SỰ KHÉP MÌNH - Phôi Thai Học Bài Giảng BS Nguyễn Dũng Tuấn

Lúc mới được tạo ra, phôi là một tấm phẳng dạng đĩa tròn hoặc hơi bầu dục, dẹt gồm 2 lá phôi: thượng bì và hạ bì chồng lên nhau. Trong quá trình phát triển phôi vị, do sự

phát triển ở vùng đầu phôi mạnh hơn ở vùng đuôi phôi, làm cho phôi có dạng hình trái lê dẹt. Sự hình thành của trung bì ở giữa ngoại bì và thượng bì tạo ra phôi có 3 lá chồng lên nhau. Sự khép mình sẽ biến đĩa phôi 3 lá dẹt 2 chiều thành một cơ thể 3 chiều hình ống đặc trưng của động vật có xương sống. Ðộng lực chính giúp cho phôi khép mình là sự khác biệt về tăng trưởng của các cấu trúc trong và ngoài phôi.

1.Phôi khép mình do sự tăng trưởng của các phần khác nhau:

Cuối tuần thứ 3, phôi vẫn còn là đĩa phôi ba lá hình bầu dục và dẹp. Sang tuần thứ 4,

đĩa phôi tăng trưởng nhanh, nhất là chiều dài và khép mình lại do sự tăng trưởng không đồng bộ của các cấu trúc trong và ngoài phôi: đĩa phôi và túi ối tăng trưởng nhanh nhưng túi noãn hoàng thì hầu như không to thêm.

- Sự phát triển mạnh theo chiều dài của ống thần kinh làm cho phôi cong lên thành

hình chữ C. Ðặc biệt là ở vùng đầu phôi, các túi não phát triển mạnh và nở to ra làm cho đầu phôi gập về phía bụng. Do vậy, diện tim lúc đầu nằm ở phía trước màng hầu, khi đầu phôi gập vào sẽ làm cho diện tim nằm ở phía sau màng hầu và màng này cũng bị xoay một góc 180o quanh trục vuông góc với trục giữa của phôi. Ðồng thời sự cong lên của đuôi phôi về phía bụng đã đưa cuống phôi có chứa niệu nang về phía túi noãn hoàng đang bị thu hẹp vào thân phôi.

- Ở hai bên ống thần kinh, các đốt nguyên thủy của trung bì cận trục cũng phát triển mạnh cùng với sự phát triển của buồng ối làm cho phôi gấp lại ở hai bên sườn nhờ

trục là ống thần kinh, dây nguyên sống, và các đốt nguyên thủy. Các bờ 2 bên đĩa phôi khép lại ở phía bụng cùng với sự khép lại theo hướng đầu đuôi nêu trên làm cho túi noãn hoàng bị thu hẹp lại thành một ống hẹp, gọi là ống noãn hoàng. Tại vị trí đầu phôi, hai bờ rìa của phôi khép lại và dính lại, cứ như vậy hai bờ rìa của phôi tiếp tục khép dần xuống phía rốn. Khi các bờ này dính lại với nhau thì ngoại bì, trung bì và nội bì của 2 bên cũng nối với nhau tương ứng. Kết quả này làm cho phôi trở thành một ống gồm ba lớp: lớp ngoài là ngoại bì bao bọc mặt ngoài toàn bộ phôi, ngoại trừ

2. Nội bì khép lại tạo nên ruột nguyên thủy là ống ruột kín gồm ruột trước và ruột sau do sự khép lại của phôi ở vùng đầu, đuôi và hai bên. Lúc đầu, ở khu vực giữa hở rộng do sự khép lại của phôi ở vùng đầu, đuôi và hai bên. Lúc đầu, ở khu vực giữa hở rộng do thông thương với túi noãn hoàng. Về sau, khi hai mép nội bì ởđoạn này dần dần khép lại, đoạn ruột ởđây sẽ trở thành dạng ống thông thương với túi noãn hoàng qua

