Tháp Rùa Quê Hương Qua Ống Kính | Mây Biển

Tháp Rùa ( Trần Công Nhung / Viễn Đông )

Tháp Rùa – Hồ Gươm là biểu tượng rõ nét về di tích danh lam của Hà Nội nghìn năm văn vật . Đến Hà Nội , hầu như ai cũng mất 1 buổi để dạo quanh bờ hồ , ngắm Tháp Rùa , qua cầu Thê Húc thăm đền Ngọc Sơn . Nếu vào thời tiết Thu sang thì sắc màu hoa lá quanh bờ hồ còn tuyệt vời hơn nữa . Tất nhiên Hà Nội bây giờ , làm gì còn trai thanh gái lịch , người Tràng An lịch lãm là hình ảnh của quá khứ xa xưa . Ấy thế nhưng vẫn có nhiều nhà văn đeo kính màu dựa vào câu Chẳng thơm cũng thể hoa nhài , Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An để tán tụng gái Hà Nội ngày nay , có người viết :

Nét đẹp con gái Hà Nội còn là nét duyên thầm ẩn sâu qua từng cử chỉ , ánh mắt , lời nói . Bước đi khoan thai , không lê dép quèn quẹt , ý tứ ngồi khép chân , không nói trống không lỗ mãng ngoài đường …

Con gái Hà Nội xưa nay vẫn hấp dẫn lạ lùng trong mọi con mắt , mọi trái tim từ người thợ đến nhà thơ .

( Hà Nội phố điện tử )

Nhưng không sao , gạt ra ngoài những nhố nhăng hợm hĩnh , những đẳng cấp quái thai của thời đại , nhìn vào một vài góc khuất của lịch sử , di tích của nước nhà ( không phải của nhà nước ) , thì vẫn thấy lòng dâng lên niềm tự hào về đất nước mình .

Rùa lên thở ( Trần Công Nhung / Viễn Đông )

Lần đầu đến Hà Nội ( 1992 ) tôi đã ngẩn ngơ sửng sốt trước vẻ đẹp của hồ Gươm – Tháp Rùa ( 1 ) , tôi vô cùng sung sướng không ngờ quê hương mình đẹp như vầy . Thế mà có nhà thơ ( cs ) lại viết :

Ruộng lúa , đồng khoai , nương sắn , vườn cà , Chuồng lợn , bầy gà , đàn rau , ao cá , Dọn tí phân rơi , nhặt từng ngọn lá , Mỗi hòn than , mẫu sắn , cân ngô , Ta nâng niu gom góp dựng cơ đồ !

Thật khốn khổ cho 4000 năm văn hiến Tổ Tiên để lại ! Có thời đại nào mà con dân Việt lại thảm hại đến như vậy , đi Dọn tí phân rơi để xây dựng cơ đồ !

Hoa Lộc Vừng ngập bờ hồ ( Trần Công Nhung / Viễn Đông )

Không ! Nhất định không ! Lịch sử đã chứng minh , một nghìn năm đô hộ giặc Tàu , cuối cùng giặc xâm lăng cũng bị những anh hùng Lý Thường Kiệt , Trần Hưng Đạo , Quang Trung … quét ra khỏi bờ cõi . Một dân tộc như vậy không đời nào đi nhặt từng hòn phân ( Bắc ) để dựng cơ đồ !

Và hôm nay đứng trước Tháp Rùa , dấu tích của lịch sử một thời , trời đang vào Thu , đường ven hồ hoa lộc vừng rải thảm đỏ thật lãng mạn . Trời trong xanh , se se lạnh , một cảm giác êm đềm đâu đó trở về : tôi hồi tưởng bài văn Hôm Nay Tôi Đi Học của nhà văn quá cố Thanh Tịnh :

Buổi sáng mai hôm ấy , một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh . Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp . Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần , nhưng lần này tự nhiên tôi thấy lạ . Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi , vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : Hôm nay tôi đi học .

Tạm rời quá khứ tôi trở về với thực tại : Tháp Rùa .

