Soạn Bài Sọ Dừa

A. Bố cục :

- Đoạn 1 : Từ đầu đến đặt tên cho nó là Sọ Dừa : Sự ra đời của Sọ Dừa.

- Đoạn 2 : Tiếp đến phòng khi dùng đến : Sọ Dừa cưới cô út, trở về hình dáng tuấn tú và thi đỗ trạng nguyên.

- Đoạn 3 : Còn lại : Biến cố bị hãm hại và sự đoàn tụ vợ chồng.

B. Tóm tắt :

Có đôi vợ chồng nghèo phải đi ở cho nhà phú ông và hiếm muộn con cái. Một lần bà vợ uống nước trong cái vỏ dừa, về nhà có mang, sinh ra một đứa bé kì dị, không chân không tay, tròn như quả dừa. Toan vứt đi thì đứa bé cầu xin nên bà vợ không nỡ mà giữ đứa bé lại, đặt tên Sọ Dừa.

Sọ Dừa xin đi chăn bò cho nhà phú ông để lấy tiền nuôi cha mẹ. Phú ông đồng ý vì thấy Sọ Dừa nuôi bò giỏi. Phú ông lại sai ở trên núi để chăn, cơm nước đã có ba cô con gái đem lên cho. Hai cô chị hắt hủi, còn cô em út thùy mị phát hiện Sọ Dừa không phải người thường nên đem lòng yêu thương và săn sóc.

Cuối mùa đi ở, Sọ Dừa bảo mẹ đến hỏi con gái phú ông. Sọ Dừa đã đáp ứng vật thách cưới, phú ông hỏi ý ba cô. Cô út ưng chịu.

Sau khi cưới Sọ Dừa hiện thành chàng trai tuấn tú, học hành thông minh và đậu Trạng Nguyên.

Khi từ giã vợ đi sứ, quan trạng đưa cho vợ hòn đá lửa, con dao và hai quả trứng gà dặn phải dắt trong người.

Hai cô chị lập mưu đẩy em xuống biển bị cá kình nuốt. Nhờ con dao mà cô giết cá rồi dạt vào đảo hoang. Cô đã dùng đá lửa để nướng cá ăn qua ngày. Hai quả trứng nở ra hai con gà.

Khi quan trạng trở về, nghe tiếng gà gáy, ghé vào đảo rước vợ về nhà mở tiệc ăn mừng. Tiệc tan quan dẫn vợ ra, hai người chị xấu hổ trốn đi mất.

I. Đọc - Hiểu văn bản

Câu 1 : Sự ra đời của Sọ Dừa có gì khác thường ? Kể về sự ra đời của Sọ Dừa như vậy, nhân dân muốn thể hiện điều gì và muốn chú ý đến những con người như thế nào trong xã hội ?

- Sự ra đời khác thường của Sọ Dừa :

+ Sự mang thai khác thường của bà mẹ : uống nước mưa ở cái sọ dừa bên gốc cây to.

+ Hình dạng khi ra đời khác thường : không chân không tay, tròn như một quả dừa.

+ Tuy hình dạng khác thường nhưng Sọ Dừa biết nói như người. Lớn lên "vẫn không khác lúc nhỏ, cứ lăn lông lốc trong nhà, chẳng làm được việc gì".

- Kể về sự ra đời của Sọ Dừa, nhân dân thể hiện sự cảm thông với nhân vật có số phận thấp hèn trong xã hội xưa - đó là nhân vật mang lốt xấu xí. Chính sự ra đời khác thường ấy bao hàm khả năng mở ra những tình huống khác thường để phát triển cốt truyện.

Câu 2 : Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua những chi tiết nào ? Em có nhận xét gì về quan hệ giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong của nhân vật ?

- Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện qua những chi tiết :

+ Đầu tiên là chăn bò, con nào cũng no căng, Sọ Dừa biến đổi lốt người mắc võng đào thổi sáo để điều khiển lũ bò gặm cỏ.

+ Thứ hai là hỏi con gái phú ông làm vợ. Chàng nhẹ nhàng vượt qua bởi đáp ứng được đồ thách cưới và bởi cô út đã yêu chàng từ trước.

+ Thứ ba là có tài học, thi đỗ Trạng Nguyên.

+ Thứ tư là lường trước được những bất ngờ đã đưa vợ những vật phòng thân để đối phó với hai người chị tàn ác.

- Hình thức bên ngoài dị dạng (tròn như một quả dừa) của nhân vật đối lập với phẩm chất bên trong (thông minh, tài giỏi). Sự đối lập này khẳng định giá trị bản chất và chân chính của con người, đồng thời thể hiện ước mơ mãnh liệt về một sự đổi đời của người xưa.

