Soạn Bài Cụm Danh Từ

I - Cụm danh từ là gì ?

1. Các từ ngữ được in đậm trong câu sau bổ sung ý nghĩa cho những từ nào ?

Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

(Ông lão đánh cá và con cá vàng)

2. So sánh các cách nói sau đây rồi rút ra nhận xét về nghĩa của cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ :

- túp lều / một túp lều

- một túp lều / một túp lều nát

- một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển.

3. Tìm một cụm danh từ. Đặt câu với cụm danh từ ấy rồi rút ra nhận xét về hoạt động trong câu của cụm danh từ so với một danh từ.

 

II - Cấu tạo của cụm danh từ

1. Tìm các cụm danh từ trong câu sau :

Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, họ hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.

(Em bé thông minh)

2. Liệt kê những từ ngữ phụ thuộc đứng trước và đứng sau danh từ trong các cụm danh từ trên. Sắp xếp chúng thành loại.

3. Điền các cụm danh từ đã tìm được vào mô hình cụm danh từ :

Phần trước		Phần trung tâm		Phần sau
t 2	t 1	T 1	T 2	s 1	s 2

 III - Luyện tập1. Tìm các cụm danh từ trong những câu sau :a) Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.(Theo Sơn Tinh, Thủy Tinh)b) [...] Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại(Thạch Sanh)c) Đại bàng nguyên là một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.(Thạch Sanh)2. Chép các cụm danh từ nói trên vào mô hình cụm danh từ.3. Tìm phụ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống trong phần trích sau :Khi kéo lưới lên, thầy nằng nặng. Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt ....xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay. Thật không ngờ thanh sắt ... lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt... mắc vào lưới.(Theo Sự tích Hồ Gươm) Lời giải:

I - Cụm danh từ là gì ?

Câu 1 : Các từ ngữ được in đậm trong câu sau bổ sung ý nghĩa cho những từ nào ?

Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

(Ông lão đánh cá và con cá vàng)

Trả lời :

Các từ ngữ in đậm bổ sung ý nghĩa cho những danh từ đứng trước và đứng sau nó :

- "xưa" bổ sung ý nghĩa cho "ngày"

- "hai" bổ sung ý nghĩa cho "vợ chồng"

- "ông lão đánh cá" bổ sung ý nghĩa cho "vợ chồng"

- "một" bổ sung ý nghĩa cho "túp lều"

- "nát trên bờ biển" bổ sung ý nghĩa cho "túp lều"

 

Câu 2 : So sánh các cách nói sau đây rồi rút ra nhận xét về nghĩa của cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ :

- túp lều / một túp lều

- một túp lều / một túp lều nát

- một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển.

Trả lời :

Danh từ càng nhiều từ bổ sung nghĩa thì sự vật càng cụ thể, rõ ràng hơn.

- Một túp lều : xác định được đơn vị

- Một túp lều nát : biết thêm được tình trạng của lều

- Một túp lều nát trên bờ biển : xác định thêm được địa điểm

 

Câu 3 : Tìm một cụm danh từ. Đặt câu với cụm danh từ ấy rồi rút ra nhận xét về hoạt động trong câu của cụm danh từ so với một danh từ.

- Cụm danh từ : những chiếc quạt mới tinh

- Đặt câu :

Những chiếc quạt mới tinh đang quay rất êm.

- Nhận xét :

+ Ý nghĩa đầy đủ

+ Cấu tạo phức tạp hơn "quạt"

+ Hoạt động giống danh từ "quạt"

Ghi nhớ :

- Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.

- Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một danh từ.

 

II - Cấu tạo của cụm danh từ

Câu 1 : Tìm các cụm danh từ trong câu sau :

Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, họ hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.

(Em bé thông minh)

Trả lời :

Các cụm danh từ : làng ấy ; ba thúng gạo nếp ; ba con trâu đực ; ba con trâu ấy ; chín con ; năm sau ; cả làng

 

Câu 2 + 3 : Liệt kê những từ ngữ phụ thuộc đứng trước và đứng sau danh từ trong các cụm danh từ trên. Sắp xếp chúng thành loại vào bảng sau

Phần trước		Phần trung tâm		Phần sau
t 2	t 1	T 1	T 2	s 1	s 2
			làng		ấy
ba	thúng		gạo	nếp
ba	con		trâu	đực
ba	con		trâu		ấy
chín			con
			năm		sau
cả			làng

Ghi nhớ :

- Mô hình cụm danh từ :

Phần trước		Phần trung tâm		Phần sau
t 2	t 1	T 1	T 2	s 1	s 2
tất cả	những	em	học sinh	chăm ngoan	ấy

- Trong cụm danh từ :

+ Các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho danh từ các ý nghĩa về số và lượng.

+ Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự vật ấy trong không gian hay thời gian.

 

III - Luyện tập

Câu 1 : Tìm các cụm danh từ trong những câu sau :a) Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.(Theo Sơn Tinh, Thủy Tinh)b) [...] Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.(Thạch Sanh)c) Đại bàng nguyên là một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.(Thạch Sanh)Trả lời :a) một người chồng thật xứng đángb) một lưỡi búa của cha c) một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ Câu 2 : Chép các cụm danh từ nói trên vào mô hình cụm danh từ.

Phần trước		Phần trung tâm		Phần sau
t 2	t 1	T 1	T 2	s 1	s 2
	một	người	chồng	thật xứng đáng
	một	lưỡi	búa	của cha
	một	con	yêu tinh	ở trên núi, có nhiều phép lạ

Câu 3 : Tìm phụ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống trong phần trích sau :Khi kéo lưới lên, thầy nằng nặng. Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt ....xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay. Thật không ngờ thanh sắt ... lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt... mắc vào lưới.(Theo Sự tích Hồ Gươm)Trả lời :Các phụ ngữ thích hợp là : ấy, vừa rồi, cũ,... Giải các bài tập Bài 11 SGK Ngữ văn 6 •Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng •Cụm danh từ •Luyện tập xây dựng bài tự sự - Kể chuyện đời thường