Tháp Rùa xây theo lối hỗn hợp Á – Âu : cửa vòm gô-tích hai tầng dưới , nhưng phần mái cong trên đỉnh vẫn giữ nét kiến trúc Việt Nam .

Ngôi tháp xây theo hình vuông có 3 tầng , trên gò đất rộng khoảng 350 m2 . Tầng đế xây rộng , 2 tầng trên nhỏ dần , các mặt phía Đông và Tây có ba cửa , Nam và Bắc có 2 cửa . Đỉnh hai tầng có lan can chạy xung quanh . Bốn đầu đao đắp rồng uốn cong dần lên chóp đỉnh . Tầng Một , móng cao 0,8 m , dài 6,28 m , rộng 4,54 m , mở 3 cửa , chiều ngang mở 2 cửa , tất cả là 10 cửa . Bên trong tầng này phân ra ba gian , các gian thông với nhau bằng các cửa ngăn .

Tầng Hai hẹp hơn , dài 4,8 m , rộng 3,64 m , cũng ba gian , kiến trúc y như tầng có 10 cửa nhưng nhỏ hơn . Tầng Ba thu nhỏ hơn nữa , dài 2,97 m , rộng 1,9 m , chỉ mở một cửa hình tròn ở mặt phía Đông , đường kính 0,68m . Sát tường phía Tây có một ban thờ , không rõ thờ ai và có từ lúc nào . Tầng đỉnh như một vọng lâu , vuông vức , mỗi bề 2 m . Tường phía Đông tầng Ba có 1 cửa tròn , đường kính 0,68 m , và có 3 chữ Quy Sơn Tháp ( Tháp Núi Rùa ) . Chiều cao của tháp là 8,8 m . Với sự giao thoa giữa 2 lối kiến trúc Pháp Việt đã tạo nên nét đẹp độc đáo , riêng biệt của Tháp Rùa . Điều quan trọng nhất là Tháp Rùa đã , đang tồn tại không chỉ là hình thể mà còn là tinh thần của người dân Hà Nội nói riêng và của đất nước Việt Nam nói chung .

Tháp Rùa mùa Thu ( Trần Công Nhung / Viễn Đông )

Gò Rùa là nơi Vua Lê Thánh Tông đã dựng Điếu Đài để ra câu cá . Sang thời Lê Trung Hưng ( khoảng thế kỷ 17 – 18 ) , chúa Trịnh cho xây đình Tả Vọng trên gò nhưng sang thời nhà Nguyễn thì không còn dấu tích gì nữa .

Sau khi Pháp hạ thành Hà Nội năm 1883 , dân vùng ven hồ dời đi nơi khác . Các quan Việt cũng bỏ sở nhiệm . Riêng có Nguyễn Ngọc Kim , chức dịch làng Tự Tháp được cử làm trung gian giữa quân Pháp và người Việt , lại được chính quyền mới tín nhiệm nên ít lâu trở thành bá hộ , tục gọi là bá hộ Kim .

Năm 1886 thấy huyệt đất trên gò Rùa hợp phong thuỷ ông xuất tiền xây tháp trên gò với ý định chôn hài cốt của cha vào đó . Việc không thành nhưng ngọn tháp ba tầng vẫn được hoàn tất . Vì vậy nên ban đầu tháp này có tên là tháp Bá Hộ Kim .

Rùa phơi nắng ( Trần Công Nhung / Viễn Đông )

Tháp rùa xây xong , Bá Hộ Kim tổ chức khánh thành linh đình và đem cốt cha mình ra đặt vào đó . Chuyện đặt hài cốt cha mẹ Bá Hộ Kim cũng rất ly kỳ . Nhà văn Băng Sơn kể ra một câu chuyện trong một bài ký về hồ Gươm rằng : Hôm chôn hài cốt , đêm tối nhá nhem , đám thợ sau khi làm xong ra về rồi trở lại vứt cốt ông lão xuống hồ .

