Sự Tích Cô Chín Thượng Ngàn Bản Văn Và đền Thờ Cô

Cô Chín Thượng Ngàn là vị thánh cô nổi tiếng linh thiêng bậc nhất trong Tứ Phủ Thánh Cô, cô được cho là giáng hiện của Cô Chín Sòng Sơn nơi thượng ngàn. Người ta kể rằng Cô Chín được giang thế 9 lần và hiện thân của cô được rất nhiều tích khác nhau như Cô Chín Giếng, Cô Chín Sòng Sơn, Cô Chín Thượng Ngàn…

“Bóng gương nga soi miền Nam Việt Gặp bạn hiền ai biết rằng ai Có tiên than nữ đan đài Quản cai chín giếng nơi ngoài Sòng Sơn So bề tài sắc ai hơn Hoa ghen mặt ngọc liễu hờn mày châu”

Sự tích về Cô Chín Thượng Ngàn

Cô Chín Thượng Ngàn đều là hiện thân của Cô Chín Sòng Sơn, là vị thánh cô đứng hàng thứ chín trong Tứ Phủ Thánh Cô, sau Cô Tám Đồi Chè và trước Cô Mười Đồng Mỏ. Dân gian kể rằng Cô Chín là vị Tiên Cô tài phép (cũng có thuyết cho rằng cô là con gái thứ 9 của Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế) Cô giáng trần, hóa thành Cô bán nước ở cổng trước đền Ba Dọi, theo hầu Mẫu Sòng) theo hầu cận Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong Sòng Sơn, cũng có tài liệu cho rằng Cô hầu bên Chầu Cửu hay Mẫu Thoải.

Theo sự tích dân gian, Cô Chín là người tài giỏi có phép tiên thần thông quảng đại, Cô tinh thông thuật xem bói, 1000 quẻ cô bói ra không sai một quẻ nào. Ai phạm tội gì, Cô về tâu với Thiên Đình cho thu giam hồn phách rồi Cô hành cho điên dại. Khi thanh nhàn, Cô dạo chơi khắp trời Nam, đất Việt, đi qua thấy xứ Thanh cảnh lạ đẹp vô biên, cô liền cho hội họp thần nữ năm ba vạn cát, lấy gỗ sung làm nhà còn cây si thì cô mắc võng. Nhân dân quanh đây cầu đảo thấy linh ứng nên lập đền thờ cô ngay tại đất này. Với phép thần thông quảng đại cùng biệt tài xem bói nghìn quẻ  trong những năm chống giặc ngoài xâm lược, cô đã phò vua giúp nước bằng cách tiên đoán trận mạc nhờ đó mà trăm trận trăm thắng.

Cô Chín linh thiêng giúp người cứu đời nên người dân ở khắp muôn nơi luôn dành sự tôn kính nhất định đối với Cô. Theo đó, tại mỗi nơi thờ phụng, người ta lại gọi Cô bằng cái tên khác nhau kèm với sự tích về Cô với tên gọi như: Cô Chín Suối Rồng tại Hải Phòng, Cô Chín Thượng Ngàn tại Bắc Giang, Cô Chín Sòng Sơn tại Thanh Hòa đều là nhưng cách gọi tên khác của Cô Chín. Tại những đền phủ này, nhân dân đều áp dụng hình thức thờ vọng Cô, mong Cô ban phước lành, bình an tới cho muôn dân.

Cô Chín Thượng Ngàn là một trong những hóa hiện của Cô Chín, cô là tiên nữ theo hầu cận kề Mẫu Thượng Ngàn, cô giáng trần nói tiếng Mán, tiếng Mường, cô múa đuốc soi đường, thêu hoa trên vải. Và vì cô Chín vốn là tiên nữ trên thiên cung, hầu cận Mẫu Liễu Hạnh nên Cô Chín thuộc về Thiên Phủ. Tuy vậy, Cô Chín được thờ tại các nơi miền núi thường được gọi là cô Chín Thượng với nghĩa Thượng Ngàn. Theo quan điểm của người viết thì Cô Chín ngự ở cả 3 ngôi: Thượng Thiên, Thượng Ngàn và Thoải Phủ. Trong Tứ Phủ Thánh Cô chỉ có một Cô Chín mà thôi và Cô Chín hóa thân vào cả 3 ngôi: Thượng Thiên, Thượng Ngàn và Thoải phủ.

