Soạn Bài Số Phận Con Người (Sô-Lô-Khốp)

1. Tác giả- M. Sô-lô-khốp(1905 – 1984) là nhà văn Nga lỗi lạc được coi là một trong những nhà văn lớn nhất của thế kỉ XX- Ông đã từng làm nhiều nghề: lao công, khuân vác, kế toán, thợ xây để sinh sống và thực hiện giấc mơ viết văn.- Ngoài giờ làm việc đến toà soạn báo Thanh niên tham gia sinh hoạt văn học với “đội cận vệ trẻ”- Năm 1925 quay trở lại quê hương viết “Sông Đông êm đềm”+ Năm 1926 những truyện ngắn sông Đông được xuất bản+ Cuối năm 1927 Quyển I sông Đông êm đềm được viết và công bố "được quần chúng đặc biệt quan tâm .. Xêraphimôvich: “Con đại bàng non mỏ vàng bất chợt vẫy lên đôi cánh mênh mang” Trong thời chiến tranh vệ quốc (41- 45) với tư cách là phóng viên, Sôlôkhốp khoác áo lính sáng tác nhiều tác phẩm ở thể loại: bài kí, chính luận, truyện ngắn.- Năm 1939 được bầu làm viện sĩ viện Hàn lâm khoa học Liên Xô. Năm 1965, Sôlôkhốp được tặng giải thưởng Nôbel văn - Sôkhôlốp mất ngày 21/2/1984

2. Tác phẩm- Số phận con người được sáng tác 1957, được coi là tiểu anh hùng ca- Thể hiện cách nhìn cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện, chân thực và thể hiện đổi mới cách miêu tả nhân vật, đã khám phá, ngợi ca tính cách Nga, con người có ý chí kiên cường, giàu lòng nhân ái, sự cứng rắn và mềm dịu của tâm hồn.

3. Đọc hiểu văn bản

 

Câu 1 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Hoàn cảnh và tâm trạng của An-đrây Xô-cô-lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va-ni-a được miêu tả như thế nào?  

* Hoàn cảnh và tâm trạng của An-đrây Xô-cô-lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va-ni-a được miêu tả như sau:- Chiến tranh ập đến, Xôcôlốp ra mặt trận. Chiến đấu bị thương, bị bắt làm tù binh, trải qua bao khổ cực gian truân - Mặc dù số phận như vậy nhưng Xôcôlốp vấn giữ vững được khí phách anh hùng của người lính Xô Viết.- Sau chiến tranh Xôcôlốp được giải ngũ, về hậu phương mới biết vợ và con bị chết vì bom đạn, con trai của anh cũng là một chiến sĩ hồng quân nhưng hi sinh đúng vào ngày chiến thắng trên đất Đức => Xôcôlốp sống trong cảnh cô đơn ghê gớm.- Sau đó trở lại cuộc sống thường ngày, anh phải lo kiếm kế sinh nhai đầy eo xèo và chua chát.=> Chính sự mất mát quá lớn đã làm cho Xôcôlốp luôn sống trong đau khổ. Nó buộc anh phải phiêu bạt tìm đến nhiều nơi để kiếm sống.- Trong khi đó người đàn ông 46 tuổi ngày càng tồi tệ về thể chất thú nhận: “trái tim tôi đã suy kiệt”, tệ hơn là Xôcôlốp chìm vào men rượu để chạy trốn quá khứ và quên đi hiện tại+ Nỗi đau mất mát đó in đậm trên gương mặt của anh+ Vò xé trái tim anh+ Tàn phá sức khoẻ anh- Anh đã khóc trước mặt của bé Va-ni-a (mồ côi cha mẹ, cũng là nạn nhân của chiến tranh, lang thang, vất vưởng, đói rách, ăn xin, nhưng chú bé vẫn thật hồn nhiên, trong sáng). Nỗi đau của anh không diễn tả được bằng lời mà nó nuốt đắng trong tim nghẹn ngào thành những giọt nước mắt.=> Số phận đau thương nghiệt ngã những mất mát không gì bù đắp nổi do chiến tranh gây ra. Ý nghĩa tố cáo chiến tranh toát ra từ đây. Câu 2 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Việc An-đrây Xô-cô-lốp sau khi nhận bé Va-ni-a làm con nuôi tác động lớn lao đến hai cha con như thế nào? Tâm hồn thơ ngây của bé Va-ni-a và lòng nhân hậu của An-đrây xô-cô lốp được biểu hiện như thế nào? Điểm nhìn của người kể chuyện có giống điểm nhìn của nhân vật không?

 

* Việc An- đrây Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a tác động lớn đến cả hai nhân vật - Giữa lúc đang lâm vào tâm trạng buồn đau, bế tắc Xô - cô - lôp gặp bé Va - ni - a cũng là một nạn nhân đáng thương của chiến tranh. Qua việc nhận bé Va - ni - a làm con nuôi, sự ngây thơ tin tưởng, tình cảm gắn bó quyến luyến của bé đã phần nào xoa dịu trái tim đã “suy kiệt”, “chai sạn” vì đau khổ của Xô - cô - lôp. Anh đã lại có những “niềm vui không lời nào tả xiết”. Trở thành nơi nương tựa, che chở cho bé, điều đó đem lại cho anh niềm vui và hạnh phúc.* Tâm hồn ngây thơ của bé Va - ni - a và lòng nhân hậu của An - đrây Xô - cô - lôp được biểu hiện:- Với Va - ni - a: Khi được nhận làm con, Va - ni - a vô cùng sung sướng và xúc động, cậu vui vẻ, hồn nhiên, gắn bó, quyến luyến chẳng rời người bố: áp sát vào người, ôm chặt lấy cổ, áp chặt má, bố đi vắng thì “khóc suốt từ sáng đến tối”. Đó là sự sung sướng, ngạc nhiên và hạnh phúc.- Với Xô - cô - lôp: anh đã thương cảm với số phận Va - ni - a: không cha, không mẹ, không nơi nương tựa vì thế quyết định nhận Va - ni - a là con và rồi chăm sóc chu đáo như con đẻ. Anh đã âm thầm chịu đựng những đau khổ vì sợ Va - ni - a đau khổ. Có cậu bé, anh thấy mình như được hồi sinh, anh thấy mọi thứ như bắt đầu trở nên “êm dịu hơn". Như vậy, chính lòng nhân ái đã giúp anh vượt qua cô đơn. Tình cảm giữa họ là tình cảm chân thành thắm thiết của hai người đều phải chịu những mất mát lớn trong chiến tranh. Họ gặp nhau một cách ngẫu nhiên nhưng khi gặp nhau họ lại khăng khít với nhau, yêu thương nhau, bù đắp cho nhau.* Điểm nhìn của An - đrây Xô - cô - lôp hoàn toàn trùng khớp với điểm nhìn của tác giả: “Cái chính ở đây là phải biết kịp thời quay mặt đi. Cái chính ở đây là đừng làm tổn thương trái tim em bé, đừng để cho em thấy những giọt nước mắt đàn ông hiếm hoi nóng bỏng lăn trên má anh”.=> Điểm nhìn của tác giả chan chứa tình yêu thương, hướng tới cuộc sống bình yên, tâm hồn trong sáng của trẻ thơ,đầy giá trị nhân đạo.

 

Câu 3 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: An -drây Xô-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn như thế nào (khó khăn trong đời thường, chiêm bao ám ảnh và nỗi đau không nguôi)?

 

Trả lời:* An -drây Xô-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn chồng chất chật vật:– Khó khăn trong đời thường khi anh mới nhập rời ngũ, anh đã nhận nuôi bé Van-ni-la. Anh gặp tai nạn vào tháng 10 năm ngoái. Đâm vào 1 con bò, kết quả anh tước bằng lái xe. Cuộc sống nghèo khó, không có tiền.– Nỗi chiêm bao ám ảnh trong mỗi giấc ngủ của anh. => Qua sự đau khổ của Xô-cô -lốp cho ta thấy cái giá đắt của chiến tranh để lại lên án chiến tranh, ca ngợi khí phách anh hùng của nhân dân Xô Viết.

 

Câu 4 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Nhận xét về thái độ người kể chuyện. Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề ở cuối tác phẩm?  Trả lời:- Thái độ người kể chuyện: khâm phục, đồng cảnh và tin tưởng+ Tin tưởng vào tương lai qua hình ảnh chú bé Vania.+ Tin tưởng vào sức mạnh tiềm ẩn và những cống hiến thầm lặng mà to lớn của những thế hệ con người Nga trong cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.- Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề: như là lời nhắc nhở, kêu gọi trách nhiệm của toàn xã hội đối với mỗi số phận

 

Câu 5 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Theo Anh/chị, qua đoạn trích này, Sô -lô-khốp nghĩ gì về số phận con người?

