Sinh Học 7 Bài 26: Châu Chấu

1. Tóm tắt lý thuyết

• Lớp Sâu bọ có số lượng loài lớn và có ý nghĩa thực tiễn lớn trong ngành Chân khớp.
• Châu chấu thường gặp ở cánh đồng lúa. Châu chấu đại diện cho lớp Sâu bọ về cấu tạo và hoạt động sống.

1.1. Cấu tạo ngoài và di chuyển

• Cơ thể châu chấu có 3 phần: Đầu, ngực và bụng. Đầu có 1 đôi râu, ngực có 3 đôi chân và 2 đôi cánh.

• Khi di chuyển châu chấu có thể bò bằng cả 3 đôi chân trên cây, hay nhảy từ cây này sang cây khác bằng đôi chân sau (thường gọi là càng) hoặc nhảy, rồi sau đó bay bằng cánh nếu di chuyển xa.

1.2. Cấu tạo trong

1- Lỗ miệng, 2- Hầu, 3- Diều, 4- Dạ dày, 5- Ruột tịt

6- Ruột sau, 7- Trực tràng, 8- Hậu môn, 9- Tim

10- Hạch não, 11- Chuỗi thần kinh bụng, 12- Ống bài tiết

• Hệ tiêu hóa: Có thêm ruột tịt tiết dịch vị
• Hệ bài tiết: Có nhiều ống bài tiết lọc chất thải rồi đổ vào ruột sau
• Hệ hô hấp: Có các lỗ thở và hệ thống ống khí phân nhánh đem ôxi đến các tế bào

1- Vị trí lỗ thở 2- Nơi xuất phát ống khí

3- Ống khí phân nhánh

• Hệ tuần hoàn: Đơn giản, tim hình ống gồm nhiều ngăn ở mạch lưng, hệ mạch hở
• Hệ thần kinh: Dạng chuỗi hạch, hạch não phát triển

1.3. Dinh dưỡng

1- Râu đầu, 2- Mắt kép, 3- Mắt đơn, 4- Môi trên, 5- Hàm dưới

6- Tua hàm, 7- Hàm trên, 8- Môi trên, 9- Tua môi

• Nhờ cơ quan miệng khỏe và sắc, châu chấu gặm chồi và ăn lá cây. Thức ăn được tẩm nước bọt rồi tập trung ở diều. Được nghiền nhờ dạ dày cơ rồi tiêu hóa nhờ enzim do ruột tịt tiết ra.
• Khi châu chấu sống, bụng chúng luôn phập phồng. Đó là động tác hô hấp, hít và thải không khí qua lỗ thở ở mặt bụng.

1.4. Sinh sản và phát triển

• Châu chấu phân tính, tuyến sinh dục dạng chùm, tuyến phụ sinh dục ống.
• Trứng đẻ dưới đất thành ổ.
• Châu chấu non nở ra đã giống trưởng thành nhưng nhỏ, chưa đủ cánh, phải sau nhiều lần lột xác mới trở thành con trưởng thành. Đó là hình thức biến thái không hoàn toàn.

2. Bài tập minh họa

Câu 1: So với các loài sâu bọ khác như: bọ ngựa, cánh cam, kiến mối, bọ hung,… khả năng di chuyển của châu chấu có linh hoạt hơn không? Tại sao?

Hướng dẫn giải

Khả năng di chuyển của châu chấu linh hoạt hơn nhờ đôi càng (do đôi chân sau phát triển thành), chúng luôn giúp cơ thể bật ra khỏi chỗ bám đến nơi an toàn rất nhanh chóng. Nếu cần đi xa, từ cú nhảy đó, châu chấu giương đôi cánh ra, có thể bay từ nơi này đến nơi khác.

Câu 2: Hệ tiêu hóa và hệ bài tiết của Châu chấu có quan hệ như thế nào tới nhau?

Hướng dẫn giải

Các ông bài tiết lọc chất thải đổ vào cuối ruột giữa và đầu ruột sau để chất bài tiết theo cùng phân ra ngoài.

Câu 3: Vì sao hệ tuần hoàn ở sâu bọ lại đơn giản đi khi hệ thống ống khí phát triển?

Hướng dẫn giải

Ở sâu bọ việc cung cấp oxi do hệ thống ống khí đảm nhiệm, vì thế hệ tuần hoàn trở nên rất đơn giản, chỉ gồm một dãy tim hình ống, có nhiều ngăn để đẩy máu đem chất dinh dưỡng đi nuôi cơ thể.

Câu 4: Vì sao châu chấu non phải qua nhiều lần lột xác mới lớn lên thành con trưởng thành?

Hướng dẫn giải

Vì lớp vỏ cơ thể kém đàn hồi nên khi lớn lên vỏ cũ phải bong ra để hình thành vỏ mới lớn hơn.

3. Luyện tập

3.1. Bài tập tự luận

Câu 1: Quan hệ giữa dinh dưỡng và sinh sản ở châu chấu có ảnh hưởng gì tới các sinh vật khác và tới trạng thái cân bằng của hệ sinh thái trên cạn?

Câu 2: Thái độ của bạn như thế nào trong vấn đề bảo vệ, duy trì trạng thái cân bằng sinh thái dưới tác động của châu chấu?

3.2. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Châu chấu là đại diện thuộc lớp

a. Giáp xác

b. Thân mềm

c. Sâu bọ

d. Hình nhện

Câu 2: Cơ thể châu chấu chia làm mấy phần

a. Có hai phần gồm đầu và bụng

b. Có hai phần gồm đầu ngực và bụng

c. Có ba phần gồm đầu, ngực và bụng

d. Cơ thể chỉ là một khối duy nhất

Câu 3: Châu chấu di chuyển bằng cách

a. Bò bằng cả 3 đôi chân

b. Nhảy bằng đôi chân sau (càng)

c. Nhảy bằng đôi chân sau và bay bằng cánh

d. Tất cả các đáp án trên là đúng

Câu 4: Châu chấu có hệ thần kinh

a. Các tế bào rải rác

b. Dạng lưới

c. Dạng chuỗi hạch, hạch não phát triển

d. Chưa có hệ thần kinh

4. Kết luận

Sau khi học xong bài này các em cần:

• Trình bày được các đặc điểm cấu tạo ngoài của châu chấu liên quan đến sự di chuyển. Nêu được các đặc điểm cấu tạo trong, dinh dưỡng sinh sản và phát triển của châu chấu.
• Rèn kĩ năng quan sát tranh mẫu vật và hoạt động nhóm.
• Có ý thức yêu thích môn học.