>>> Xem chi tiết về: Sự tích Cô Chín Sòng Sơn và đền Chín Giếng

Căn Cô Chín thì thế nào ?

Những người có kinh ngiệm cho rằng, người có căn Cô Chín thường sinh vào tháng 9 âm lịch. Những người mang căn cô thường rất thông minh, sắc sảo, nhanh nhẹn, cốt cách thanh cao, đặc biệt là họ còn thích những máu sắc nổi bật như màu hồng, màu đỏ màu cam và thích các loại hoa thơm. Không những thế, người có căn cô Chín thì cũng có tính cách rất ghê gớm, nghiêm khắc của Cô Chín. Dù vậy nhưng tâm can những người này lại rất thánh thiện, tốt bụng và thương người vô bờ bến.

Về giác quan thứ 6, những người có căn cô chín thường sát âm, hay cảm nhận được người ở cõi âm. Do đó người có căn Cô Chín thường có khả năng xem bói, chữa bệnh âm và gọi hồn. Nhiều người biết mình có căn Cô Chín rồi kêu căn Cô long đong trắc trở, khổ sở quá thì phải ra mở phủ cho đỡ khổ nhưng mấy ai biết được đó chỉ là giải pháp tạm thời và việc mở phủ cũng không dễ dàng. Việc khổ sở long đong đó cũng chưa chắc là do cơ hành vì chẳng Thánh nào bắt mình thế này thế kia, điều này có thể do phúc kém hoặc duyên nợ nhiều hoặc do chính tâm bản thân mình đã không yên. Tốt nhất vẫn nên chăm chỉ tích đức trả nợ duyên cho hết và tĩnh tâm tu tập là ắt sẽ hết. Nếu thấy số mình khổ thì cũng đừng nên đổ tại là do cơ hành. Các cụ có câu “đức năng thắng số”, số của mình là do mình tạo ra, nghiệp tốt xấu thế nào thì mình cũng tạo rồi, bây giờ mới cải thiện thì chỉ cần tu nhân tích đức, thờ kính cha mẹ, kêu cầu gia tiên là được. Vì nếu có căn cô, được cô thương thì “muốn làm người bình thường cô cũng không cho”.

Hầu giá Cô Chín Thượng Ngàn

Khi ngự đồng, cô Chín Thượng Ngàn mặc áo hồng phơn phớt màu đào phai, có khi cô múa quạt tiến Mẫu, múa cờ tiến Vua, cũng có khi cô thêu hoa dệt lụa, rồi lại múa cánh tiên. Ai cầu đảo cô đều sắm sửa lễ vật: nón đỏ, hài hoa, vòng hồng để dâng cô đều được cô chứng minh.

Chầu Văn Cô Chín Thượng Ngàn

Bản văn số 1

Nguyên xưa giá ngự đền Sòng Quyền cai cửu tỉnh hầu trong bơ tòa Cây sung cô lấy làm nhà Cây doi làm cửa trông ra ngoài đền Thanh Hoa cảnh lạ vô biên Đời vua Minh Mệnh lập đền thờ ngay Mẫu thời ngự chín tầng mây Cô nay mắc võng ngự rầy cây sung Âm dưong có mạch giao thông Chín mươi chín giếng công đồng chảy ra Đền thờ đừong cái vô qua Lối vào Thanh Hóa lối ra Ninh Bình Đồi ngang sơn thủy hữu tình Đôi bên Long hổ đua tranh chầu vào Vốn xưa cô ngự Thiên Tào Bởi sa chén ngọc cung cao đế đình Cho nên cô mới giáng sinh Tuổi vừa tám chín gia hình còn thơ Trần gian uốn lữoi đong đưa Ai mà không biết tình cô khó chiều Có khi cô ngự cây kiêu Ai đi đến đấy ra điều đơn sai Cô về tâu mẫu thiên đài Thu giam hồn phách bỏ ngoài giang tân Làm cho mê mẩn tâm thần Làm cho chuyển động tấm thân mơ màng Biết ra phải đến kêu van Cô tha thời được bình an lại lành Tiên cô có phép tàng hình Sai năm quan tướng lôi đình ở trong Phép cô lục trí thần thông Cô ảnh đầu đồng xem bói được minh Ai mà lễ bái tâm thành Việc gì cô cũng chứng minh phán truyền Dù ai tiến cúng về đền Mùi hương thấu đến tự nhiên cô về Hương xông thơm ngát bốn bề Ngự đồng truyền phán việc gì chẳng sai Ai mà xem bói cầu tài Cùng trong gia sự chẳng sai chút nào Âm dương phần mộ thấp cao Cô nay soi xét việc nào chẳng sai Phép cô linh ứng đại tài Tam tòa lục bộ khâm sai động đình Dù ai đổi số nhân sinh Tuy rằng chữ thập cải hình chữ thiên Phúc cho vô lượng vô biên Sai năm quan tướng về miền cây thông Có khi cô hiện thung dung Dạo chơi khắp hết đàng trong đàng ngoài Khi cô ngự cảnh bồng lai Gỉa người thục nữ trêu người tình nhân Cát đằng duyên hợp tấn tần Dong chơi khắp hết hải thần ngao du Khi về cực lạc tây cù Phủ Nghĩa cho đến Đông phù giáp ba Phủ Giầy chốn ấy bao xa Lên tâu xuống rộng vào ra vẹn mười Có khi bién hiện ra ngừoi Thảnh thơi cô lại ngự đồi cây thông Đàng ngoài cho chí đàng trong Ai mà biết đến cô Sòng độ cho Làm tôi đệ tử thánh cô Dâng văn sự tích thỉnh cô giúp đền.

Bản văn số 2

Gió thu thoảng ngát hương lan Trăng soi chín giếng nước vàng long lanh Thanh hoa sơn thuỷ hữu tình Có cô Chín Giếng anh linh khác thường Xinh thời hầu cận Mẫu Vương Dọn hàng quán mát âm dương núi Sòng Cầm đàn luyện khúc năm cung Gọi hồn non nước dục lòng thế nhân Cung thương gió Sở mây Tần Hồ cầm vọng nguyệt hoa xuân mỉm cươi Sự lòng cố quốc đầy vơi Sông thu nước chảy thuyền xuôi ngược dòng Xế chiều sương tản tuyết đông Cóng hồ tạm biệt tạ lòng quân vương Líu lo chim én gọi đàn Ử ơ tiếng vượn gọi con canh trường Sáng trời gà gáy tan sương Còn vang khúc nhạc canh trường đầy vơi Tuy rằng theo Mẫu về trời Anh linh xuất hiện núi đồi Thanh Hoa Cây sung cô lấy làm nhà Cây lan cổ thụ lắm hoa nhiều cành Đền cô sơn thuỷ hữu tình Đôi bên long hổ đua tranh chầu vào Minh đường tụ thuỷ hợp giao Cây si cô mắc võng đào hoạ ca Tháng hai nô nức gần xa Rước vào Ba Dội rước ra đền Sòng Âm dương đôi mạch giao thông Chín mươi chín giếng công đồng chảy ra Giữa đường chính sứ người qua Trăng thanh gió mát hiện ra bán hàng Ninh Bình,Thanh Hoá,Nghệ An Kẻ vô cầu tự rưóc chân nhang về thờ Lòng người như nuớc mùa thu Thấm nhuần cây cỏ bốn mùa tốt xanh Tay tiên tỉa lá vin cành Hoa tươi quả chín để dành đời sau Chân cô lả bước tới đâu Mở đường nhân nghĩa bắc cầu vinh hoa Nón buồm vai quẩy lẵng hoa Khi vào xứ Huế khi ra Bắc thành Bóng hồng đủng đỉnh non xanh Trăng in đáy nước long lanh suối vàng Gót tiên dong duổi dặm ngàn Hoa phô sắc tím lục lam da trời Lòng trần đục lắm ai ơi Vô duyên hồ dễ mấy người gặp tiên Vì dân đã nặng lời nguyền Bể sầu chưa cạn cõi tiên chưa về Cô vân ảm đạm chiều hè Muôn dân thành thị thôn quê ơn người Anh hùng nữ kiệt ai ơi Linh uy quét sạch bầu trời sáng trong Hồng dương rực rỡ tây đông Trăng sao vằng vặc bể trong muôn đời Thắp hương khấn nguyện Phật Trời Nôm ra kính chúc mấy lời văn ca Cô về trắc giáng điện toà Đem nước chín giếng ban ra mọi người Lòng trần đã rửa sạch rồi Tu nhân tích đức muôn đời hiển vinh.

Bản văn số 3

Chim kêu vượn hót trên ngàn Dưới khe cá bạc cá vàng chầu lên Tam thai ngũ nhạc án tiền Trăng thanh gió mát quần tiên hội đồng. Khi vui ngự chiếc xe rồng Lúc buồn gảy khúc đàn thông,tỳ bà Ngự đồng yến vũ,oanh ca Khoan thai cô lại về tòa sơn trang. Rong chơi mười tám cửa ngàn Tam thập lục động sơn trang phép mầu Trở về Quán Cháo,Đền Dâu Danh lam cổ tích một bầu cảnh tiên. Cửu Tỉnh,Mẫu đã ban truyền Quyền cô chấp chính khắp miền trần gian. Dầu ai hữu sự kêu van Cô thương những kẻ trần phàm u mê. Những khi khuya sớm đi về Thập phương tiến bái cô xóa đi lỗi lầm. Ai mà ngạo ngược cường hung Coi thường cô Chín đền Sòng không thiêng. Hành cho điên đảo,đảo điên Trăm muôn thứ bệnh liên miên tháng ngày. Giận ai cô đã ra tay Làm cho đau ốm hẹn ngày mạng vong Làm cho bệnh ốp vào trong Cơm ăn chẳng đựoc khiến lòng đầy vơi Khi lạnh lúc toát mồ hôi Đập đầu lạy đất bái trời mà kêu Tìm cô cầu đảo bái kiều Cô về phán bảo những điều nhỏ to Cô thương chỉ bảo dặn dò Nước tiên chín giếng cô cho lại lành. Tiếng đồn cô Chín anh linh Trong Nam,ngoài Bắc phụng tình làm tôi Tiên dù lánh hạc về trời Hồn thiêng vẫn ở lòng ngừoi thế gian.

Bản văn số 4

Bóng gương nga soi miền Nam Việt Gặp bạn hiền ai biết rằng ai Có tiên than nữ đan đài Quản cai chín giếng nơi ngoài Sòng Sơn So bề tài sắc ai hơn Hoa ghen mặt ngọc liễu hờn mày châu Cung tiên giá ngự long lâu Sửa sang xiêm áo về chầu Mẫu Vương Cảnh tiên thú vị lạ nhường Cô đà dạo khắp bốn phương xa gần Phép cô giá vũ đằng vân Cứu người ngoài Bắc hiển thần cõi nam Dấu thiêng cô để trong am Cây si đánh dấu ngàn năm thành chồi Nền son liệt truyện hẳn hoi Ngũ hành bát quái luân hồi Đồ Thư Phép cô biến hiện thần cơ Nhờ ơn Quốc Mẫu đã dư thế thần Tiên cô cứu trợ người trần Ai hay nhủ bảo ,biết thân giữu gìn Vâng lời Mẫu nhủ cô lên Nhờ tay tạo hóa được lên Châu Trần Muôn nhờ gặp chốn thanh tân Nhường xa bạn học nhường gần bạn tiên Ba trăng đã ước mười nguyền Miếu thờ cô lập thạch bàn cây si Sòng Sơn rừng suối đi về Một mầu hương lửa bốn mùa gió trăng Thanh tân lịch sự nào bằng Lấy cây làm tán lấy trăng làm đèn Thiếu cổ thụ cam toàn Một màu hương khói bốn bên suối rừng đàn thông Phách trúc vang lừng Chim dâng quả cúng vượn dâng hoa hầu Tiếng đồn khắp hết đâu đâu Kẻ xin phép lạ người cầu bùa thiêng Nén hương bát nước khấn nguyền Lễ kêu cô chín trình lên bơ tòa Tàn nhang nước thải ban ra Uống vào bệnh đỡ ngay đà bình yên Xin cô chắc giáng điện tiền Cây si giếng nước là nền dấu xưa Đồng cô hương khói phụng thờ Mấy người đã dễ được nhờ lộc vinh Trần gian lễ bạc tâm thành Cô lên thượng tấu thiên đình thánh cung Tai trừ lộc hưởng thiên chung Bát thiên thụ hưởng thiên xuân thọ trường.