 

Trả lời:- Số phận con người chứa đựng một nội dung sâu sắc về triết học và thẩm mĩ:+ Là sức mạnh tinh thần có khả năng cứu vớt con người và nhờ nó con người có thể vượt qua sự tàn phá huỷ diệt của chiến tranh, xây dựng cuộc sống tự do, yên lành.+ Số phận con người có thể khổ cực nhưng ông tin tưởng rằng ý chí nghị lực của con người có thể khắc phục mọi khó khăn, gian khó khăn, gian khổ, vượt qua số phận éo le. + Ông kêu gọi, nhắc nhở sự quan tâm, trách nhiệm của toàn xã hội đối với những con người bất hạnh.

 

Luyện tậpCâu 1 - Luyện tập trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Tìm cái mới của truyện ngắn"Số phận con người" trong việc miêu tả cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân liên xô?  Trả lời:- Tác phẩm có cách nhìn cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện, chân thực- Đổi mới trong cách miêu tả nhân vật, khám phá tính cách Nga, khí phách anh hùng và nhân hậu của người lính Xô Viết. - Tác giả tôn trọng sự thật ( khắc nghiệt, cay đắng)  Câu 2 - Luyện tập trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Tưởng tượng và viết một đoạn văn về cuộc sống tương lai của hai bố con.

 

