm). Chú ý bóng lưng mạnh (được ghi chú thích) ở phía sau u xơ tử cung .

Hình 12.26: Siêu âm ngã âm đạo u sợi buồng trứng. Chú ý đặc điểm “đường sọc tối” (mũi tên đậm). U sợi bám vào buồng trứng và không di động tách khỏi buồng trứng. Xem chi tiết Clip 12-3.

BẢNG 12.5	Các đặc điểm siêu âm u xơ tử cung có cuống
Sự truyền âm kém U đặc, các đường phản âm sọc đều đặn Cuống mạch máu nối với tử cung “Đường sọc tối” Di động tách rời khỏi buồng trứng

Ứ DỊCH TAI VÒI

Tai vòi bình thường hiếm khi thấy trên siêu âm ngã âm đạo. Tuy nhiên khi ứ dịch sẽ thấy tai vòi có hình dạng xúc xích, thành mỏng, có vách ngăn không hoàn toàn (Hình 12.27), và có hình dạng bánh lái ở mặt cắt ngang. Không có nhu động, là đặc điểm để phân biệt với quai ruột chứa dịch. Ngoài ra, ứ dịch tai vòi có hình dạng xúc xích có khuynh hướng thuôn nhọn đầu ở phần gắn vào tử cung. Sự hiện diện cấu trúc hình ống chứa dịch ở vùng phần phụ nên nghi ngờ ứ dịch tai vòi, đặc biệt khi tách khỏi buồng trứng. Ứ dịch tai vòi thường không có triệu chứng và thường gặp ở phụ nữ mãn kinh. Khi chẩn đoán là ứ dịch tai vòi, theo dõi trên siêu âm hữu ích vì ứ dịch tai vòi điển hình không thay đổi hình dạng trên siêu âm. Nếu sẵn có phương tiện ứng dụng siêu âm ba chiều ở chế độ đảo ngược, có thể khẳng định chẩn đoán (Hình 12.28). Bảng 12.6 các đặc điểm siêu âm ứ dịch tai vòi.

Hình 12.27: Siêu âm ngã âm đạo ứ dịch tai vòi. Chú ý hiện diện cấu trúc ống thành mỏng và có nhiều phân vách.

Hình 12.28: Hình ảnh siêu âm ba chiều chế độ đảo ngược (inverse mode) khối nang ở hình 12.26. Hình 3D cấu trúc hình ống gấp khúc khẳng định chẩn đoán ứ dịch tai vòi.

BẢNG 12.6	Các đặc điểm trên siêu âm ứ dịch tai vòi
Cấu trúc chứa dịch hình ống Cấu trúc thuôn nhọn đầu ở phía gắn vào tử cung Thành mỏng Nhiều vách ngăn không hoàn toàn Không có nhu động Trên mặt cắt ngang có hình bánh lái

ÁP XE TAI VÒI- BUỒNG TRỨNG

Áp xe tai vòi-buồng trứng xuất hiện khi có tình trạng nhiễm trùng cấp tính ảnh hưởng đến tai vòi và buồng trứng. Triệu chứng điển hình là sốt, đau và nhạy đau vùng chậu nhưng thỉnh thoảng áp xe tai vòi-buồng trứng không có triệu chứng. Đặc điểm siêu âm bao gồm khối choán chỗ nhiều thùy chứa dịch có phản âm dạng kính mờ, thành và vách ngăn dày, không hoàn toàn (Hình 12.29). Thành phần dịch xuất phát từ quá trình viêm nhiễm. Đặc điểm trên siêu âm có thể tương tự u lạc nội mạc tử cung buồng trứng nhưng u lạc nội mạc tử cung buồng trứng thường đơn thùy không có triệu chứng và không có vách ngăn không hoàn toàn. Khó chẩn đoán phân biệt giữa áp xe tai vòi- buồng trứng với áp xe vùng chậu khác. Phân biệt dựa vào mối liên quan giữa khối áp xe với buồng trứng. Bảng 12.7 các đặc điểm siêu âm áp xe tai vòi-buồng trứng.

Hình 12.29: Siêu âm ngã âm đạo áp xe tai vòi-buồng trứng. Chú ý hình dạng bầu dục của khối áp xe tai vòi- buồng trứng, kèm thành và vách dày (dấu hoa thị). Tử cung (được ghi chú thích) cạnh khối áp xe

BẢNG 12.7	Các đặc điểm siêu âm áp xe tai vòi- buồng trứng
Khối choán chỗ đa thùy có thành dày Vách ngăn dày không hoàn toàn Dịch có phản âm, có dạng kính mờ Liên quan với buồng trứng

Xem tiếp: Siêu âm trong phụ khoa và sản khoa: Siêu âm đánh giá phần phụ (P3)

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP

youtube.com/bvntp