Tháng 3 Và Tục Cúng đất Của Người Việt ở Bình Thuận

Tục cúng đất hình thành trong quá trình Nam tiến của người Việt vào xứ Đàng Trong và được duy trì từ vùng Quảng Bình, Quảng Nam - Đà Nẵng, Quy Nhơn, Khánh Hòa, Bình Thuận cho đến Chợ Lớn Nam Bộ… với nhiều nghi thức khác nhau. Cúng đất được hiểu là lễ cúng của các điền chủ xưa kia. Có hai dạng cúng: tá thổ (mướn đất) và mãi thổ (mua đất).

Theo quan niệm vùng đất này là của người xưa, nay người tiếp quản phải cúng để cầu mong việc làm ăn  trong cuộc đất được thuận lợi, không có dịch bệnh, tai ương, vì vậy còn gọi là cúng tiền chủ. Vị thần tiền chủ nầy là Ngung man nương - biến tướng của thần Uma, đạo Bàlamôn. Có quan niệm cho rằng đây là lễ cúng các thần coi giữ đất đai trong vườn. Tuy nhiên, lại có người quan niệm rằng chủ đất là thần Rắn vì vùng đất Bình Thuận trước kia có nhiều sông suối, đầm lầy, ao hồ do thần Rắn cai quản. Lễ vật cúng thần là những phẩm vật tanh tưởi như mắm, khô, cá… phù hợp với sở thích của thần.     

Tương truyền rằng vợ chồng ông chủ đất và con trai rất khó tính nên lễ vật và nghi thức cúng phải thật đầy đủ và kính cẩn. Lễ vật cúng đất được chia ra làm 3 mâm, 1 dành cho vợ chồng và con trai ông chủ đất, 1 dành cúng thần thánh và 1 dành cúng các cô hồn xiêu mồ lạc mả. Người ta thường tiến hành lễ cúng vào lúc xế chiều vì cho rằng lúc này vợ chồng ông chủ đất sau một ngày làm việc trên rẫy đã trở về nhà và có thể nhận lễ.

Trong mâm dành cúng vợ chồng ông chủ đất ở nông thôn nhất thiết phải có đầy đủ lễ vật gồm một con gà trống luộc chín gồm đầy đủ bộ lòng được chặt ra, rau luộc (rau muống hay các loại rau tập tàng), gỏi gồm rau sống trộn với cá đuối hoặc cá ghim, cá kho, 3 con mắm, 1 con khô cá nghéo (cá mập con), 1 miếng cá đuối nướng (hoặc cá ghim), 1 bộ tam sinh (cua hoặc tôm còn đủ chân đủ càng, trứng gà, thịt ba rọi), chè, xôi, giấy vàng bạc, trầu cau, thuốc lá, rượu, trà.

Trong mâm dành cúng thần thánh đặt trên bàn thì có một trái dừa, hoa quả, thịt gà, một bộ tam sinh, chè xôi, gạo muối, trà, rượu, giấy vàng bạc.

Mâm dành cúng các cô hồn (la liệt) thì đặt dưới đất với chè xôi, thịt gà, một bộ tam sinh, gạo muối, trà, rượu, giấy vàng bạc, bánh nhiều màu (còn gọi là bánh con ngựa).

Sau khi khấn vái xong, gia chủ bỏ các lễ vật này mỗi thứ một ít vào trong một chiếc gùi (có nơi gọi là xà-lét) làm bằng bẹ chuối, giống hình dạng chiếc gùi của người dân tộc, rồi đem ra để ngoài bờ sông, bờ suối gọi là lễ thần đất. Việc này ngụ ý nếu có những cô hồn không dám vào trong nhà gia chủ thì cũng hưởng được lễ vật ở chiếc giỏ này. Trong lễ cúng đất, gia chủ còn bày thêm một mâm cúng gọi là dành cho người bị xiêu mồ lạc mả hoặc người đi khai hoang mở đất bị chết mà không có ai thờ cúng.

Ngày nay, cư dân người Việt vẫn còn duy trì lễ cúng này vì trong tâm thức họ vẫn nghĩ rằng “đất có Thổ công, sông có Hà Bá”, “uống nước nhớ nguồn”. Cư dân cúng ông bà chủ đất để cầu mong ông bà phù hộ cho cây trái tốt tươi, con người sống yên bình trên vùng đất mới. Cho dù sống ở đâu người ta vẫn nhớ ơn người đi trước đã có công khai hoang, vỡ đất. Đó là truyền thống tốt đẹp lâu đời của người Việt và vẫn được duy trì phát huy cho đến ngày nay.

                                                          Võ Tâm - Bảo tàng tỉnh Bình Thuận

• Tổng kết và trao giải Cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc tỉnh Bình Thuận năm 2024 25/11/2024 (277 Lượt xem )
• Nhà hát ca múa nhạc Biển Xanh biểu diễn phục vụ Lễ kỷ niệm 60 năm ngày giải phóng xã Sùng Nhơn, huyện Đức Linh, tỉnh Bình Thuận 21/11/2024 (44 Lượt xem )
• Hội nghị Sơ kết 05 năm thi hành Luật Thư viện 19/11/2024 (45 Lượt xem )
• Ủy ban nhân dân huyện Bắc Bình long trọng tổ chức Lễ đặt bằng của UNESCO ghi danh đối với nghề gốm của người Chăm Bình Đức 19/11/2024 (25 Lượt xem )
• Liên hoan “Tiếng hát về nguồn” lần thứ XXIII - năm 2024 11/11/2024 (75 Lượt xem )
• Ra mắt Câu lạc bộ đờn ca tài tử Tiếng tơ lòng 30/10/2024 (352 Lượt xem )
• Bế mạc Hội diễn Tiếng hát miền Đông lần thứ XXI năm 2024 29/10/2024 (89 Lượt xem )
• Khai mạc Hội diễn Tiếng hát miền Đông lần thứ XXI năm 2024 24/10/2024 (119 Lượt xem )
• Các đoàn tham dự hoạt động đầu tiên của Hội diễn Tiếng hát miền Đông 22/10/2024 (49 Lượt xem )
• “Khát vọng tỏa sáng miền Đông” 21/10/2024 (66 Lượt xem )