Spinel Xanh Coban (Cobalt Blue Spinel): Loại đá độc đáo ở Việt Nam

Tháng năm 30, 2022 by Aquamarine Kiến Thức Đá Quý Cobalt Spinel hay spinel xanh coban là gì?

Cobalt spinel còn có tên tiếng anh khác là cobalt blue spinel được khai thác được ở Sri Lanka, Tanzania, Myanmar, Pakistan và Việt Nam. Huyện Lục Yên nằm ở miền bắc Việt Nam là một tỉnh có số lượng lớn đá quý và cũng là nguồn cung cấp đá Cobalt Spinel xanh lam rực rỡ nổi tiếng thế giới.

Cobalt spinel thuộc họ đá Spinel nổi tiếng. Đá Spinel được biết đến nhiều qua màu hồng, màu đỏ hay màu oải hương. Trong khi đó, Spinel xanh coban là loại đá có màu sắc hiếm có và giá trị nhất trong các màu đá Spinel.

Hai mỏ đá Spinel chính của Việt Nam nằm ở Lục Yên và Quỳ Châu được phát hiện vào cuối những năm 1980. Các mỏ đá ở tỉnh Lục Yên hầu hết được khai thác từ những năm 1990. Khu vực này được biết đến với đá Spinel đỏ, đá Ruby và đá Sapphire có chất lượng cao và nơi đây cũng được biết đến là một nơi sản xuất đá Spinel màu xanh lam rực rỡ nổi tiếng từ những năm 2000.

Các phân tích hóa học và quang phổ chỉ ra rằng màu xanh lam được tạo ra do chất cobalt hay coban (Co²⁺) kết hợp với sự xuất hiện của các nguyên tố sắt. Qua quá trình kiểm tra thạch học, các nhà khoa học đã xác nhận loại đá này hình thành thông qua sự biến đổi địa chất dữ dội trong các đợt hình thành mảng kiến tạo.

Các mảng lớn cacbonat trong đại dương cổ đại đã bị kẹp giữa các lớp đất đá và biến dạng rất nhiều trong quá trình kiến tạo này, dẫn đến sự hình thành đá cẩm thạch và đá Spinel. Song song đó, Coban (ở mức độ thấp hơn là sắt) là nguyên nhân tạo ra màu xanh lam, đã được tác động mạnh mẽ bởi chất lỏng trong quá trình biến chất của chuỗi trầm tích.

Đá Cobalt Blue Spinel cũng như các loại đá quý màu xanh lam khác nhìn chung rất phổ biến, bằng chứng là sự lôi cuốn cổ điển của đá Sapphire và xu hướng gần đây nhất là đá Paraiba Tourmaline và đá Apatit xanh lam sáng trong cùng một dải màu.

Trong bài viết này, chúng tôi tìm hiểu các đặc điểm đá Cobalt Blue Spinel Việt Nam và địa chất của các mỏ để hiểu rõ hơn về nguồn gốc của loại đá quý này.

 

Spinel cobalt xanh coban ở Việt Nam được khai thác ở đâu?

Thị trấn Yên Thế của huyện Lục Yên, thuộc tỉnh Yên Bái, nằm ở phía bắc Việt Nam. Tất cả các điểm khai thác đá Spinel xanh của huyện Lục Yên đều nằm trong bán kính 20km tính từ Yên Thế.

Các trầm tích đá Spinel xanh coban là Bãi Gấu, Mây Trung, Bãi Sơn, Bãi Lính 1, Khe Khỉ, Khâu Ca, Lũng Thin, Lũng Đẩy, Kim Kang và Chùm Trăn. Trong số này, chỉ có Mây Trung, Bãi Sơn và Bãi Lính 1 là các mỏ đá chính, còn lại là các sa khoáng thứ cấp. Bãi Sơn không còn được khai thác chính từ năm 2012.

Mây Trung được chia thành hai địa điểm nằm cách nhau khoảng 150m. Một là vách đá cẩm thạch nơi có thể khai thác đá Spinel màu đỏ và màu xanh oải hương, địa điểm thứ hai là nơi khai thác đá Spinel màu xanh coban từ một mạch đá cẩm thạch.

Spinel xanh coban ở Việt Nam được khai thác như thế nào?

