THANG SÓNG ĐIỆN TỪ - Ly Thuyet Vat Ly 12

Sóng vô tuyến, tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia tử ngoại, tia X và tia gamma đều có cùng bản chất là sóng điện từ, chỉ khác nhau về tần số (hay bước sóng) nên chúng có một số sự khác nhau về tính chất và tác dụng.

Miền SĐT Sóng vô tuyến hồng ngoại Tia Ánh sáng nhìn thấy Tia

tử ngoại Tia X Tia Gamma

λ (m) 3.104  10-4 10- 3  7,6.10-7 7,6.10- 7  3,8.10-7 3,8.10-7  10-9 10-8 10- 11 Dưới 10- 11

BẢNG: SO SÁNH 3 LOẠI TIA: HỒNG NGOẠI, TỬ NGOẠI, TIA RƠN GHEN

Hồng ngoại Tử ngoại Tia Rơnghen (Tia X)

Định nghĩa Năng lượng Bước sóng - Không nhìn thấy - Năng lượng bé - Bước sóng 0,76 μm vài mm (10-2 m) - Không nhìn thấy

- Năng lượng lớn (lớn hơn ánh sáng nhìn thấy)

- Bước sóng 0,38μm  vài nanô mét (10-8m)

- Không nhìn thấy - Năng lượng rất lớn.

- Bước sóng vài picômét (10- 11m)vài nanô mét (10-8m)

Nguồn phát - Lý thuyết :

- Tất cả mọi vật ≥ 00K đều phát tia hồng ngoại.

- Vật phát có t0 ≥ 2.000 0C - Dòng electron vận tốc lớn đập mạnh vào kim loại có tỉ khối lớn (Kim loại nặng)

- Thực tế: - Để nhận biết được tia hồng ngoại do vật phát ra thì nhiệt độ vật phát phải ≥ nhiệt độ môi trường.

- Hồ quang điện, đèn huỳnh quang loại đèn hơi thủy nhân

- Ống Culitgiơ

Đặc điểm nổi bật - Tác dụng nhiệt

- Một phần bước sóng nằm trong dãy sóng vô tuyến

- Bị nước và thủy tinh hấp thụ mạnh nhưng truyền qua được thạch anh trong suốt.

- Khả năng xuyên sâu (xuyên qua tấm nhôm vài cm, bị chì Pb vài mm cản lại.) Đặc điểm chung: - 1.Tác dụng lên kính ảnh, phim ảnh X X X - 2. Gây phản ứng hóa học X X X

-3. Gây quang điện X

Gây được quang điện trong với

một số chất bán dẫn X X

- 4.Làm ion hóa chất

khí O X

O

Hầu như không làm ion hóa chất khí

- 5. Làm phát quang O X X

- 6. Tác dụng sinh lí O X X

Ứng dụng nổi bật - Điều khiển từ xa (Remote) - Chữa còi xương

- Tìm vết nứt trên bề mặt kim loại

- Chữa ung thư nông - Chụp X quang

- Tìm vết nứt trong lòng kim loại.

CHƢƠNG VI. LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG

CHỦ ĐỀ 1: HIỆN TƢỢNG QUANG ĐIỆN. THUYẾT LƢỢNG TỬ ÁNH SÁNG HIỆN TƢỢNG QUANG DẪN. – HIỆN TƢỢNG PHÁT QUANG HIỆN TƢỢNG QUANG DẪN. – HIỆN TƢỢNG PHÁT QUANG I. HIỆN TƢỢNG QUANG ĐIỆN (NGOÀI)

1. Khái niệm: Hiện tượng chiếu ánh sáng làm bật các electron ra khỏi bề mặt kim loại gọi là hiện tượng quang điện (ngoài). quang điện (ngoài).

