Tại Sao đường Tổng Cung Lại Dốc Lên Trong Ngắn Hạn?

Vậy, yếu tố nào gây ra mối quan hệ thuận này giữa mức giá và sản lượng? Các nhà kinh tế vĩ mô đã đưa ra ba lý thuyết để giải thích cho sự dốc lên của đường tổng cung ngắn hạn. Trong mỗi lý thuyết đó, một sự không hoàn hảo của thị trường làm cho mặt cung của nền kinh tế trong ngắn hạn có biểu hiện khác với trong dài hạn. Mặc dù các lý thuyết này khác nhau về chi tiết, nhưng chúng có một kết luận chung: lượng cung về sản lượng chệch khỏi mức dài hạn hay tự nhiên khi mức giá chệch khỏi mức giá mà mọi người dự kiến. Khi mức giá vượt quá mức dự kiến, sản lượng sẽ vượt quá mức tự nhiên và khi mức giá thấp hơn mức dự kiến, sản lượng giảm xuống dưới mức tự nhiên của nó.

Hình 6. Đường tổng cung ngắn hạn.

Trong ngắn hạn một sự giảm giá từ P1 xuống P2 làm giảm tổng cung từ Y1 xuống Y2. Mối quan hệ thuận này có thể do nhận thức sai lầm, tiền lương cứng nhắc, hay giá cả cứng nhắc. Theo thời gian, nhận thức, tiền lương và giá cả điều chỉnh, do đó mối quan hệ thuận này chỉ có tính tạm thời.

Lý thuyết nhận thức sai lầm. Một cách tiếp cận đối với đường tổng cung ngắn hạn là lý thuyết nhận thức sai lầm. Theo lý thuyết này, sự thay đổi trong mức giá chung có thể tạm thời làm cho các nhà cung cấp nhận thức sai lầm về tình hình diễn ra trên các thị trường cá biệt, mà ở đó họ bán sản phẩm của mình. Do nhận thức sai lầm trong ngắn hạn, các nhà cung cấp phản ứng lại những thay đổi trong mức giá và phản ứng này dẫn đến đường tổng cung dốc lên trong ngắn hạn.

Để hiểu quá trình này diễn ra như thế nào, chúng ta hãy giả sử mức giá chung giảm xuống dưới mức mà mọi người dự kiến. Khi các nhà cung cấp thấy giá sản phẩm của mình giảm, họ có thể lầm tưởng rằng giá tương đối đã giảm. Ví dụ, người nông dân trồng lúa mì có thể nhận thấy giá lúa mì giảm trước khi biết rằng giá của nhiều hàng tiêu dùng mà họ mua giảm. Từ kết quả quan sát này, họ có thể suy luận rằng giá lúa mỳ là thấp tạm thời và họ có thể phản ứng lại bằng cách cắt giảm lượng lúa mỳ mà họ cung ứng. Tương tự như vậy, công nhân có thể nhận thấy lương danh nghĩa của họ giảm trước khi nhận ra rằng giá hàng hoá mà họ mua giảm. Họ có thể suy luận rằng mức thù lao lao động tạm thời thấp và họ phản ứng bằng cách cắt giảm lượng lao động mà họ cung ứng. Trong cả hai trường hợp, mức giá thấp hơn gây ra nhận thức sai lầm về giá tương đối và nhận thức sai lầm này làm cho các nhà cung cấp phản ứng lại mức giá thấp hơn bằng cách cắt giảm lượng cung về hàng hoá và dịch vụ.

Lý thuyết tiền lương cứng nhắc. Cách lý giải thứ hai cho đường tổng cung ngắn hạn dốc lên là lý thuyết tiền lương cứng nhắc. Theo lý thuyết này, đường tổng cung ngắn hạn dốc lên vì tiền lương danh nghĩa điều chỉnh chậm chạp hay “cứng nhắc” trong ngắn hạn. Trong một chừng mực nào đó, sự điều chỉnh chậm chạp của tiền lương danh nghĩa có nguyên nhân ở các hợp đồng dài hạn giữa doanh nghiệp và công nhân. Các hợp đồng này thường cố định tiền lương danh nghĩa, đôi khi đến ba năm. Ngoài ra, sự điều chỉnh chậm chạp này còn có thể có nguyên nhân ở các quy chuẩn xã hội hay cảm nhận về sự công bằng, những yếu tố này ảnh hưởng đến việc xác lập mức tiền lương và chậm thay đổi.

