Thành Ngữ Phi Logic - Tài Liệu Text - 123doc

Tải bản đầy đủ (.pdf) (4 trang)

1. Trang chủ
>>
2. Thể loại khác
>>
3. Tài liệu khác

thành ngữ phi logic

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (53.31 KB, 4 trang )

THÀNH NGỮ “PHI THÀNH NGỮ “PHI THÀNH NGỮ “PHI THÀNH NGỮ “PHI LOGICLOGICLOGICLOGIC”””” 1.1.1.1. Khảo sát một số từ điển thành ngữ, chúng ta nhận thấy loại thành ngữ 4 âm tiết chiếm đến 70% tổng số thành ngữ của nước ta, tức là chiếm đại bộ phận thành ngữ [5, 83]. 2.2.2.2. Trong số thành ngữ 4 âm tiết, chúng tôi quan tâm đến loại thành ngữ “phi logic” (tạm gọi như vậy, đó là những thành ngữ có nội dung thoạt nghe có vẻ phi lý, không hợp logic thông thường trong thực tiễn, sẽ nói kỹ trong phần sau) và chọn từ nhiều nguồn ra được một số câu như sau: Cao chạy xa bay Con ông cháu cha Của đau con xót Đầu gươm mũi súng Hương lạnh khói tàn Im hơi lặng tiếng Nâng khăn sửa túi Nhường cơm sẻ áo Ruộng cả ao liền Sẩy đàn tan nghé Tối lửa tắt đèn … Ruồi bu kiến đậu Mũi chỉ đường kim Hòn tên mũi đạn Ăn trên ngồi trước Tô son điểm phấn Mò cua bắt ốc Chò ngã em nâng Chăn êm nệm ấm … 3.3.3.3. “Thành ngữ là những cụm từ cố đònh có tính hoàn chỉnh về ngữ nghóa, vừa có tính gợi cảm” [5, 77], nhằm diễn tả một ý nghóa, khái niệm nào đó thông qua một hình ảnh gợi tả, sinh động. Các thành tố tạo nên thành ngữ thường sắp xếp theo từng đôi một, cùng trường ngữ nghóa với nhau, có tác dụng bổ sung ý nghóa cho nhau, cùng xây dựng nên một nghóa khái quát, tổng hợp: Chân lấm tay bùn = chân, tay + lấm, bùn Đánh đông dẹp bắc = đánh, dẹp + đông, bắc Chân đồng da sắt = chân, da + đồng, sắt Trong trường hợp này có thể thay đổi vò trí các thành tố trong câu cho nhau mà không hề ảnh hưởng gì đến hình thức, ngữ nghóa của cả thành ngữ (nếu có, chỉ là sự không thuận tai về mặt ngữ âm, hay theo thói quen sử dụng mà thôi): Thay da đổi thòt = đổi thòt thay da = thay thòt đổi da Chân lấm tay bùn = tay bùn chân lấm = chân bùn tay lấm Nhưng có nhiều trường hợp thì khó (hoặc không) có thể thay đổi vò trí như trên được vì nó tạo ra một hình ảnh không phù hợp với hiện thực, phi logic tự nhiên, không thấy ai sử dụng: VẾ THUẬN (+) VẾ ĐẢO (-) Bủa lưới phóng lao Bủa lao phóng lưới Mẹ góa con côi Mẹ côi con góa Đầu bạc răng long Đầu long răng bạc 4.4.4.4. Nhưng trong thực tế lại có một số thành ngữ được cấu tạo theo kiểu “phi logic” như vậy đã tồn tại hiển nhiên trong kho tàng thành ngữ nước ta từ bao đời nay, và được sử dụng tự nhiên như các thành ngữ khác. Lâu nay có nhiều người lại thắc mắc rằng đó là những thành ngữ “phi logic”, cần phải sửa lại theo đúng logic tự nhiên trong khi sử dụng. Vậy nó phi logic như thế nào? Có cần thiết phải chỉnh sửa lại hay không? Đơn cử một