Sử Thi - Từ điển Wiki

Sử thi (tiếng Pháp : epopée) còn gọi là anh hùng ca là thể loại tác phẩm tự sự dài (thường là thơ) xuất hiện rất sớm trong lịch sử văn học của các dân tộc nhằm ngợi ca sự nghiệp anh hùng có tính toàn dân và có ý nghĩa trọng đại đối với dân tộc trong buổi bình minh của lịch sử.

Về kết cấu, sử thi là một câu chuyện được kể lại có đầu có đuôi với quy mô lớn vì, theo Hê-ghen, “Nội dung và hình thức của nó thực sự là toàn bộ các quan niệm, toàn bộ thế giới và cuộc sống của một dân tộc được trình bày dưới hình thức khách quan của một biến cố thực tại”.

Các nhân vật chính của sử thi là những anh hùng, tráng sĩ tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần, cho ý chí và trí thông minh, lòng dũng cảm của cộng đồng được miêu tả khá tỉ mỉ, đầy đủ từ cách ăn mặc, trang bị, đi đứng đến những trận giao chiến với kẻ thù, những chiến công lừng lẫy và đôi khi cả những nét trong sinh hoạt đời thường của họ nữa, điều đáng chú ý là tất cả những cái này đều được miêu tả trong vẻ đẹp kì diệu khác thường.

Sở dĩ như vậy là vì sử thi ra đời vào thời điểm nối tiếp sau thần thoại , tức là từ thế giới của các vị thần bắt đầu chuyển sang thế giới của con người, do đó cái nhìn đậm màu sắc thần kì nói trên đối với các nhân vật trong sử thi là không tránh khỏi. Mác đã từng nhấn mạnh rằng vẻ đẹp đặc thù của sử thi thể hiện trong tính hài hòa đặc biệt của nó vốn có liên quan đến các mối quan hệ xã hội chưa chín muồi lắm.

Ông gắn sử thi với thời đại khởi thuỷ của sự sản xuất nghệ thuật đích thực và đồng thời cho rằng sử thi trong hình thức cổ điển của nó đã tạo nên một thời đại lịch sử trong văn hóa. Trong sử thi, chủ yếu mô tả hành động của nhân vật hơn là những rung động tâm hồn. Nhưng trong những câu truyện kể, cốt truyện thường được bổ sung thêm những mô tả có tính chất tĩnh tại và những cuộc đối thoại trang trọng có tính nghi thức.

Những tác phẩm sử thi nổi tiếng trong văn học thế giới còn lưu giữ được đến nay không nhiều. Có thể kể tên những tác phẩm tiêu biểu như I-li-át và Ô-đi-xê của Hi Lạp, Ê-nê-ít của La Mã, Ma-ha-bha-ra-ta và Ra-ma-y-a-na của Ấn Độ, Bê-ô-vun-phơ của Anh,… bên cạnh những tác phẩm sử thi đồ sộ nói trên, các dân tộc khác cũng có tác phẩm sử thi ngắn gọn hơn dưới dạng những bài ca tráng sĩ hay dũng sĩ, nhưng không kém phần nổi tiếng.

Ví dụ : Bài ca Rô-lăng của Pháp, I-li-a Mu-rô-métx của Nga, Ni-bê-lung-ghen của Đức,… Về sau này, những đặc trưng cơ bản của sử thi dần dần biến đổi và được tiểu thuyết hiện đại tiếp nhận để hình thành một thể loại mới : tiểu thuyết sử thi.

Ví dụ : tiểu thuyết Chiến tranh và hoà bình của Lép Tôn-xtôi (1828 – 1910), Con đường đau khổ của A-lếch-xây Tôn-xtôi (1882 – 1945),…

Ở Việt Nam, những tác phẩm như Thánh Gióng, Sơn Tinh – Thuỷ Tinh, Trường ca Đam Săn,.. mang những đặc trưng khá rõ nét của thể loại sử thi.