Sử Dụng Kháng Sinh Dự Phòng Trong Phẫu Thuật đem Lại Nhiều Lợi ích ...

01:54 PM 01/06/2021 Kháng sinh dự phòng (KSDP) trong phẫu thuật là sử dụng kháng sinh ngay trước thời điểm phẫu thuật nhằm tạo nồng độ kháng sinh vượt quá nồng độ cao tại vùng phẫu thuật và trong máu nhằm giúp kìm hãm không cho vi khuẩn xâm nhập vào vết mổ phát triển gây nhiễm khuẩn vết mổ. Kháng sinh dự phòng được sử dụng rộng rãi ở nhiều nước tiên tiến trên thế giới từ nhiều thập kỷ nay và được chứng minh mang lại nhiều hiệu quả to lớn cho cả người bệnh và cộng đồng. Hiện nay Tổ chức Y tế thế giới (WHO), CDC Hoa Kỳ cũng như Bộ Y tế của nhiều nước trên thế giới, của Việt Nam đều khuyến cáo sử dụng KSDP cho phẫu thuật.

Kháng sinh dự phòng được sử dụng cho các phẫu thuật nào?

Trước hết KSDP được sử dụng cho các phẫu thuật sạch và sạch nhiễm, tức là các phẫu thuật mà tại thời điểm phẫu thuật không có tình trạng nhiễm trùng như các phẫu thuật thay khớp, các phẫu thuật kết xương gẫy kín, các phẫu thuật cắt tuyến giáp, các phẫu thuật cắt thùy phổi…hoặc các phẫu thuật sạch nhiễm như cắt dạ dày, nội soi tán sỏi niệu quản…Các phẫu thuật mà hiện tại đang có nhiễm trùng thì cần phải dùng kháng sinh điều trị dài ngày như các phẫu thuật chích rạch áp xe, các phẫu thuật mủ màng phổi, phẫu thuật áp xe ruột thừa…

Khi sử dụng KSDP người bệnh thường chỉ phải tiêm một mũi kháng sinh duy nhất trước rạch da từ 30-45 phút. Một số phẫu thuật lớn có nguy cơ nhiễm khuẩn cao hơn như phẫu thuật thay van tim, phẫu thuật thay khớp, phẫu thuật thần kinh thì có thể kéo dài KSDP sau khi kết thúc mổ nhưng kết thúc trong 24h sau mổ.

Sử dụng kháng sinh dự phòng mang lại lợi ích gì cho người bệnh và cộng đồng?

Chúng ta biết rằng có 2 khâu tham gia vào quá trình nhiễm khuẩn vết mổ đó là nhiễm khuẩn trong quá trình phẫu thuật và trong quá trình chăm sóc hậu phẫu sau mổ. Để phòng ngừa nhiễm khuẩn vết mổ ở giai đoạn chăm sóc hậu phẫu thì cần thực hiện tốt công tác kiểm soát nhiễm khuẩn tốt như vệ sinh phòng bệnh, tuân thủ vô khuẩn trong các quy trình chăm sóc như thay băng, tiêm truyền, vệ sinh tay, tiệt khuẩn dụng cụ…Đối với nhiệm vụ này hiện nay Bệnh viện TWQĐ 108 thực hiện rất tốt do có cơ sở phòng bệnh khang trang, công tác vệ sinh được đầu tư chuyên nghiệp có kiểm saots chặt chẽ , công tác kiểm soát nhiễm khuẩn được đầu tư, nhân viên y tế tuân thủ vô khuẩn tốt, trang thiết bị tiệt khuẩn dụng cụ chăm sóc được đầu tư đồng bộ hiện đại nhất… Các bảo đảm đồng bộ, hiện đại, chuyên nghiệp đó góp phần rất lớn hạn chế nhiễm khuẩn trong quá trình chăm sóc hậu phẫu sau mổ.