Trả lời: Tới Ka-sa-rư, hai cha con sau khi đã yên ổn được chỗ ở, Xô-cô-lốp tìm được một công việc mới là làm bảo vệ một trường tiểu học, hai cha con cứ vậy sống qua ngày. Một thời gian sau, nhà nước có các chính sách bảo trợ xã hội,bù đắp những số phận nghèo khổ do chiến tranh. Va-ni -a đã được đi học, bằng sự thông minh và sự cố gắng, động viên của người cha, Vania đã trưởng thành theo năm tháng, sau này trở thành nhà khoa học lỗi lạc, chuyên cứu vớt những linh hồn nghèo khổ, trở thành nhà tâm lý học nổi tiếng và là nhà hòa bình của nhân loại. Câu 1 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Hoàn cảnh và tâm trạng của An-đrây Xô-cô-lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va-ni-a được miêu tả như thế nào?  Trả lời:* Hoàn cảnh và tâm trạng của An-đrây Xô-cô-lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va-ni-a được miêu tả như sau:- Chiến tranh ập đến, Xôcôlốp ra mặt trận. Chiến đấu bị thương, bị bắt làm tù binh, trải qua bao khổ cực gian truân - Mặc dù số phận như vậy nhưng Xôcôlốp vấn giữ vững được khí phách anh hùng của người lính Xô Viết.- Sau chiến tranh Xôcôlốp được giải ngũ, về hậu phương mới biết vợ và con bị chết vì bom đạn- Sau đó trở lại cuộc sống thường ngày, anh phải lo kiếm kế sinh nhai đầy eo xèo và chua chát.- Trong khi đó người đàn ông 46 tuổi ngày càng tồi tệ về thể chất thú nhận: “trái tim tôi đã suy kiệt”, tệ hơn là Xôcôlốp chìm vào men rượu để chạy trốn quá khứ và quên đi hiện tại đau khổ cô đơn- Anh đã khóc trước mặt của bé Va-ni-a (mồ côi cha mẹ, cũng là nạn nhân của chiến tranh, lang thang, vất vưởng, đói rách, ăn xin, nhưng chú bé vẫn thật hồn nhiên, trong sáng).  Câu 2 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Việc An-đrây Xô-cô-lốp sau khi nhận bé Va-ni-a làm con nuôi tác động lớn lao đến hai cha con như thế nào? Tâm hồn thơ ngây của bé Va-ni-a và lòng nhân hậu của An-đrây xô-cô lốp được biểu hiện như thế nào? Điểm nhìn của người kể chuyện có giống điểm nhìn của nhân vật không?  Trả lời:* Việc An- đrây Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a tác động lớn đến cả hai nhân vật - Qua việc nhận bé Va - ni - a làm con nuôi, sự ngây thơ tin tưởng, tình cảm gắn bó quyến luyến của bé đã phần nào xoa dịu trái tim đã “suy kiệt”, “chai sạn” vì đau khổ của Xô - cô - lôp. Anh đã lại có những “niềm vui không lời nào tả xiết”. Trở thành nơi nương tựa, che chở cho bé, điều đó đem lại cho anh niềm vui và hạnh phúc.* Tâm hồn ngây thơ của bé Va - ni - a và lòng nhân hậu của An - đrây Xô - cô - lôp được biểu hiện:- Với Va - ni - a: Va - ni - a vô cùng sung sướng và xúc động, cậu vui vẻ, hồn nhiên, gắn bó, quyến luyến chẳng rời người bố- Với Xô - cô - lôp: Có cậu bé, anh thấy mình như được hồi sinh, anh thấy mọi thứ như bắt đầu trở nên “êm dịu hơn". Như vậy, chính lòng nhân ái đã giúp anh vượt qua cô đơn. * Điểm nhìn của An - đrây Xô - cô - lôp hoàn toàn trùng khớp với điểm nhìn của tác giả: “Cái chính ở đây là phải biết kịp thời quay mặt đi. Cái chính ở đây là đừng làm tổn thương trái tim em bé, đừng để cho em thấy những giọt nước mắt đàn ông hiếm hoi nóng bỏng lăn trên má anh”. => Điểm nhìn của tác giả chan chứa tình yêu thương, hướng tới cuộc sống bình yên, tâm hồn trong sáng của trẻ thơ,đầy giá trị nhân đạo. Câu 3 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: An -drây Xô-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn như thế nào (khó khăn trong đời thường, chiêm bao ám ảnh và nỗi đau không nguôi)? Trả lời:* An -drây Xô-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn chồng chất chật vật:– Khó khăn trong đời thường khi anh mới nhập rời ngũ, anh đã nhận nuôi bé Van-ni-la. Anh gặp tai nạn vào tháng 10 năm ngoái. Đâm vào 1 con bò, kết quả anh tước bằng lái xe. Cuộc sống nghèo khó, không có tiền.– Nỗi chiêm bao ám ảnh trong mỗi giấc ngủ của anh. => Qua sự đau khổ của Xô-cô -lốp cho ta thấy cái giá đắt của chiến tranh để lại lên án chiến tranh, ca ngợi khí phách anh hùng của nhân dân Xô Viết.  Câu 4 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Nhận xét về thái độ người kể chuyện. Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề ở cuối tác phẩm?  Trả lời:- Thái độ người kể chuyện: khâm phục, đồng cảnh và tin tưởng+ Tin tưởng vào tương lai qua hình ảnh chú bé Vania.+ Tin tưởng vào sức mạnh tiềm ẩn và những cống hiến thầm lặng mà to lớn của những thế hệ con người Nga trong cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.- Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề: như là lời nhắc nhở, kêu gọi trách nhiệm của toàn xã hội đối với mỗi số phận Câu 5 trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Theo Anh/chị, qua đoạn trích này, Sô -lô-khốp nghĩ gì về số phận con người?  Trả lời:- Số phận con người chứa đựng một nội dung sâu sắc về triết học và thẩm mĩ:+ Là sức mạnh tinh thần có khả năng cứu vớt con người và nhờ nó con người có thể vượt qua sự tàn phá huỷ diệt của chiến tranh, xây dựng cuộc sống tự do, yên lành.+ Số phận con người có thể khổ cực nhưng ông tin tưởng rằng ý chí nghị lực của con người có thể khắc phục mọi khó khăn, gian khó khăn, gian khổ, vượt qua số phận éo le. + Ông kêu gọi, nhắc nhở sự quan tâm, trách nhiệm của toàn xã hội đối với những con người bất hạnh. Luyện tậpCâu 1 - Luyện tập trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Tìm cái mới của truyện ngắn"Số phận con người" trong việc miêu tả cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân liên xô?  Trả lời:- Tác phẩm có cách nhìn cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện, chân thực- Đổi mới trong cách miêu tả nhân vật, khám phá tính cách Nga, khí phách anh hùng và nhân hậu của người lính Xô Viết. - Tác giả tôn trọng sự thật ( khắc nghiệt, cay đắng)  Câu 2 - Luyện tập trang 124 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Tưởng tượng và viết một đoạn văn về cuộc sống tương lai của hai bố con.  Trả lời: Tới Ka-sa-rư, hai cha con sau khi đã yên ổn được chỗ ở, Xô-cô-lốp tìm được một công việc mới là làm bảo vệ một trường tiểu học, hai cha con cứ vậy sống qua ngày. Một thời gian sau, nhà nước có các chính sách bảo trợ xã hội,bù đắp những số phận nghèo khổ do chiến tranh. Va-ni -a đã được đi học, bằng sự thông minh và sự cố gắng, động viên của người cha, Vania đã trưởng thành theo năm tháng, sau này trở thành nhà khoa học lỗi lạc, chuyên cứu vớt những linh hồn nghèo khổ, trở thành nhà tâm lý học nổi tiếng và là nhà hòa bình của nhân loại.