Sông Nước Cà Mau (Trích Đất Rừng Phương Nam - Đoàn Giỏi) - Tập 2

Câu 1. Bài văn miêu tả cảnh gì? Theo trình tự như thế nào? Dựa vào trình tự miêu tả, em hãy tìm bố cục của bài văn. Em hãy hình dung vị trí quan sát của người miêu tả. Vị trí ấy có thuận lợi gì trong việc quan sát và miêu tả?

a. Đây là một bài văn miêu tả khá đầy đủ về khung cảnh sông nước Cà Mau. Trình tự miêu tả bắt đầu từ ấn tượng chung về thiên nhiên vùng đất Cà Mau đến miêu tả cụ thể các kênh rạch, sông ngòi với cảnh vật hai bên bờ, cuối cùng là cảnh chợ nổi Năm Căn học trên mặt sông.

Bố cục bài văn gồm ba đoạn:

- Đoạn một: Từ đầu đến lặng lẽ một màu xanh đơn điệu: Ấn tượng ban đầu về thiên nhiên ở vùng đất Cà Mau.

- Đoạn hai: Tiếp theo đến ...khói sóng ban mai: Hệ thống kênh rạch chằng chịt ở Cà Mau và hình ảnh con sông Năm Căn rộng lớn,

- Đoạn ba: Phần còn lại: Đặc tả cảnh chợ nổi Năm Căn đông vui, trù phú.

Tác giả nhập thân vào nhân vật chính là chú bé An để kể chuyện theo ngôi thứ nhất nên xưng “tôi".

b. Vị trí để quan sát và miêu tả của người kể chuyện là ngồi trên con thuyền xuôi theo các kênh rạch đổ ra sông Năm Căn rồi dừng lại ở chợ Năm Căn. Với điểm nhìn như vậy, người kể chuyện có thể miêu tả cảnh quan một vùng rộng lớn theo trình tự tự nhiên, hợp lí: miêu tả lần lượt về các kênh, rạch và cảnh vật hai bên bờ một cách kĩ càng hoặc lướt qua, tuỳ thuộc vào ấn tượng mà cảnh vật ấy tạo ra.

Trong bài này, tác giả đã vận dụng vốn sống phong phú của mình về địa lí, về ngôn ngữ địa phương để giải thích cách đặt tên các dòng sông, dòng kênh ở vùng này nhằm nâng cao hiểu biết cho người đọc.

Câu 2. Trong đoạn văn (từ đầu đến ...lặng lẽ một màu xanh đơn điệu) tác giả đã diễn tả ấn tượng ban đầu bao trùm về vùng sông nước Cà Mau. Ấn tượng ấy như thế nào và được cảm nhận qua những giác quan nào?

- Ấn tượng ban đầu của tác giả về vùng đất Cà Mau là không gian rộng lớn mênh mông với hệ thống sông ngòi, kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện. Tất cả được bao trùm trong màu xanh bất tận của trời, nước, của rừng cây.

- Để làm nổi bật ấn tượng trên đây, tác giả miêu tả khung cảnh thiên nhiên qua cảm nhận của thị giác và thính giác, đặc biệt là cảm giác về màu xanh với nhiều sắc độ đậm nhạt khác nhau và âm thanh rì rào bất tận của rừng đước, của sóng và gió.

- Nhà văn đã khéo léo kết hợp giữa nghệ thuật miêu tả với nghệ thuật kể chuyện và sử dụng các biện pháp nghệ thuật như liệt kê, điệp từ, đặc biệt là những tính từ chỉ màu sắc và trạng thái cảm giác để thể hiện nội dung trên.

Câu 3. Qua đoạn nói về cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh ở vùng Cà Mau, em có nhận xét gì về các địa danh ấy? Những địa danh này gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên vùng Cà Mau?

Mở đầu đoạn văn, tác giả miêu tả khái quát hệ thống sông ngòi, kênh rạch vùng Cà Mau, giải thích về nguồn gốc một số địa danh; cách đặt tên cho các dòng sông, con kênh, vùng đất... Điều đó cho thấy thiên nhiên Cà Mau hoang dã và phong phú. Con người sống gần gũi với thiên nhiên nên giản dị, chất phác. Họ đặt tên cho các vùng đất, các con kênh không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên.

Câu 4. Em hãy đọc kĩ lại đoạn văn từ Thuyền chúng tôi chèo thoát qua... đến sương mù và khói sóng ban mai và trả lời các câu hỏi sau:

a. Tìm những chi tiết thể hiện sự rộng lớn, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước.

b. Trong câu Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn có những động từ nào chỉ cùng một hoạt động của con thuyền? Nếu thay đổi trình tự những động từ ấy trong câu thì có ảnh hưởng gì đến nội dung được diễn đạt hay không? Nhận xét về sự chính xác và tinh tế trong cách dùng từ của tác giả ở câu này.

c. Tìm trong đoạn văn những từ miêu tả màu sắc của rừng đước và nhận xét về cách miêu tả màu sắc của tác giả.

a. Sự rộng lớn, hùng vĩ của sông Năm Căn và rừng đước hai bên bờ sông được tác giả thể hiện qua các chi tiết:

- Dòng sông Năm Căn mênh mông.

- Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.

- Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng.

- Con sông rộng hơn ngàn thước.

- Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

b. Các động từ, cụm động từ chỉ cùng một hoạt động của con thuyền: thoát qua, đổ ra, xuôi về. Không thể thay đổi trình tự các động từ, cụm động từ ấy trong câu vì như thế sẽ không diễn tả được chính xác trạng thái hoạt động của con thuyền trong những hoàn cảnh khác nhau: từ thoát qua có ý nói con thuyền vượt qua kênh một cách khó khăn, nguy hiểm; từ đổ ra diễn tả con thuyền từ con kênh nhỏ ra dòng sông lớn; từ xuôi về diễn tả con thuyền nhẹ nhàng xuôi theo dòng nước...

c. Tác giả đã diễn tả màu xanh của rừng đước với ba sắc thái: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ. Những sắc thái ấy chỉ độ đậm nhạt của các lớp cây đước từ non đến già nối tiếp nhau.

Câu 5. Những chi tiết, hình ảnh nào về chợ Năm Căn thể hiện được sự tấp nập, đông vui, trù phú và độc đáo của chợ vùng Cà Mau?

+ Sự tấp nập, đông vui, trù phú của chợ Năm Căn được thể hiện qua khung cảnh rộng lớn, hàng hoá phong phú, thuyền bè san sát, những đống gỗ cao như núi, những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông, những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng-sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi,...

+ Sự độc đáo của chợ Năm Căn thể hiện ở các chi tiết:

- Chợ chủ yếu họp ngay trên sông nước với những con thuyền bán hàng len lỏi mọi nơi, người ta có thể mua mọi thứ mà không cần phải bước ra khỏi thuyền.

- Sự đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói của người bán kẻ mua thuộc nhiều dân tộc: người Hoa, người Miên, người Chà Châu Giang,...

Câu 6. Qua bài văn này, em cảm nhận được gì về vùng Cà Mau cực Nam của Tổ quốc?

Bài văn miêu tả quang cảnh thiên nhiên sông nước Cà Mau. Thiên nhiên ở đây bao la, hùng vĩ, đặc biệt là hệ thống kênh rạch, sông ngòi và rừng đước. Chợ Năm Căn là hình ảnh độc đáo thể hiện sự trù phú, đa dạng của cuộc sống ở đây.

Nghệ thuật miêu tả vừa khái quát, vừa cụ thể. Tác giả đã huy động tất cả giác quan để cảm nhận, quan sát và miêu tả. Với vốn hiểu biết phong phú về thiên nhiên và cuộc sống nơi đây, tác giả đã giúp người đọc hình dung rõ ràng và càng thêm yêu mến mảnh đất tận cùng phía Nam của Tổ quốc.