Còn đối với nguy cơ từ quá trình phẫu thuật. Khâu này được Bệnh viện quan tâm và thực hiện toàn diện các nội dung phòng ngừa. Đối với cơ sở vật chất phòng mổ được xây dựng hiện đại với 50 phòng mổ đạt tiêu chuẩn quốc tế, trang thiết bị phòng mổ được đầu tư mới đồng bộ. Các dụng cụ phẫu thuật được tiệt khuẩn tại trung tâm tiệt khuẩn hiện đại theo tiêu chuẩn của Hoa Kỳ. Ngoài ra bệnh viện có đội ngũ phẫu thuật viên có trình độ phẫu thuật cao, đội ngũ bác sĩ gây mê hồi sức giàu kinh nghiệm được đào tạo bài bản ở các nước tiên tiến. Các yếu tố đó góp phần rất quan trọng vào việc phòng ngừa nhiễm khuẩn bảo đảm an toàn cho người bệnh khi phẫu thuật tại Bệnh viện. Việc sử dụng kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật là một biện pháp quan trọng nhằm ngăn ngừa nhiễm khuẩn vết mổ trong suốt thời gian phẫu thuật. Việc dùng KSDP như vậy đã tạo được nồng độ kháng sinh cao tại vùng mổ và trong máu đã ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập vào vùng mổ không phát triển gây nhiễm khuẩn. Các vi khuẩn này có trên da của người bệnh, trong các hốc tự nhiên của cơ thể như hốc mũi, khoang miệng, trong các cơ quan như đường hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu sinh dục… Kháng sinh dự phòng sẽ giúp ngăn chặn không cho các vi khuẩn này phát triển gây nhiễm khuẩn vết mổ.

Ngoài ra khi sử dụng KSDP thì người bệnh thường chỉ cần dùng 1 liều duy nhất trước mổ, một số phẫu thuật lớn có thể kéo dài tới 24h sau mổ. Do vậy người bệnh tránh phải nằm viện kéo dài sau mổ, tránh phải dùng kháng sinh nhiều. Từ đó giúp người bệnh tránh được các nhiễm khuẩn bệnh viện do phải nằm viện kéo dài, tránh sử dụng nhiều kháng sinh gây độc cho các cơ quan của cơ thể. Hơn nữa do giảm thời gian nằm viện, giảm số ngày dùng kháng sinh do đó người bệnh tiết kiệm được rất nhiều chi phí điều trị. Khi sử dụng ít kháng sinh như vậy sẽ làm giảm được tình trạng kháng thuốc kháng sinh của vi khuẩn từ đó góp phần đem lại lợi ích cho cộng đồng nói chung trong việc kiểm soát kháng thuốc.

Để đảm bảo sử dụng hiệu quả KSDP cần có sự phối hợp của người bệnh trong việc thực hiện một số nội dung trước mổ.

Trước hết người bệnh trước mổ sé được hướng dẫn tắm khử khuẩn theo đúng quy trình. Việc tắm khử khuẩn trước mổ rất quan trọng nhằm giúp loại bỏ vi khuẩn định cư trên da của người bệnh (đây chính là nhóm vi khuẩn thường gây nhiễm khuẩn vết mổ). Quy trình tắm trước mổ được thực hiện vào chiều tối trước ngày mổ và sáng trước ngày mổ. Người bệnh sẽ được nhân viên y tế hướng dẫn các bước khi tắm để bảo đảm hiệu quả. Các chế phẩm xà phòng được bệnh viện sử dụng có chứa thêm chất sát khuẩn là Chlorhecxidin, chất này có tác dụng diệt các vi khuẩn định cư trên da của người bệnh. Các quy trình tắm nhằm giúp người bệnh làm sạch da đạt hiệu quả nhất. Sau khi tắm xong người bệnh sẽ được thay quần áo sạch. Đối với một số chuyên khoa phẫu thuật có mở vào đường tiêu hóa người bệnh sẽ được thực hiện thêm làm sạch cơ học đường ruột để tránh nguy cơ nhiễm khuẩn từ các vi khuẩn cộng sinh ở đường tiêu hóa. Ngoài ra nhân viên y tế sẽ giúp người bệnh kiểm soát đường máu nếu người bệnh có thêm bệnh tiểu đường, giúp người bệnh vệ sinh lông/tóc nếu cần đúng quy trình đảm bảo không gây tổn thương da tránh được nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ.

