SUY NGHĨ VỀ MỐI TÌNH NGUYỄN TRÃI VÀ NGUYỄN THỊ LỘ

Vĩnh Xuyên

——————————————————————————–

Ai trong chúng ta, hẳn đều biết câu chuyện tương truyền về mối tình thi vị của Nguyễn Trãi, một quan đại thần, gặp một cô gái bán chiếu trẻ đẹp, và ông đã xướng mấy câu thơ ghẹo nàng :

Ả ở nơi nào, bán chiếu gon? Chẳng hay chiếu ấy hết hay còn? Xuân xanh nay độ bao nhiêu tuổi? Đã có chồng chưa, được mấy con?

Không ngờ cô này cũng làm thơ họa lại ngay:

Thiếp ở Tây Hồ bán chiếu gon, Cớ chi ông hỏi hết hay còn? Xuân xanh vừa độ trăng tròn lẻ Chồng còn chưa có, có chi con!

Nguyễn Trãi yêu sắc, phục tài bèn dò hỏi gia cảnh rồi cưới cô gái ấy (tức Nguyễn Thị Lộ) làm thiếp. Để từ đó một tình yêu đẹp đã đến giữa đôi trai tài gái sắc và số phận trớ trêu cũng đã đưa đẩy hai người phải nhận chịu một oan án, mãi mãi vẫn còn là sự nhức nhối của bao thế hệ sau nầy. Thực vậy, Nguyễn Thị Lộ là người con gái có nhan sắc lại làu thông thi phú, ứng đối văn chương rất tài tình. Bà giỏi về thơ quốc âm và Đường luật. Tên tuổi của bà từ lâu đã gắn liền với vụ thảm án Lệ Chi Viên xảy ra vào năm Nhâm Tuất (1442), dẫn đến cái chết của vợ chồng bà và cái án tru di tam tộc cho dòng họ. Cảm động cho mối tình đầy thi vị của đôi trai tài gái sắc nên người đời thường thêu dệt những giai thoại, truyền thuyết: Đó là, một hôm cha Nguyễn Trãi là Nguyễn Phi Khanh cho học trò phát cỏ trong vườn để làm chỗ dạy học. Ban đêm, ông nằm mơ thấy một người đàn bà dẫn bầy con dại tới xin thư thả ít hôm, vì bận con mọn nên chưa kịp dọn nhà. Đến khi học trò của ông phát cỏ, đập chết một bầy rắn con, lúc đó ông mới hiểu ra ý nghĩa giấc mơ… Đêm đó, lúc ông đọc sách thì có con rắn bò trên xà nhà nhỏ một giọt máu thấm vào chữ “tộc” (“họ”) qua ba lớp giấy ứng với việc gia tộc ông sẽ bị hại đến ba họ. Đến đời Nguyễn Trãi, trong “Lịch triều hiến chương loại chí” lại có thêm chi tiết: Con rắn thành tinh mang thù oán, mới đầu thai thành Thị Lộ. Nàng sinh ra dưới sườn có vảy… Nhưng theo sử liệu ghi chép: Vua Lê Thái Tông vốn là người ham sắc, có nhiều vợ, chỉ trong 2 năm, sinh liền 4 hoàng tử. Các bà vợ luôn tranh chấp ngôi thái tử cho con mình nên trong triều thường xảy ra xung đột. Cuối cùng vua Lê Thái Tông truất phế hoàng hậu Dương Thị Bí và không lập ngôi thái tử cho con của bà là Lê Nghi Dân mới lên 2 tuổi. Thay vào đó là hoàng hậu Nguyễn Thị Anh và cho con của bà này là Lê Bang Cơ chưa đầy 1 tuổi làm thái tử. Nhưng cùng lúc đó một bà vợ khác của vua là Ngô Thị Ngọc Dao lại sắp sinh. Nguyễn Thị Anh sợ đến lượt mẹ con mình bị phế nên tìm cách hãm hại bà Ngọc Dao. Cận thần Nguyễn Trãi cùng Nguyễn Thị Lộ biết được, cứu bà Ngọc Dao bằng cách đem nuôi giấu. Từ mối hiềm thù này, bà hoàng hậu Nguyễn Thị Anh cho người bỏ thuốc độc giết vua tại Lệ Chi viên và vu cáo cho Nguyễn Thị Lộ và Nguyễn Trãi. Với Nguyễn Trãi, Nguyễn Thị Lộ không chỉ là người thiếp lại còn là người bạn tri âm đồng điệu qua thơ văn. Thật khó có thể có một đôi vợ chồng nào tương thân, tương đắc dường ấy. Vua Lê Thái Tông nghe tiếng bà từ lâu, bèn cho vào triều cung giữ chức Lễ Nghi học sĩ để dạy phép tắc cho các cung nữ. Nhà vua cũng thường cùng bà đàm đạo văn chương rất tâm đắc. Có khi nhà vua thường lưu Nguyễn Thị Lộ ở chơi trong cung vài ngày. Việc này khiến một vài quần thần nhỏ to đàm tiếu, Nguyễn Trãi nghe biết, vừa nhớ thương nhưng cũng vừa hờn ghen và bèn gởi cho bà bài thơ:

Thiên cao địa hậu tứ thời thanh Khả trách hà nhân đạo bất minh Kính diện tuy thanh trần dĩ nhiễm Đức tâm phương nhuệ dục tùy tranh Nhân thanh tằng hựu Chu vương đức Thệ chỉ tương đam Hán đế tình Hạnh đắc thiên nhân tương bán trợ Tất nhiên xã tắc cánh xuân sinh

Dịch thơ: Trời cao đất rộng bốn mùa thanh, Đáng trách cho ai đạo chẳng minh. Mặt kính gương soi nhơ đã vấy, Đức cao dù đẹp dục còn tranh. Chu vương từng học lòng nhân đức, Hán đế còn đam chuyện ái tình. May được trời người cùng hiệp trợ, Nước nhà ắt hẳn lại hồi sinh.

Nguyễn Thị Lộ đọc thơ, biết Nguyễn Trãi nghi ngờ mối quan hệ giữa nàng với nhà vua, nhất là câu “Kính diện tuy thanh trần dĩ nhiễm” (mặt kính gương trong nhơ đã vấy) khiến nàng vô cùng đau lòng, nàng đã theo nguyên vận, họa lại gởi cho Nguyễn Trãi bài thơ rằng:

Đan tâm khẩn khẩn sự do thành, Thùy vị cương thường đạo bất minh. Nhật hòa hà ưu vân thốn điểm. Mộc cù khởi phụ cát tùy tranh. Anh hùng miễn đại anh hùng chí, Nữ tử phi nhi nữ tử tình. Phúc quyến thiên duyên cầm sắt hợp, Nghiệm chư tôn tử thánh hiền sinh. Dịch thơ Lòng son khăn khắn việc mong thành, Ai bảo cương thường đạo chẳng minh. Ngày nắng sao lo mây chút gợn, Cây cao chớ ngại sắn leo tranh. Anh hùng gắn giữ anh hùng chí, Phận gái đừng theo phận gái tình. Phúc luyến duyên trời cầm sắt hợp, Nghiệm xem con cháu thánh hiền sinh.

Qua hai bài thơ xướng họa cùng nhau, hai người đã hiểu được, giải tỏa sự hờn ghen trong lòng. Điều đáng nói nhất là hai người đã giữ được sự “tương kính như tân” trong suốt thời gian chung sống cùng nhau. Nhưng đáng tiếc thay, như cụ Tiên Điền Nguyễn Du đã nói “chữ tài liền với chữ tai một vần”. Và cũng vì chữ tài ấy, nhà vua đã mến mộ Nguyễn Thị Lộ bèn để nàng ở lại Lệ Chi viên (Vườn vãi) cùng bà đối ẩm, xướng họa thơ văn và cái chết bí ẩn của vua Lê Thái Tông là một nỗi oan cho Nguyễn Trãi nơi vườn Lệ Chi ngày ấy.

Vụ án Lệ Chi tội trọng mang Đau khổ Ức Trai tam tộc diệt Cháu con Nguyễn Trãi phải xa đàn

Như vậy vào thế kỷ 15, cả Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ đã phải chiụ những oan khiên thảm khốc nhất trong lịch sử nước ta. Về sau, bà Ngọc Dao sinh được hoàng tử Tư Thành, tức vua Lê Thánh Tông. Từ đây, vào tháng 7 năm Giáp Thân (1464), vua Lê Thánh Tông ban chiếu minh oan cho danh thần Nguyễn Trãi và lập đền thờ Người. Nhân cơ hội này, dân làng đã lập miếu thờ bà Nguyễn Thị Lộ, nay thuộc thôn Khuyến Lương thuộc phường Trần Phú, Quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội. Đến đây, người viết cảm thấy xót xa và vô cùng thương tiếc về thân phận hay đúng hơn là định mệnh quá phủ phàng bao phủ cuộc đời của đôi trai tài gái sắc và phải chăng bốn câu thơ lục bát trong bài “Tự thán” tương truyền là của Nguyễn Trãi đã ký gửi tâm sự mình vào trong ấy:

Chiếc thuyền lơ lửng bên sông, Biết đem tâm sự ngỏ cùng ai hay. Chắc chi thiên hạ đời nay, Mà đem non nước làm rầy chiêm bao!

Ngày 26/01/2013 Vĩnh Xuyên

——————————————————————————–

Chia sẻ:

• X
• Facebook

Thích Đang tải...

Có liên quan