Để biết tiền lương danh nghĩa cứng nhắc có ý nghĩa như thế nào đối với tổng cung, chúng ta hãy tưởng tượng ra một doanh nghiệp đồng ý trả cho công nhân mức tiền lương phù hợp với nhận định của anh ta về mức giá. Nếu mức giá (P) thấp hơn dự kiến và tiền lương cứng nhắc ở W, tiền lương thực tế W/P sẽ tăng lên cao hơn mức mà doanh nghiệp định trả cho công nhân. Do tiền lương chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí sản xuất, nên tiền lương thực tế tăng có nghĩa là chi phí thực tế tăng. Doanh nghiệp phản ứng lại việc tăng chi phí này bằng cách thuê ít lao động hơn và sản xuất lượng hàng hoá và dịch vụ nhỏ hơn. Nói cách khác, do tiền lương không điều chỉnh ngay theo sự thay đổi mức giá, nên mức giá thấp hơn làm cho việc làm và sản xuất đem lại ít lợi nhuận hơn và điều này làm cho các doanh nghiệp giảm lượng cung về hàng hoá và dịch vụ.

Lý thuyết giá cả cứng nhắc. Gần đây, một số nhà kinh tế vĩ mô đưa ra cách tiếp cận thứ ba đối với đường tổng cung ngắn hạn gọi là lý thuyết giá cả cứng nhắc. Như chúng ta đã thảo luận, lý thuyết tiền lương cứng nhắc nhấn mạnh rằng tiền lương chậm thay đổi. Lý thuyết giá cả cứng nhắc nhấn mạnh rằng giá cả hàng hoá và dịch vụ cũng chậm điều chỉnh để đáp lại các điều kiện kinh tế thay đổi. Sự thay đổi chậm chạp trong giá cả một phần là do chi phí để điều chỉnh giá cả, gọi là chi phí thực đơn. Những chi phí này, bao gồm chi phí in và phân phối các catalô và thời gian để thay đổi các nhãn giá. Vì lý do này, giá cả và tiền lương có thể cứng nhắc trong ngắn hạn.

Để hiểu các hàm ý của giá cả cứng nhắc đối với tổng cung, chúng ta hãy giả sử rằng mỗi doanh nghiệp trong nền kinh tế thông báo giá cả cho các sản phẩm của họ trước dựa trên những dự báo về các điều kiện kinh tế. Nhưng sau khi giá cả đã được công bố, nền kinh tế trải qua thời kỳ thu hẹp cung ứng tiền tệ nằm ngoài dự kiến và điều này làm giảm mức giá chung trong dài hạn. Mặc dù có thể có một số doanh nghiệp giảm giá ngay để phản ứng lại những thay đổi trong nền kinh tế, song các doanh nghiệp khác có thể tạm thời không điều chỉnh gì cả do không muốn chịu thêm chi phí thực đơn. Vì giá của các doanh nghiệp này quá cao, doanh thu bán của họ giảm xuống. Sự giảm sút doanh thu đến lượt nó lại làm cho các doanh nghiệp này cắt giảm sản xuất và việc làm. Nói cách khác, do không phải tất cả giá cả đều điều chỉnh ngay lập tức khi điều kiện kinh tế thay đổi, nên sự giảm sút bất ngờ của trong mức giá có thể làm cho một số doanh nghiệp có giá bán cao hơn mức mong muốn, và điều này làm giảm doanh số bán ra và lượng hàng hoá và dịch vụ mà các doanh nghiệp sản xuất.'

Kết luận

Có ba cách lý giải khác nhau về sự dốc lên của đường tổng cung ngắn hạn: (1) nhận thức sai lầm, (2) tiền lương cứng nhắc, (3) giá cả cứng nhắc. Các nhà kinh tế tranh luận với nhau về việc lý thuyết nào đúng. Để phục vụ cho mục đích của chúng ta trong cuốn sách này, những mặt giống nhau giữa chúng còn quan trọng hơn là sự khác biệt. Cả ba lý thuyết nói rằng sản lượng sẽ chệch khỏi mức tự nhiên khi mức giá lệch khỏi mức dự kiến. Chúng ta có thể biểu thị nhận định này bằng công thức toán học như sau:

Sản lượng cung ứng = Mức sản lượng tự nhiên + a (Mức giá thực tế - Mức giá dự kiến)

Trong đó a là con số cho biết sản lượng phản ứng như thế nào trước sự thay đổi ngoài dự kiến của mức giá. Cần chú ý rằng cả ba cách lý giải đường tổng cung ngắn hạn đều tập trung vào một vấn đề có thể chỉ mang tính tạm thời. Cho dù sự dốc lên của đường tổng cung phụ thuộc vào nhận thức sai lầm, tiền lương cứng nhắc hay giá cả cứng nhắc, thì các điều kiện này không phải lúc nào cũng tồn tại. Có thể cuối cùng, khi mọi người điều chỉnh kỳ vọng của họ, nhận thức sai lầm sẽ được sửa đổi, tiền lương danh nghĩa được điều chỉnh và giá cả không còn cứng nhắc nữa. Nói cách khác, trong dài hạn mức giá thực tế và dự kiến bằng nhau và khi đó đường tổng cung thẳng đứng, chứ không dốc lên.