ống noãn hoàng mà thôi. Ðầu trên của ống ruột có màng hầu sẽ trở thành miệng vào khoảng tuần thứ 4, còn đầu dưới của ống ruột có màng nhớp sẽ tạo nên hậu môn và lỗ

3. Khi cuống phôi bịđưa về phía túi noãn hoàng thì trung bì cuống phôi sát nhập vào trung bì noãn hoàng và bao quanh ống noãn hoàng. Cuống phôi và ống noãn hoàng trung bì noãn hoàng và bao quanh ống noãn hoàng. Cuống phôi và ống noãn hoàng

tạo thành dây rốn nối phôi với nhau và được bao bọc bên ngoài là màng ối. Nơi dây rốn dính vào phôi gọi là rốn phôi.

4.Buồng ối tiếp tục phát triển rộng ra và chứa đựng toàn bộ phôi.

Tài liệu tham khảo:

1. Phạm Phan Ðịch (1998). Phôi thai học người. Trường Ðại học Y Hà nội

2. Larsen William J. (1993). Human Embryology

Câu hỏi lượng giá:

1. Màng ối được hình thành và biệt hóa từ

A. Nguyên bào phôi

B. Hạ bì phôi

C. Trung bì ngoài phôi

D. Thượng bì phôi

E. Nguyên bào nuôi

2. Túi noãn hoàng chính thức

A. Có nguồn gốc từ túi noãn hoàng nguyên thủy

B. Là túi noãn hoàng nguyên thủy đổi tên

C. Tạo thành từ sự tăng sinh và di chuyển của các tế bào từ hạ bì

D. Có thành là màng Heuser và hạ bì phôi

E. Thường tồn tại cho đến khi sinh

3. Phôi làm tổđược nhờ vào A. Lá nuôi hợp bào A. Lá nuôi hợp bào

B. Lá nuôi tế bào

D. Nguyên bào phôi

E. Thượng bì phôi

4. Phôi thường làm tổở giai đoạn A. Phôi dâu A. Phôi dâu

B. Phôi nang

C. Phôi vị

D. Phôi thần kinh

E. Phôi khép mình

5. Giai đoạn Phôi vịđược khởi đầu bằng A. Sự hình thành của đường nguyên thủy A. Sự hình thành của đường nguyên thủy

B. Hạ bì trở thành nội bì

C. Trung bì trong phôi hình thành

D. Thượng bì được đổi thành ngoại bì

E. Phôi vừa làm tổ xong

SỰ LÀM TỔ

Mục tiêu:

1. Nêu được những thay đổi của nội mạc tử cung trong giai đoạn phôi làm tổ 2. Nêu được những thay đổi của phôi trong giai đoạn phôi chuẩn bị làm tổ 2. Nêu được những thay đổi của phôi trong giai đoạn phôi chuẩn bị làm tổ 3. Nêu được sự thay đổi của lá nuôi trong quá trình phát triển của phôi 4. Nêu được sự thay đổi của màng nhau trong quá trình phát triển của phôi 5. Nêu được thành phần và chức năng của nước ối

6. Nêu được đặc điểm cấu tạo và chức năng của bánh nhau7. Nêu và giải thích được những trường hợp bất thường làm tổ 7. Nêu và giải thích được những trường hợp bất thường làm tổ

Sự làm tổ là quá trình phôi tự vùi mình vào nội mạc tử cung để tiếp tục phát triển.

Ở người, phôi thường làm tổ vào khoảng ngày thứ 6 - 7 sau thụ tinh, tương ứng với khoảng ngày thứ 21 của chu kỳ kinh. Lúc này, niêm mạc tử cung đang ở kỳ trước kinh (hay kỳ chế tiết), và phôi đang ở giai đoạn phôi nang. Phôi làm tổđược là nhờ

vào những thay đổi trong nội mạc tử cung của mẹ và của bản thân phôi nang.