vài ví dụ: Đầu gươm mũi súng Nhường cơm sẻ áo Sẩy đàn tan nghé … Đúng ra phải nói là “đầu súng mũi gươm” mới hợp lý, vì súng không nhọn, làm sao có mũi được. Hoặc “nhường cơm sẻ áo”, cần phải đổi lại là “nhường áo sẻ cơm” mới đúng với hiện thực, vì nếu áo bò “sẻ”, không còn nguyên lành thì làm sao còn có thể sử dụng được nữa mà “nhường”? Hoặc “sẩy đàn tan nghé”, loài trâu có thói quen sống thành từng bầy đàn, khi có biến động thì tản ra mỗi con một nơi, không còn quần tụ với nhau nữa, đó là tan đàn; còn “sẩy” thì thường dùng để chỉ sự chết của một cá thể động vật khi còn nhỏ yếu, non nớt hay chết đột ngột như kiểu “sẩy thai”, “sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì”. 5.5.5.5. Nhưng trường hợp tồn tại nhiều ý kiến bất đồng nhất là xoay quanh thành ngữ “cao chạy xa bay”, có lẽ vì sự phi hiện thực của nó là rõ ràng nhất, và cũng là thành ngữ được sử dụng với tần số rất cao. Truyện Kiều: Liệu mà cao chạcao chạcao chạcao chạy xa bayy xa bayy xa bayy xa bay Ái ân ta có ngần này mà thôi. Tác giả Vũ Văn Kính băn khoăn: “Cao hay xa? Xin giữ âm xa chạy cao bay đúng hơn. Vì xa mới chạy, cao phải bay, chứ cao chạy xa bay làm sao được. Câu này dòch ở câu (chữ Hán) “cao phi viễn tẩu”” [6, 242]. Học giả Đào Duy Anh cũng cho rằng: “Xa chạy cao bay” chỉ con thú chạy cho xa để khỏi bò săn, con chim bay cho cao để khỏi bò bắn; nghóa bóng là trốn khỏi bò bắn, nghóa bóng là trốn đi xa” (Từ điển truyện Kiều). Ngược lại, tác giả Trònh Mạnh đã không đồng tình với ý kiến trên: “Có người lý luận rằng: chạy đi với xa và bay đi với cao mới logic. Đây là lời Thúc Sinh khuyên Kiều khi tai hoạ sắp ập đến, phải thoát nhanh khỏi tay Hoạn Thư mới sống được. Vì vậy, cách nói cao chạy xa bay cũng gây được ấn tượng hơn, sự cần thiết phải trốn ngay được nhân lên gấp bội. Lời khuyên này còn mang một ý khẳng đònh. Nếu thay bằng “xa chạy cao bay” thì tác dụng tu từ sẽ bò giảm” [7, 9-10]. Dưới cái nhìn của logic học thì sự việc sẽ sáng tỏ hơn. 6.6.6.6. Để giải quyết vấn đề này, trước hết chúng ta phải xem xét nghóa của các thành ngữ nói chung được hình thành như thế nào. - Các thành ngữ thường cấu trúc sóng đôi, cùng tồn tại bổ sung cho nhau, tạo nên một nghóa chung, nên ý nghóa của các thành ngữ nói chung không phụ thuộc vào thứ tự không phụ thuộc vào thứ tự không phụ thuộc vào thứ tự không phụ thuộc vào thứ tự sắp xếp của các cặp tưsắp xếp của các cặp tưsắp xếp của các cặp tưsắp xếp của các cặp từ, có đảo vò trí các cặp từ thì ý nghóa chung của chúng cũng không thay đổi. - Đặc điểm cơ bản nhất của thành ngữ là nghóa của chúng được hình thành theo Đặc điểm cơ bản nhất của thành ngữ là nghóa của chúng được hình thành theo Đặc điểm cơ bản nhất của thành ngữ là nghóa của