Khi lên phòng mổ người bệnh sẽ được giải thích để tiêm kháng sinh dự phòng trước khi rạch da 30-45 phút để bảo đảm đạt nồng độ kháng sinh cao nhất ở vùng mô rạch da. Trong suốt quá trình mổ người bệnh sẽ được NVYT theo dõi nếu thời gian mổ kéo dài (quá 4h) thì người bệnh sẽ được bổ sung liều kháng sinh dự phòng thứ 2 với liều như liều trước mổ nhằm duy trì nồng độ thuốc kháng sinh cao ở vùng phẫu thuật. Một số loại phẫu thuật có nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ cao như mổ tim mở, phẫu thuật chỉnh hình lớn, phẫu thuật thần kinh, thay khớp thì sau khi mổ xong về khoa điều trị các bác sĩ sẽ dùng tiếp kháng sinh dự phòng và kết thúc trong 24h sau mổ (thường bổ sung thêm 3 lần dùng mỗi lần dùng cách nhau 8h). Việc kéo dài dùng kháng sinh dự phòng sau mổ quá 24h đã được chứng minh là không cần thiết vì không mang lại hiệu quả phòng ngừa nhiễm khuẩn vết mổ hơn so với kết thúc trong vòng 24h sau mổ. Và dùng kéo dài như vậy còn mang lại nhiều nguy hại như tăng kháng kháng sinh, tăng nguy cơ cho người bệnh do phải dùng kháng sinh kéo dài, tăng thời gian và chi phí điều trị.

Trong quá trình điều trị sau mổ các bác sĩ sẽ theo dõi vết mổ nếu thấy vết mổ có biểu hiện nhiễm khuẩn vết mổ như vết mổ sưng, nóng đỏ đau, người bệnh có sốt không do các nguyên nhân khác thì bác sĩ sẽ chuyển sang kháng sinh điều trị. Qua theo dõi nhiều năm tại Bệnh viện TWQĐ 108 (gần 10 năm sử dụng kháng sinh dự phòng) thì tỉ lệ nhiễm khuẩn vết mổ ở nhóm có dùn KSDP rất thấp, tỉ lệ kháng kháng sinh tại bệnh viện được kiểm soát. Ngoài ra khi dùng KSDP người bệnh phải nằm viện rất ngắn thường sau mổ 3 ngày là có thể ra viện, chi phí điều trị thấp do đó tâm lý người bệnh rất thoải mái.

Có thể nói chính sách sử dụng kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật mang lại nhiều lợi ích to lớn cho cả người bệnh và cộng đồng. Đây là một chính sách được nhiều nước tiên tiến trên thế giới thực hiện từ nhiều thập kỷ nay và hiện nay càng được sử dụng rộng rãi. Bệnh viện TWQĐ 108 là một bệnh viện đa khoa chuyên khoa sâu tuyến cuối của toàn quân, được đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, phẫu thuật viên có trình độ phẫu thuật cao, nhân viên tuân thủ tốt về kiểm soát nhiễm khuẩn… Đó chính là nền tảng đã giúp bệnh viện thực hiện thành công chính sách sử dụng kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật từ 10 năm nay và hiện nay đang tiếp tục duy trì sử dụng. Chính sách đó đã góp phần quan trọng vào nâng cao chất lượng phẫu thuật cho người bệnh tại Bệnh viện ở tất cả các chuyên khoa ngoại, đem lại nhiều lợi ích to lớn cho người bệnh và cho cả xã hội.

Hệ thống hơn 50 phòng mổ hiện đại đạt tiêu chuẩn quốc tế góp phần quan trọng bảo đảm an toàn trong phẫu thuật cho người bệnh

Trung tâm tiệt khuẩn dụng cụ phẫu thuật hiện đại, đồng bộ đạt tiêu chuẩn quốc tế bảo đảm an toàn tuyệt đối cho dụng cụ trong phẫu thuật và chăm sóc người bệnh

Quy trình giám sát sử dụng kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật được bệnh viện kiểm soát chặt chẽ

Sơ đồ cải tiến chất lượng giúp thực hiện các chương trình cải tiến nhằm không ngừng nâng cao chất lượng sử dụng KSDP trong phẫu thuật tại Bệnh viện

Ứng dụng công nghệ thông tin trong hỗ trợ giám sát sử dụng kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật

Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn