Sự Xung đột Giữa Khoa Học Và Tôn Giáo

Thưa tiến sĩ Adler,

Có hay không sự xung đột giữa khoa học và tôn giáo? Tôikhông nghĩ rằng văn bản của Thánh Kinh lại có thể hòa giảiđược với tri thức khoa học hiện đại. Phải chăng những khám phácủa vật lý hiện đại, địa chất học, thiên văn học, và sinh vật họcmâu thuẫn với câu chuyện được kể trong Sáng Thế Ký về sự sángtạo ra trời đất và con người?

E.V.

E.V. thân mến,

Hồng y Barberini, bạn của Galileo(1), một lần giải thích vớiGalileo lý do tại sao không thể xảy ra xung độtgiữa khoa học vàtôn giáo. Ông nói: “Anh dạy cho mọi người biết bầu trời dichuyển như thế nào; còn chúng tôi dạy cho mọi người biếtcách lên trời.” Với những sứ mệnh đuợc phân biệt như thế, cácnhà thiên văn và các nhà thần học tất không thể có tranh cãi .

Ý tưởng mà Barberinitrình bày với Galileocó thể được kháiquát hóa. Nếu khoa học và tôn giáo có những mục đích khác nhau– nghĩa là, nếu họ cố gắng trả lời những câu hỏi khác nhau, vànếu họ cố gắng làm những việc khác nhau cho con người – thìgiữa họ sẽ không có sự xung đột.

Đâu là những câu hỏi mà tôn giáo tìm cách trả lời? Đó lànhững câu hỏi về hiện hữu và bản chất của Thượng Đế, về sự liênhệ của con người với Thượng Đế, về sự chi phối củaThượng Đếđối với vũ trụ, và đặc biệt là sự quan tâm của Ngài dành cho conngười. Tất cả những điều này hoàn toàn vượt quá thẩm quyềngiải quyết của khoa học, bây giờ và mãi mãi. Những tôn giáokhác nhau đưa ra những câu trả lời khác nhau cho những câu hỏitrên đây, nhưng trong khi tìm hiểu để chọn câu trả lời đúng,chúng ta không mong gì đến sự trợ giúp của khoa học.

Tôn giáo có làm điều gì thực tế cho con người không? Có, nó đưacon người tiếp xúc trực tiếp với Thượng Đế, nó mang lại cho cuộcsống của con người một ý nghĩa và giá trị đạo đức nền tảng, và trênhết nó cung cấp cho con người một phương tiện mà nhờ đó conngười tìm kiếm và nhận được sự giúp đỡ của Thượng Đế để tuântheo những điều răn dạy của Ngài. Nếu chúng ta hiểu được chút ítvề khoa học, chúng ta sẽ nhận ra rằng khoa học không thể làmđược những điều vừa kể. Do vậy không có sự cạnh tranh ở đây.

Khoa học trả lời những câu hỏi khác và làm những việc kháccho chúng ta. Nó mô tả cái thế giới chúng ta đang sống. Nó giảithích cơ cấu và cách chuyển động của sự vật – chúng sinh ra vàbiến dịch như thế nào, và do đó chúng ta sử dụng chúng như thế nào vào những mục tiêu tốt hoặc xấu. Chúng ta ứng dụng nhữngkhám phá của khoa học để sản xuất ra hằng hà sa số sự vật, từthức ăn cho bé sơ sinh đến bom nguyên tử. Nhưng khoa học khôngnói cho chúng ta biết căn nguyên và lý do tồn tại của sự vật; nócũng không ngăn cản chúng ta lạm dụng sức mạnh mà nó manglại cho chúng ta. Cùng một tri thức khoa học, nó có thể đầu độchoặc cứu chữa, có thể hủy diệt hoặc xây dựng.

Từ đó chúng ta có thể kết luận rằng không có vấn đề hòa giảikhoa học và tôn giáo – rằng lựa chọn giữa kỹ thuật và lời cầunguyện không còn cần thiết hơn là lựa chọn giữa việc có một thânxác và có một linh hồn. Nhưng thật không may, lúc ấy chắc chúngta phải bỏ sót một vài điều nan giải thật sự. Câu hỏi của bạn vềthuyết tiến hóa củaDarwin(2)và câu chuyện sáng thế trong KinhThánhlà một trong những điều nan giải đó.

Nếu chúng ta đã đọc những chương đầu của Sáng Thế ký(3)cứnhư đó là lời diễn tả cụ thể về tiến trình conngười và vũ trụ đivào cuộc hiện hữu, chúng ta sẽ thấy những giải thích ấy hòantoàn ngược lại với những giải thích về cùng vấn đề được khoa họchiện đại, từ Thiên văn học đến Động vật học, đưa ra. Tuy nhiên,theo Augustine(4)và các nhà thần học khác, đọc sâu hơn SángThế kýsẽ dẫn đến những diễn giải tránh được xung đột với khoahọc. Chẳng hạn, Augustinenói với chúng ta rằng “sáu ngày”nói đến ở đây không phải là những đơn vị thời gian. Chúng tượngtrưng cho một trật tự của sự diễn biến. Theo Augustine, ThượngĐế tạo ra vạn vật cùng một lúc và đặt ra trật tự để chúng theo đómà diễn biến cùng với thời gian. Khoa học kể khá tường tận chochúng ta về lịch sử thật sự của sự diễn biến đó, và hầu như chúngkhông có gì xung đột với kiểu diễn giải những chương đầu SángThế ký của Augustine.

Nhưng vẫn còn một điểm xung đột nghiêm trọng. Sáng ThếKýnói với chúng ta rằng Thượng Đế tạo ra con người theo hìnhảnh của Ngài, và rằng trong tất cả tạo vật trên trái đất này chỉcó con người là được tạo dựng theo hình ảnh của Thượng Đế. Điềunày thường được giải thích để nói lên rằng con người về bản chất khác với muôn vật khác, kể cả những hình thức cao đẳng của đờisống động vật. Chỉ mình anh ta là một con người, là một sinh vậtcó lý trí và ý chí tự do. Anh ta không chỉ là một sinh vật, chỉ khácbiệt nhau với các con vật khác về mức độ. Anh ta hoàn toàn khácbiệt về loài.

Theo lý thuyết củaDarwinvề sự tương cận họ hàng giữa conngười và loài khỉ, thì con người khác với con khỉ chỉ ở mức độ, chứkhông khác về loài giống. Sự khám phá ra “những mắt xích cònthiếu” này trong chuỗi tiến hóa được cho là thể hiện sự liên tụcgiữa người và vượn. Trong khi tuyên bố chỉ mình con người đượctạo dựng theo hình ảnh của Thượng Đế, Sáng Thế kýnhấn mạnhvào một sự bất liên tục giữa người và các hình thức khác của sựsống trên trái đất. Về vấn đề này, Kinh Thánhvà Sinh vật họckhông thể cả hai đều đúng được.

Theo tôi, đây là một xung đột thực sự, chứ không chỉ bề ngoài,giữa một bên là khoa học và một bên là tín điều căn bản của tôngiáo. Không có nhiều xung đột loại này, chắc chắn không nhiềuxung đột rõ ràng như vậy. Điều đáng chú ý là loại xung đột nàylại nói về bản chất của con người. Dù nó có được giải quyết haykhông, và, nếu giải quyết được, thì giải quyết như thế nào, thì nó cũng không phải là điều cho tôi phát biểu ở đây.

(2)Charles Darwin(1809 – 1882): Nhà khoa học người Anh, ông đặt nền móngcho thuyết tiến hóa hiện đại và viết tác phẩm gây nhiều tranh cãi, On theOrigin of Species by Means of Natural Selection(“Về Nguồn gốc các loàithông qua chọn lọc tự nhiên” - 1859). Ngoài ra ông còn viết nhiều tác phẩm vềkhoa học tự nhiên, trong đó có The Volcanic Islands(“Những hòn đảo núi lửa”- 1844) và The Descent of Man(“Dòng dõi con người” - 1871).

(3)Genesis: Sáng Thế ký;cuốn sách đầu tiên trong Cựu Ước mô tả sựhìnhthànhthế giới.

(4)Saint Augustine(354 – 430): Nhà tu và nhà thần học ngườiAlgeria. The CityofGod(“Thành phố của Chúa”), kiệt tác của ông, ảnh hưởng rất lớn đến sự pháttriển của Cơ Đốc giáo. Ông làm Giám mục địa phận Hippo, Bắc Phi (bây giờ làAnnaba, Algeria) từ năm 396 đến cuối đời.