Câu 3 : Tại sao cô út lại bằng lòng lấy Sọ Dừa ? Em có nhận xét gì về nhân vật cô út ?

- Cô út bằng lòng lấy Sọ Dừa vì :

+ Cô nhận biết được thực chất, vẻ đẹp bên trong của Sọ Dừa "không phải người phàm trần".

+ Cô út yêu Sọ Dừa chân thành "có của ngon vật lạ đều giấu đem cho chàng".

- Nhận xét về cô út:

+ Cô "hiền lành, tính hay thương người, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế" ; khác với hai cô chị "ác nghiệt, kiêu kì, thường hắt hủi Sọ Dừa".

+ Cô út thông minh, biết xử trí kịp thời để thoát nạn "đâm chết cá khoét bụng cá chui ra, cọ đá vào nhau bật lửa, nướng cá sống qua ngày, chờ có thuyền đi qua thì gọi vào cứu".

+ Đây là con người bằng tình thương, tình yêu con người để đi đến hạnh phúc, nên xứng đáng được hưởng hạnh phúc. Cùng với nhân vật Sọ Dừa, nhân vật cô út cũng thể hiện được ước nguyện của nhân dân.

Câu 4 : Trong truyện, Sọ Dừa có hình dạng xấu xí nhưng cuối cùng đã được trút bỏ lốt, cùng cô út hưởng hạnh phúc, còn hai cô chị thì phải bỏ nhà trốn đi. Qua kết cục này, em thấy người lao động mơ ước điều gì ?

- Mơ ước về sự đổi đời : Sọ Dừa từ thân phận thấp kém, xuất thân trong một gia đình đi ở, hình dạng xấu xí, ... trở thành người đẹp đẽ thông minh, tài giỏi, và được hưởng hạnh phúc.

- Mơ ước về sự công bằng : người thông minh, tài giỏi thì được hưởng hạnh phúc, kẻ tham lam, độc ác thì bị trừng trị thích đáng.

Câu 5 : Hãy nêu những ý nghĩa chính của truyện Sọ Dừa.

- Truyện đề cao giá trị thực chất, ca ngợi vẻ đẹp bên trong của con người. Từ đó, truyện nêu một bài học kinh nghiệm khi đánh giá con người : phải xem xét toàn diện, không chỉ dừng lại ở biểu hiện bên ngoài. Đó là ý nghĩa nhân bản, thể hiện đạo lí truyền thống của nhân dân.

- Truyện đề cao lòng nhân ái : "Thương người như thể thương thân". Chính lòng nhân ái sẽ đem lại hạnh phúc cho con người.

- Truyện khẳng định niềm tin vào chiến thắng cuối cùng của sự công bằng đối với bất công, của tình yêu chân chính đối với sự tham lam, độc ác.

II. Luyện tập

Câu 1 : Trong truyện cổ tích Việt Nam và nước ngoài có nhiều truyện kể về các nhân vật giống Sọ Dừa (người ban đầu mang hình dạng xấu xí, có nhiều tài năng, cuối cùng trút bỏ lốt thành người đẹp và được hưởng hạnh phúc). Em hãy đọc phần Đọc thêm và tìm đọc một số truyện giống truyện Sọ Dừa để biết rõ hơn điều này.

Trả lời : Các em có thể tham khảo 1 số truyện đọc sau :

- Chàng Chuối

- Người lấy Cóc

- Chàng Bầu (của dân tộc Mường)

- Nàng tiên khỉ (của dân tộc H'mông)

Câu 2 : Kể diễn cảm truyện Sọ Dừa

Để có thể kể diễn cảm truyện Sọ Dừa, cần lưu ý thể hiện đúng giọng kể và giọng đối thoại của các nhân vật :

- Giọng van nài của nhân vật Sọ Dừa : "Mẹ ơi, con là người đấy ... tội nghiệp".

- Giọng than phiền của người mẹ : "Con nhà người ta .... chẳng được tích sự gì".

- Giọng thuyết phục của Sọ Dừa : "Gì chứ chăn bò .... đến ở chăn bò".

- Giọng mỉa mai, kẻ cả của phú ông : "Ừ, được ... sang đây".

- Giọng chống chế và kinh miệt của phú ông : "Để ta hỏi ... không đã".

Ngoài việc thể hiện chất giọng, việc ngắn lời, ngừng nghỉ để chuyển đoạn và tình huống truyện cũng là yếu tố giúp cho việc kể được diễn cảm hơn.