Sử Dụng Ozone Trong Máy Lọc Không Khí Có An Toàn ?

Có rất nhiều bài viết về Ozone và việc ứng dụng Ozone trong đời sống ngày càng được phổ biến hơn. Tuy nhiên, tại Việt Nam chưa có tài liệu, quy định chính xác sử dụng khí ozone, hầu hết chức năng, ứng dụng, tuyên bố và kết luận được đưa ra bởi nhà sản xuất mà không có chứng minh khoa học. Trong bài viết này, tôi sưu tầm từ nhiều nguồn tài liệu từ trang uy tín như EPA (epa.gov), một Cơ quan bảo vệ môi trường Hoa Kỳ giúp bạn có thêm kiến thức về Ozone và biết cách sử dụng Ozone đúng cách và trả lời cho câu hỏi “Sử dụng Ozone trong máy lọc không khí có an toàn” hay không.

Ozone là gì ?

Ozone là một phân tử bao gồm ba nguyên tử Oxy. Hai nguyên tử oxy hình thành nên phân tử Oxy cơ bản mà chúng ta hít thở, là điều cần thiết cho cuộc sống. Nguyên tử oxy thứ ba có thể tách ra khởi phân tử Ozone, và liên kết với phân tử khí khác, do đó làm thay đổi thành phần hóa học của chúng. Đó là khả năng Oxy hóa cực mạnh của Ozone, tạo ra phản ứng với các chất khác, phá vỡ liên kết mùi, liên kết hữu cơ, tế bào nấm mốc, vi khuẩn tạo ra chất không mùi & tro lắng đọng.

Khí Ozone có hại gì ?

Khí Ozone rất nhạy cảm với các chất hữu cơ, chất hữu cơ dễ bay hơi VOC, chính vì vậy, Ozone có thể phản ứng với chất hữu cơ tạo nên cơ thể và có thể gây ra hậu quả có hại cho sức khỏe. Khi hít vào cơ thể, Ozone có thể làm hỏng phổi. Nồng độ ozone thấp có thể gây đau ngực, ho, khó thở và kích thích cổ họng. Ozone cũng có thể làm trầm trọng thêm các bệnh về đường hô hấp mãn tính như hen suyễn và làm tổn thương khả năng chống nhiễm trùng đường hô hấp. Mỗi người có một ngưỡng nhạy cảm với Ozone khác nhau. Người khỏe mạnh cũng như người bị bệnh về đường hô hấp đều có thể gặp vấn đề hô hấp khi tiếp xúc với Ozone.

Các nhà sản xuất & nhà cung cấp thiết bị Ozone thường sử dụng thuật ngữ gây hiểu nhầm để mô tả thiết bị tạo Ozone. Các thuật ngữ như “Oxy hóa năng lượng” hoặc “Không khí trong lành” cho thấy, Ozone là một loại Oxy khỏe mạnh, thân thiện môi trường. Theo EPA, Ozone vẫn phải được xem là một loại khí với đặc tính hóa học và độc tính rất lớn được tạo từ oxy. Tuy nhiên, vẫn có một ngưỡng an toàn & giới hạn khi con người tiếp xúc với Ozone.

Bảng 1. Các tiêu chuẩn sức khỏe của Ozone và các yếu tố rủi ro.

Ảnh hướng sức khỏe	Yếu tố rủi ro	Tiêu chuẩn sức khỏe
Nguy cơ có thể gặp phải : Giảm chức năng phổi Trầm trọng hơn bệnh hen suyễn. Kích thích và ho Đau ngực & khó thở Viêm mô phổi Nhạy cảm cao hơn với nhiễm trùng đường hô hấp	Các yếu tố làm tăng nguy cơ và mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng Ozone tới sức khỏe : Nồng độ khí Ozone tăng cao. Thời gian tiếp xúc lâu. Người mắc bệnh về phổi đã có từ trước đó.	Theo quy định của tổ chức FDA (Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Thuốc Hoa Kỳ) sản lượng máy tạo ozone dùng trong nhà không vượt quá 0,05pp. Theo Cơ quan quản lý an toàn Nghề Nghiệp và sức khỏe OSHA đưa ra khuyến cáo, yêu cầu người lao động không được tiếp xúc với nồng độ Ozone trung bình trên 0.1ppm trong 8 giờ. Tiêu chuẩn EPA quy định nồng độ Ozone ngoài trời  trung bình tối đa trong 8 giờ là 0,08ppm.

* ppm là đơn vị đo mật độ, giá trị ppm = 1µl/l = 1 mg/kg.

Ozone trong khí quyển ở tầng bình lưu giúp lọc ra bức xạ tia tử ngoại gây hại từ mặt trời, tuy nhiên, Ozone trong không khí chúng ta hít thở có thể gây hại cho hệ hô hấp. Mức độ nguy hiểm có thể tăng khi xảy ra sự tương tác dưới ánh sáng mặt trời của Ozone với một số hóa chất trong môi trường từ khí thải ô tô, khí thải hóa học các nhà máy công nghiệp như Nito dioxit, các hợp chất Hydrocacbon.

Máy phát điện Ozone có hiệu quả trong việc kiểm soát ô nhiễm không khí trong nhà?