2. Định luật về giới hạn quang điện:

Đối với kim loại, ánh sáng kích thích phải có bước sóng λ ngắn hơn hoặc bằng giới hạn quang điệnλ0 của kim loại đó mới gây ra hiện tượng quang điện.(λ ≤ λ0 )

3. Thuyết lƣợng tử:

a) Giả thuyết Plăng: Lượng năng lượng mà mỗi lần nguyên tử (phân tử) hấp thụ hay phát xạ có giá trị

hoàn toàn xác định và bằng hf, trong đó f là tần số của ánh sáng bị hấp thụ hay được phát ra, còn h là 1 hằng số.

b) Lƣợng tử năng lƣợng: ε= hf =



hc

Với h = 6,625.10-34 (J.s): gọi là hằng số Plăng.

c) Thuyết lƣợng tử ánh sáng

- Chùm ánh sáng là một chùm hạt, mỗi hạt gọi là phôtôn (lượng tử năng lượng). Năng lượng một lượng tử ánh sáng (hạt phôtôn) ε = hf =



hc

= mc2

 Trong đó: h = 6,625.10-34 Js là hằng số Plăng. c = 3.108m/s là vận tốc ánh sáng trong chân không.; f, λ là tần số, bước sóng của ánh sáng (của bức xạ); m là khối lượng của photon. ε chỉ phụ thuộc vào tần số của ánh sáng, mà không phụ thuộc khoảng cách từ nó tới nguổn

- Với mỗi ánh sáng đơn sắc, các phôntôn đều giống nhau, mỗi phôtôn mang năng lượng ε = hf. - Trong chân không, các phôtôn bay dọc theo tia sáng với tốc độ c = 3.108 (m/s).

- Cường độ của chùm sáng tỉ lệ với số photon do nguồn phát ra trong 1 đơn vị thời gian.

- Khi nguyên tử, phân tử hay electron phát xạ hay hấp thụ ánh sáng, cũng có nghĩa là chúng phát xạ hay hấp thụ phôtôn.  Chú ý:

+ Chùm sáng dù rất yếu cũng chứa rất nhiều phôtôn, nên ta nhìn chùm sáng như liên tục. + Các phôton chỉ tồn tại trong trạng thái chuyển động, không có photon đứng yên.

4. Giải thích định luật về giới hạn quang điện:

Theo Einstein, mỗi phôton bị hấp thụ sẽ truyền toàn bộ năng lượng cho một êlectron. Năng lượng ε này dùng để:

- cung cấp cho êlectron một công thoát A để nó thắng được lực liên kết với mạng tinh thể và thóat ra khỏi bề mặt kim loại. - Truyền cho nó một động năng ban đầu. Wđ0max

- Truyền một phần năng lượng cho mạng tinh thể. Đối với các êlectron nằm trên bề mặt kim loại thì động năng này có giá trị cực đại vì không mất phần năng lượng cho mạng tinh thể.

Theo định luật bảo toàn năng lượng, ta có:

ε = hf = At+ Wđ0max hay  hc = At+ 2 1 me. v20max

 Giải thích định luật 1: Để có hiện tượng quang điện xảy ra, tức là có êlectron bật ra khỏi kim loại, thì: ε ≥ At hay  hc ≥At  λ ≤ t A hc hay λ ≤λ0

 với λ0 gọi là giới hạn quang điện của kim loại dùng làm Catot thì =

 Công thoát của e ra khỏi kim loại : A =

5. Lƣỡng tính song hạt của ánh sáng:

- Ánh sáng vừa có tính chất sóng, vừa có tính chất hạt. Ta nói ánh sáng có lưỡng tính sóng - hạt.

- Trong mỗi hiện tượng quang học, ánh sáng thường thể hiện rỏ một trong hai tính chất trên. Khi tính chất sóng thể hiện rỏ thì tính chất hạt lại mờ nhạt, và ngược lại.

- Sóng điện từ có bước sóng càng ngắn, phôtôn có năng lượng càng lớn thì tính chất hạt thể hiện càng rõ, như ở hiện tượng quang điện, ở khả năng đâm xuyên, khả năng phát quang…,còn tính chất sóng càng mờ nhạt.

- Trái lại sóng điện từ có bước sóng càng dài, phôtôn ứng với nó có năng lượng càng nhỏ, thì tính chất sóng lại thể hiện rỏ hơn như ở hiện tượng giao thoa, nhiễu xạ, tán sắc, …, còn tính chất hạt thì mờ nhạt.