Ba mỏ chính tại Mây Trung, Bãi Sơn và Bãi Lính 1, nằm trên một dãy núi bao gồm đá cẩm thạch cao khoảng 600m. Mỗi địa điểm được khai thác bởi một số ít người dân địa phương, chủ yếu là nông dân đang cố gắng kiếm thêm thu nhập. Đá Spinel xanh coban được khai thác từ ​​đá cẩm thạch bằng các dụng cụ cầm tay và một chiếc búa khoan.

Các mỏ thứ cấp tạo ra phần lớn sản lượng Spinel xanh coban. Một số mỏ thứ cấp nằm trong thung lũng ở phía đông của dãy núi giàu đá Spinel. Chúng bao gồm Cổ Ngạn, Khâu Ca, Lũng Thin, Lũng Đẩy và Kim Kang.

Khe Khỉ và Bãi Gấu nằm trong núi trong một lưu vực thứ cấp nhỏ. Các thợ mỏ sử dụng vòi nước và rửa quặng để phân loại sỏi chứa đá quý. Một số trầm tích thứ cấp được khoanh vùng trong các hang động đá vôi bên trong đá cẩm thạch. Những viên sỏi nặng được rửa sạch và phân loại bên trong hang động và đưa lên bề mặt, nơi chúng được phân loại dưới ánh sáng ban ngày.

Đá Spinel xanh coban từ các mỏ nguyên sinh được tìm thấy ở hai dạng khác nhau. Thông thường những người khai thác gặp chúng trong “lưới” dưới dạng tinh thể cỡ cm, đôi khi có hình bát diện đẹp mắt,với một số phần có chứa thành phần đá quý, hoặc dưới dạng tập hợp của các tinh thể bát diện nhỏ có chất lượng khác nhau. Chúng được chia hoặc nghiền nhỏ bởi những người khai thác để chiết xuất một lượng nhỏ đá Spinel quý hiếm.

Một số viên đá Cobalt Blue Spinel được tìm thấy có kích thước lớn hơn 5 carat nhưng thường không đạt được chất lượng cao về màu sắc hoặc độ tinh khiết. Các đá Spinel màu xanh cũng thường được tìm thấy dưới dạng khối bát diện kích thước milimet hoặc cặp song sinh trong đá cẩm thạch.

Màu sắc, tông màu và độ bão hòa của đá Spinel màu xanh thay đổi tùy theo từng vùng. Trong trầm tích Bãi Gấu thứ cấp, các tinh thể có màu xanh coban đậm và thường đạt tới 10 carat. Ở Chùm Trăn và Bãi Sơn, đá Spinel có màu xanh coban sáng và có thể đạt tới 5 carat. Các tinh thể từ Mây Trung và Khe Khỉ có màu xanh coban rất bão hòa nhưng khá nhỏ.

Những viên đá Spinel màu xanh có kích thước milimet từ các khu vực trầm tích sơ cấp thường được giữ trong đá cẩm thạch để có thể chạm khắc thành tác phẩm trang trí.

Đá Spinel xanh coban: tính chất hóa học và vật lý

Đánh giá ngoại quan

Trong quá trình đánh giá và phân loại chất lượng, các mẫu Cobalt Blue Spinel có thể chia thành ba loại theo mô tả màu sắc của chúng:

• Mẫu SATBLU: tông màu tối trung bình đến trung bình, độ bão hòa mạnh đến rực rỡ và màu xanh coban đến xanh coban violet.
• Các mẫu SKYBLU: tông màu sáng trung bình đến rất sáng, độ bão hòa mạnh đến rất rực rỡ và màu xanh coban.
• Các mẫu GREBLU: tông màu sáng trung bình đến sáng, độ bão hòa hơi xám đến hơi xám và màu xanh lam đến hơi xanh tím.

Ở các mẫu đá Spinel xanh này, màu sắc đều đồng nhất trong mỗi viên đá, và cho thấy sự thay đổi màu sắc tinh tế từ màu xanh coban dưới ánh sáng ban ngày sang màu xanh coban nhạt dưới ánh sáng đèn sợi đốt.

Quan sát thấy rằng sự thay đổi màu sắc rõ ràng hơn ở những viên đá có màu bão hòa hơn. Trong khi kiểm tra nhiều khu vực ở Yên Thế, hầu hết các khu vực có màu xanh xám – và một số chất màu xanh coban rất bão hòa.

Đá Spinel xanh coban từ trầm tích thứ cấp (trừ Khe Khỉ) có dạng tròn và có thể lên tới vài chục carat. Ở Khe Khỉ, đá Spinel màu xanh coban được tìm thấy dưới dạng khối bát diện với kích thước milimet.

 

Tính chất quang học và vật lý của cobalt spinel

Chỉ số khúc xạ của các mẫu dao động từ 1.711 đến 1.718, và trọng lượng riêng của chúng từ 3.578 đến 3.673, đẳng hướng, không có khúc xạ kép dị thường và trơ dưới cả ánh sáng tia cực tím sóng ngắn và sóng dài.

 

Khoáng vật bên trong đá Spinel xanh coban

Đá cẩm thạch chứa Spinel màu xanh coban chủ yếu được cấu tạo bởi canxit (đôi khi là magie) và dolomit. Các phần bổ sung chính là olivin và pargasit. Một số chất phụ được xác định bằng kính hiển vi thạch học hoặc EDS với SEM, bao gồm titanite, rutil, zircon, graphit, apatit, một số khoáng chất sulfua, và phyllosilicat.

Các sunfua chủ yếu là pyrotin (Fe₁₋ₓS₁⁻; đơn) với các phiến kính phân giải pentlandit ((Fe,Ni)₉S₈; khối) và violarite (FeNi₂S₄; khối). Hơn nữa, quang phổ Raman đã giúp phân biệt giữa các lớp silicat khác nhau, chủ yếu là clinochlore và phlogopite. Chất Humite không được quan sát thấy trong đá cẩm thạch, mặc dù khoáng chất này có liên quan đến đá Spinel đỏ và Spinel tím, cũng như đá Ruby.

 

Kết cấu đá Spinel xanh coban

Đá cẩm thạch chứa Spinel màu xanh coban có kết cấu dạng hạt, với kích thước hạt từ milimet đến centimet.

 

Thành phần hóa học của cobalt spinel

Đá Spinel có công thức hóa học chính là MgAl2O4. Các tạp chất chính được phát hiện là Li, Fe và Zn. Ngoài ra còn có các tạp chất Be, Ti, V, Cr, Mn, Ga, Ni và Co. Trong Spinel màu xanh coban tự nhiên đều có nồng độ các chất Ga, Zn và Li.

Đá Spinel xanh có thể được tạo ra do chứa các tạp chất sắt (Fe) hoặc Cobalt (Co²⁺). Khi viên đá có chứa tạp chất Cobalt nhiều hơn sẽ cho ra màu xanh coban tươi sáng hơn và rực rỡ hơn. Các viên Spinel chứa nhiều tạp chất sắt sẽ cho ra màu xanh coban thẫm và ngả ánh tím nhiều hơn.

Quá trình hình thành đá cobalt spinel

Lịch sử kiến ​​tạo phong phú của Đông Nam Á được thừa hưởng từ một số giai đoạn biến dạng liên quan đến sự di chuyển và khép kín của và sau đó là sự va chạm hình thành nên dãy núi Himalaya.

Ban đầu, đại dương cổ ngăn cách giữa các miệng núi lửa Trung Quốc (Dương Tử) và Đông Dương (nay là Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan và Myanmar). Trong đại dương này, một nền carbonat cũ được phát triển bởi quá trình trầm tích. Các chuyển động kiến ​​tạo khiến đại dương này đóng cửa và các khoáng chất bốc hơi được lắng đọng.

Hai khối chính (Dương Tử và Đông Dương) sau đó đã va chạm vào nhau, và tất cả các đá trầm tích và magma của vỏ đại dương đều trải qua quá trình biến dạng và biến chất dữ dội. Trong quá trình va chạm, sự biến chất của hỗn hợp các khoáng chất nền tảng cacbonat cũ và một số vật liệu xấu (chẳng hạn như đất sét) lắng đọng với nó có thể dẫn đến sự hình thành diopside.

Bằng cách gia tăng sự biến chất, Diopside mất ổn định và trở thành Olivin, Spinel và Clinohumite.

Đá Spinel màu đỏ và xanh coban luôn được tìm thấy trong đá cẩm thạch. Đá cẩm thạch này có nguồn gốc từ một nền cacbonat cũ, sau đó đã bị biến chất. Các tinh thể graphit trong đá cẩm thạch ở Việt Nam này có thể bắt nguồn từ sự biến chất của chất hữu cơ. Loại đá Cobalt Blue Spinel này luôn được kết hợp với olivin (forsterit gần như tinh khiết).

Các khu vực khác nhau tạo ra đá Ruby ​​và Spinel đỏ hoặc xanh coban cũng có những đặc điểm riêng biệt. Spinel đỏ và hồng ngọc có cơ chế phát sinh rất giống nhau. Forsterit chỉ liên kết với Spinel xanh và Clinohumite chỉ liên kết với đá Spinel đỏ.

Đá Cobalt Spinel có đắt không?

Đá Spinel xanh coban nhìn chung có giá cao hơn nhiều so với các loại đá Spinel màu khác không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới. Các tinh thể đá Spinel xanh coban thường không lớn và hiện nay cũng không còn nhiều nguồn cung cấp.

Đa số các tinh thể đá Spinel xanh trên thị trường hiện nay là những viên có kích thước chỉ bằng 1-2 đốt ngón tay và được giao dịch trên thế giới với mức giá từ vài trăm lên đến vài ngàn USD. Các viên tinh thể lớn bằng 1 bàn tay thường không dễ gặp và mức giá cũng không hề rẻ.

Hiện nay, các chuyên giá đá quý và các nhà sưu tập thế giới đều cho rằng viên tinh thể Cobalt Blue Spinel to nhất hiện nay có trọng lượng khoảng 50-60 kg và vẫn đang nằm ở Việt Nam.

Các viên Cobalt Blue Spinel được cắt gọt theo kiểu facet để gắn lên trang sức cũng có mức giá cao do rất khó để tìm được một viên đá đạt đủ tiêu chuẩn cắt facet. Ngay cả khi đã tìm được, viên đá sẽ bị hao hụt mất rất nhiều trọng lượng trong quá trình chế tác. Do đó những viên Cobalt Blue Spinel chất lượng cao thường được săn tìm khắp nơi.

Bảng Giá Đá Cobalt Spinel tham khảo từ các nhà bán trên thế giới

Màu sắc	Carat	Giá (USD)	Nơi bán
Xanh cobalt rực rỡ	0.04 – 0.37	$120.00 – $1800.00	Yavorsky
Xanh cobalt	1.88 – 3.5	$190.00 – $780.00	Nish Gems
Xanh cobalt đậm	1.75 – 5.02	$295.00 – $890.00	Nish Gems
Xanh cobalt có ánh tím	0.53 – 4.08	$134.00 – $1632,00	Mineral Miners
Xanh cobalt có ánh xám nhẹ	1.35 – 4.32	$243.00 – $1520.00	Mineral Miners

Viên Cobalt Spinel to nhất thế giới cho tới thời điểm hiện tại

Blue Splendor là viên cobalt blue Spinel quý hiếm và lớn nhất trên thế giới. Viên cobalt blue Spinel lớn nhất được biết đến này được cắt bởi Vladyslav Yavorskyy và được lưu giữ trong bộ sưu tập riêng của ông.

Giá của những viên cobalt blue Spinel đến từ Việt Nam có thể lên đến vài nghìn USD/carat. Kích thước tối đa của một viên Spinel xanh cobalt thường dưới 1 carat. Vì vậy, viên đá Blue Splendor này cực kỳ hiếm và có giá trị cao ngất ngưởng.

Viên Blue Splendor có trọng lượng 13,28 carat, được phát hiện vào đầu những năm 2000. Viên đá thô Cobalt Blue Spinel này được tìm thấy tại mỏ đá quý ở Lục Yên, Việt Nam. Với màu xanh lam rực rỡ cùng độ tinh khiết cao, nhận được nhiều lời khen ngợi và sự sự quan tâm của người sành nghệ thuật và các nhà sưu tập đá quý trên thế giới.

Previous News

Đá DZI: sức mạnh huyền bí từ nền văn hóa Tây Tạng xưa

Next News

Vàng đen (black gold): loại vàng chưa được ưa chuộng tại Việt Nam

Comments are closed.

BÀI VIẾT HAY

Tháng tám 18, 2023 Đá Spessartite Garnet (ngọc hồng lựu quýt) là viên đá ... Tháng mười 26, 2023 Tháng tư 19, 2023 Tháng mười một 12, 2022 Tháng mười 22, 2022 Shopping Basket