Một số nhà sản xuất hoặc nhà cung cấp máy tạo ozone cho rằng ozone sẽ phá hủy hầu như mọi chất gây ô nhiễm, khói thuốc bằng cách tạo ra phản ứng hóa học mà các sản phẩm phụ là carbon dioxide, oxy và nước. Điều này là gây hiểu lầm.

Ozone có khả năng phá vỡ các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi, nhưng đối với nhiều hóa chất có trong môi trường nhà, quá trình phản ứng Ozone có thể mất vài tháng hoặc nhiều năm. Các thí nghiệm chứng minh, Ozone không hiệu quả trong việc loại bỏ carbon monoxide (CO  – chất khí không màu, không mùi, bắt cháy và có độc tính cao). Hơn nữa, đối với nhiều hóa chất mà Ozone dễ dàng phản ứng có khả năng hình thành một phụ phẩm có hại gây kích ứng như chất độc aldehyde( gây ung thư, bênh tim mạch và bệnh liên quan thần kinh), hoặc tăng nồng độ axit formic trong không khí. Ngoài ra, Ozone không loại bỏ các hạt như bụi và phấn hoa trong không khí.

Mặc dù có nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh Ozone loại bỏ mùi hôi một cách hiệu quả, nhưng một số hóa chất khác được sinh ra sau khi phản ứng với Ozone có thể gây hại. Vì vậy, khi sử dụng Ozone khử mùi, khử trùng, cách tốt nhất là khử trong môi trường không có người và động vật. Điều này có nghĩa, khi khử mùi hôi phòng, mùi thuốc lá, nên bật máy ozone khi cả người và động vật được đưa ra ngoài, sau quá trình khử từ 10 đến 15 phút, mở cửa, quạt gió, máy lọc để loại bỏ chất độc hại, phụ phẩm sau phản ứng Ozone ra ngoài không gian phòng.

Trên thực tế, nồng độ Ozone thấp có thể ức chế sự phát triển một số sinh vật như nấm mốc, vi khuẩn, ở nồng độ cao gấp 5 đến 10 lần so với tiêu chuẩn y tế cộng đồng, Ozone có thể khử trùng không khí đủ để ngăn sự tồn tại và tái sinh các vi sinh vật. Điều quan trọng nên nhớ, Ozone chỉ có thể phản ứng rất tốt & loại bỏ hợp chất có trong không khí, bề mặt nhưng không thể thâm nhập sâu vào bên trong khử độc (trong ứng dụng ozone khử độc thực phẩm). Khuyến cáo, nồng độ ozone trong môi trường chỉ nên đạt ngưỡng theo quy định bảng 1, nếu sử dụng ozone trong môi trường có người & động vật, nên sử dụng kèm theo máy đo nồng độ ozone trong không khí chuyên dụng để nhận được cảnh báo không an toàn khi  nồng độ ozone vượt ngưỡng cho phép.

Những phương pháp khác có thể được sử dụng để kiểm soát ô nhiễm không khí trong nhà?

Có ba cách EPA khuyến cáo giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí trong nhà đạt hiệu quả cao bao gồm :

Kiểm soát nguồn ô nhiễm

Đây là phương pháp hiệu quả nhất bằng cách giảm sử dụng sản phẩm & vật liệu gây ô nhiễm trong nhà. Sử dụng biện pháp vệ sinh tốt để giảm thiểu chất gây ô nhiêm sinh học (bao gồm kiểm soát độ ẩm, thường xuyên vệ sinh làm sạch và khử trùng bề mặt ẩm ướt, loại bỏ hạt trong không khí).

Lưu thông không khí

Có tác dụng pha loãng và xả chất gây ô nhiễm thông qua ngoài trời thông qua hệ thống thông gió. Đây là phương pháp phổ biến sử dụng trong nhà máy khi lắp đặt các quạt hút gần nguồn gây ô nhiễm. Có thể tăng khả năng lưu thông không khí trong phòng bằng các hệ thống thông gió cơ học thông thường hoặc mở cửa sổ.

Làm sạch không khí

Loại bỏ các chất ô nhiễm thông qua các phương pháp làm sạch không khí đã được chứng minh. Một số bộ lọc không khí như HEPA, màng lọc than hoạt tính, ion được chứng minh giúp loại bỏ các hạt trong không khí, hấp thụ không khí độc hại.

Kết luận

Cho dù ở dạng tinh khiết hoặc trộn với các hóa chất khác, ozone có thể gây hại cho sức khỏe. Khi hít vào, Ozone có thể làm hỏng phổi, lượng ozone hít vào thấp có thể gây đau ngực, ho, khó thở và kính ứng cổ họng. Nó có thể làm trầm trọng thêm các bệnh mãn tính về đường hô hấp như bệnh hen suyễn, tổn thương khả năng chống nhiễm trùng đường hô hấp. Khi sử dụng Ozone không được vượt ngưỡng cho phép ở bảng 1.

Nồng độ ôzôn sẽ phải vượt quá tiêu chuẩn sức khỏe (bảng 1) để có hiệu quả trong việc loại bỏ hầu hết các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà. Trong quá trình phản ứng với hóa chất trong nhà, ozone có thể tạo ra các hóa chất khác mà bản thân chúng có thể gây kích ứng và ăn mòn.