chúng được hình thành theo Đặc điểm cơ bản nhất của thành ngữ là nghóa của chúng được hình thành theo quy luật biểu trưngquy luật biểu trưngquy luật biểu trưngquy luật biểu trưng, không lệ thuộc vào nghóa của từng thành tố cấu tạo, mà đó là nghóa khái quát, nghóa bóng do tất cả các thành tố tạo nên, nếu tách các thành tố ra khỏi văn bản thì nghóa bóng ấy sẽ bò mất, chỉ còn lại nghóa đen mà thôi. “Trong cuộc sống, người ta thường dùng một sự vật nào đó để nói lên một điều gì đó. Cách dùng như thế được gọi là biểu trưngbiểu trưngbiểu trưngbiểu trưng” [3, 325]. Nghóa là các hình ảnh, khái niệm hiện hữu bề mặt của thành ngữ chỉ mang nghóa đen, chúng ta tìm hiểu thành ngữ cần phải đi sâu nhận thức cho được cái nghóa biểu trưng, là linh hồn, cốt lõi của thành ngữ, đặc biệt là thành ngữ “phi logic”. Như thành ngữ “dây mơ rễ má” chỉ mối quan hệ bắc cầu giữa các đối tượng, nếu tách ra thì chỉ còn lại nghóa thực vật là “dây của cây lá mơ” và “rễ của cây rau má” mà thôi, không còn nét nghóa “mối quan hệ” nữa. Tương tự, “chèo chống” chỉ những động tác của người chèo thuyền, chống đò trên sông nước, nhưng thành ngữ “vụng chèo khéo chống” lại không liên quan gì đến nghóa đen trên, mà nó nhằm chỉ sự giỏi chống chế, khéo ngụy biện của một số người trong cuộc sống khi làm sai một điều gì đó mà không muốn nhận, cố xuê xoa đi. Vậy, có thể nói trong thành ngữ “ý nghóa các từ đã hoà vào nhau để biểu thò một khái niệm mới” [5, 78] và vì thế, tác giả nguyễn Thiện Giáp đã dựa vào cơ chế cấu tạo mà đặt tên cho chúng là loại thành ngữ hoà kếtthành ngữ hoà kếtthành ngữ hoà kếtthành ngữ hoà kết. Chúng ta cũng cần lưu ý thêm, “quan hệ giữa các từ trong thành ngữ không theo một chiều của các thành tố trực tiếp như trong cụm từ tự do mà có tính chất chằng chéo, phức tạp, tạo ra tính cố đònh của thành ngữ” [5, 84] và để tạo ra sự đối ứng chặt chẽ, gắn bó khăng khít cả về mặt hình thức lẫn nội dung, nhiều khi, những trật tự logic thông thường trong thành ngữ không được tuân thủ, có thể thay đổi. Như vậy, “tính biểu trưng là đặc điểm hàng đầu của thành ngữ về mặt ngữ nghóa, là cơ chế tất yếu mà thành ngữ phải sử dụng để ghi nhận, diễn đạt những nội dung phức tạp hơn một khái niệm đơn” [2, 82-83]. 7.7.7.7. Đã chấp nhận như trên, tức là đã xem nghóa biểu trưng là nghóa chính của thành ngữ nói chung, thành ngữ “phi logic” nói riêng thì chúng ta chấp nhận quy luật cấu tạo nghóa biểu trưng, “đã hiểu theo nghóa biểu trưng thì mỗi từ ở cặp này có thể ghép với bất kỳ từ nào ở cặp kia mà không cần quan tâm tới nghóa đen tạo ra khi tổ hợp chúng với nhau” [3, 354]. Khi khảo sát thành ngữ “con ông cháu cha”, ta không cần thắc mắc: con phải của cha, còn cháu phải của ông theo đúng quan hệ huyết thống làm gì, mà chỉ cần hiểu nghóa của thành ngữ này là mối quan hệ quen lớn, là được. Cũng như khi khảo sát thành ngữ “hòn tên mũi đạn”, chúng ta không cần thắc mắc là tại sao mũi tên dài lại gọi là hòn còn đạn tròn thì bảo là mũi, cần phải sửa lại “mũi tên hòn đạn” mới đúng… chúng ta chỉ cần nắm được nghóa biểu trưng của thành ngữ này là chỉ “chiến trường, nơi có sự đối kháng về quân sự giữa hai phe tham gia chiến trận (đòch – ta); nơi nguy hiểm”. Thực tế nhiều người không hề biết đến nghóa đen của các thành ngữ mà họ vẫn sử dụng rất chính xác, là bởi vì họ nắm vững được nghóa biểu trưng. Ví như thành ngữ “mạt cưa mướp đắng”, không phải ai cũng biết các nghóa đen từ các điển tích xưa của nó. Nhưng chỉ cần nắm được nghóa biểu trưng của thành ngữ này là lừa đảo, bòp bợm thì đã có thể sử dụng được mà không sợ sai. 8.8.8.8. Tóm lại, như trên đã nói, các hình ảnh, khái niệm hiện hữu bề mặt của thành ngữ chỉ là nghóa đen; để tìm hiểu thành ngữ chúng ta cần phải đi sâu nhận thức cho được cái nghóa biểu trưng của thành ngữ ẩn tàng đằng sau các hình ảnh bề mặt kia, đó chính là linh hồn, là cốt lõi của thành ngữ, đặc biệt là thành ngữ “phi logic”. Và khi đã quan niệm như vậy, rõ ràng không còn một thành ngữ nào được gọi là “thành ngữ phi logic” nữa cả ! Tài liệu tham khảoTài liệu tham khảoTài liệu tham khảoTài liệu tham khảo 1. Hoàng Anh (2003), Một số vấn đề về sử dụng ngôn từ trên báo chí, Lao động. 2. Đỗ Hữu Châu (1996), Từ vựng ngữ nghóa tiếng Việt, Đại học Quốc gia. 3. Nguyễn Đức Dân (1999), Logic và tiếng Việt, Giáo dục. 4. Nguyễn Lực – Lương Văn Đang (1978), Thành ngữ tiếng Việt, KHXH. 5. Nguyễn Thiện Giáp (2002), Từ vựng học tiếng Việt, Giáo dục. 6. Vũ Văn Kính (1997), Tìm nguyên tác truyện Kiều, Văn nghệ Tp HCM. 7. Trònh Mạnh (2003), Tiếng Việt lí thú, T.2, Giáo dục. 8. Nguyễn Như Ý (cb), (1997), Từ điển giải thích thành ngữ tiếng Việt, Giáo dục. THÀNH DƯƠNG

Tài liệu liên quan

• Cái lí của những thành ngữ phi lí
  • 2
  • 406
  • 0
• Khóa luận " Đặc điểm ngữ nghĩa logic trong truyện cười bác Ba Phi " pot
  • 23
  • 625
  • 1
• Hướng dẫn thanh toán phí bảo hiểm BATT
  • 4
  • 386
  • 0
• THÀNH NGỮ TIẾNG ANH - 2 doc
  • 10
  • 249
  • 0
• THÀNH NGỮ TIẾNG ANH - 5 docx
  • 10
  • 230
  • 0
• THÀNH NGỮ TIẾNG ANH - 7 pptx
  • 10
  • 345
  • 1
• THÀNH NGỮ VÀ TỤC NGỮ TRONG THƠ NÔM HỒ XUÂN HƯƠNG docx
  • 3
  • 648
  • 2
• thành ngữ phi logic
  • 4
  • 923
  • 5
• Thành ngữ thông tin liên lạc hàng hải
  • 161
  • 665
  • 8
• swiss made chuyện chưa kẻ về những thành công phi thường của đất nước thụy sỹ
  • 738
  • 265
  • 1

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về

(53.31 KB - 4 trang) - thành ngữ phi logic Tải bản đầy đủ ngay ×