Bản văn cô Chín múa quạt

Quạt tầu ba sáu nan xương Cô cầm tới quạt cô thương thanh đồng Quạt xanh quạt trắng quạt hồng Quạt trắng dưới thoải quạt hồng trên thiên Đôi tay múa lượn cánh tiên Lầu lầu thu nguyệt thượng thiên trên trời Cánh tiên bay bổng tuyệt vời Nhác trông tựa thể giáng người tiên nga Quạt cho gió lộng sơn hà Quạt cho nam nữ trẻ già vui tươi Quạt cho chim hót hoa cười Quạt cho mát rượi lòng người thế gian Quạt cho sóng lặng bể an Trăng sao sáng tỏ xua tan mây mờ Trần gian căn số phải thờ Chưa ra hầu hạ còn cơ còn đầy Tưởng rằng thẹn gió e mây Ai ngờ phút nhớ phút khuây chẳng ngờ Khi vui múa quạt múa cờ Múa quạt tiến mẫu múa cờ tiến vua Dệt gấm thêu hoa: Đền thờ khung cửi bằng vàng Thoi ngà nạm ngọc thừa nhàn thêu hoa Về đồng xe chỉ luồn sa Chỉ thêu ánh tuyết kim sa ánh vàng Mũi kim (thêu) đưa xuống nhẹ nhàng Đưa lên khéo léo đảm đang thay là Cô thêu thỏ lặn ác tà Thêu non thêu nước thêu hoa thêu người Tiều phu kiếm củi trên đồi Sóng cồn mặt nước cá bơi giữa dòng Cô thêu mấy áng mây hồng Thêu nàng chức nữ ngự cung Quảng Hàn Tay tiên dệt lụa thêu loan Cát hồng tiên nữ tòa vàng vua cha​.

Đền thờ Cô Chín Thượng Ngàn

Đền Cô Chín Thượng Ngàn ở Bắc Giang có thể coi là đền Cô Chín Thượng Thiên hay đền Cô Chín Thượng Ngàn đều được. Đền nằm ở Thôn Đền Trắng xã Đông Sơn, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang, đền Cô Chín Thượng Ngàn chỉ cách đền Chúa Nguyệt Hồ chừng 8 km, và cách đền Cô Bé Chí Mìu chừng 35 km. Đền Cô Chín Thượng Ngàn nằm trên đỉnh một quả đồi đầy cây xanh. Hiện nay đường lên đền đã được trải nhựa. Một con đường quanh co, ngoằn nghèo dưới những tán cây xum xuê. Ô tô đã dễ dàng lên thẳng đến sân đền. Ngôi đền nằm giữa bạt ngàn cây xanh trên đỉnh núi tạo nên một khung cảnh đầy chất thơ, lãng mạn, tràn trề linh khí. Đây là một ngôi đền có tiếng là linh thiêng.

Đền Cô Chín Thượng Ngàn trước đây chỉ có Động Sơn Trang thờ Tam vị Chúa Mường và Chúa Sơn Trang và một gian thờ bằng nứa lá thờ Vua Cha Ngọc Hoàng và Cô Chín Thượng Ngàn. Đền mới được xây dựng lại vào năm 2013 và 2014. Khi đó, đền đã phối thờ thêm Chầu Lục, Tứ phủ Thánh Chầu, Đức Thánh Trần Triều. Hiện nay ngôi đền đã khang trang, tố hảo rất nhiều so với trước đây.

Tại các vùng núi còn có Đền Cô Chín Tây Thiên tại Quần thể Du lịch Tâm Linh Tây thiên, Đền Cô Chín Đồng Mỏ tại Đồng Mỏ, Lạng Sơn, tại Đồng Hỉ, Thái Nguyên cũng có một đền Cô Chín Thượng, tại vùng gần cửa biển có Đền Cô Chín Suối Rồng Đồ Sơn. Tất nhiên, đền chính của Cô Chín là Đền Cô Chín Sòng Sơn ở Bỉm Sơn, Thanh Hóa.

Khánh tiệc Cô Chín Thượng Ngàn

Ngày 9/9 âm lịch hàng năm được quy định là ngày tiệc chính của cô Chín Thượng Ngàn. Nếu bạn đi lễ cô ngày này sẽ được xem lễ hội cô được tổ trức trang trọng lộng lẫy, linh thiêng. Ngoài ra ngày 26/2 âm lịch hàng năm nếu các bạn nghé qua đền Sòng Sơn sang đền Cô Chín sau đó tới đèo Ba Dội các bạn cũng được đón lễ hội Cô Chín Đền Sòng, Cô Chín Giếng nên cũng rất tuyệt vời nhé.

>>> Truy cập kênh Phủ Dầy Nam Định Official và nhấn Subscriber để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định