Cố GS Sử Học Trần Quốc Vượng thì kể rằng : Bá Kim chờ đến đêm mới đem cốt bố ông ta ra tháp đặt . Có người rình ông ta vừa quay vào thì lập tức ra đào vứt đâu không ai biết . Việc bá hộ Kim vì thân với chính quyền thực dân mới dám ngang nhiên xây tháp đặt cốt cha mẹ giữa trung tâm đất Hà thành ngàn năm văn hiến nên kết cục phải thế mới hợp tình theo đạo lý Á Đông .

Tháp Rùa mùa Hè ( Trần Công Nhung / Viễn Đông )

Có tài liệu ghi rằng ngày trước có một con đường nhỏ từ bờ hồ ra đảo Rùa , vì đó là nơi câu cá giải trí của Vua Quan triều Lê . Một số tờ báo Pháp thời đó còn gọi tháp Rùa là ngôi đền nhỏ , hay chỉ là chùa được xây trên nền một ngôi đền nhỏ trước đó ( Điếu Đài , Tả Vọng ) .

Đã có lúc Tháp Rùa được quyết định phải đội bức tượng Nữ Thần Tự Do là phiên bản nhỏ của tượng nữ thần người Pháp xây tặng cho nước Mỹ . Đây là phiên bản thứ hai , tượng Thần Tự Do bằng đồng cao 2,85m , được Pháp đem sang Việt Nam trưng bày trong một cuộc triển lãm , tại hội chợ Đấu Xảo , năm 1887 . Sau đó tượng được tặng lại cho Hà Nội và được đặt ở vườn hoa Chí Linh .

Nhưng đến năm 1890 , Chính Phủ Bảo Hộ muốn lấy chỗ đó đặt tượng Paul Bert , Thống Sứ đầu tiên bị chết tại Hà Nội trước đó mấy năm . Do đó tượng Thần Tự Do được mang đặt trên nóc Tháp Rùa , mặt quay về phía vườn hoa Chí Linh .

Lúc chính phủ Việt Nam của thủ tướng Trần Trọng Kim nắm chính quyền thay Pháp thì tượng này đã bị phá bỏ ( thập niên 1950 ) .

Theo mô tả của các nhà nghiên cứu thì rùa Hồ Gươm có kích thước khá lớn , đầu tương đối nhỏ và rộng , mõm ngắn , tròn , lưng màu vàng lục có những đốm vàng , yếm bụng màu trắng nhạt . Mai rùa mềm chứ không cứng như loài rùa thông thường , tại thời điểm năm 2010 , chỉ còn 4 con .

Vào thập niên 1960 có 1 rùa chết , xác hiện lưu giữ trong đền Ngọc Sơn . Rùa đó cân nặng 250 kg với chiều dài 2,1 m và chiều rộng 1,8 m . Hồi tháng 04/2011 thành phố Hà Nội chữa trị vết thương trên mai một con rùa , giống cái , nặng 169 kg với chiều dài toàn thân 185 cm ; chiều rộng mai 99 cm , chiều dài đuôi 35 cm .

Hồ Gươm

Cũng theo nhà nghiên cứu Hà Đình Đức , nguồn gốc rùa Hồ Gươm có thể từ Lam Kinh , Thanh Hoá , quê Vua Lê Lợi , đã được Vua Lê thả vào Hồ Gươm . Trước đó không có tin gì về loài rùa lớn nào tại Thăng Long . Theo ông Lê Trần Bình , xét nghiệm DNA cho thấy rùa hồ Gươm là giống rùa Quảng Phú – Thanh Hoá .

Tập tính rùa Hồ Gươm chậm chạp , hiền lành , thường sống ở những sông hồ sâu , nước chảy yếu . Khi trời nóng thường hay ngóc cổ lên khỏi mặt nước để thở . Mùa đông thỉnh thoảng lên bờ phơi nắng .

Ông Hà Đình Đức nói hiện còn con duy nhất sống ở hồ Gươm . Ba con đã chết .

– Một con chết ngày 02/07/1967 , xác bày trong đền Ngọc Sơn . – Một con , xác được lưu trong chùa Hưng Ký ( Hoàng Mai , Hà Nội ) , nay đã chuyển về Bảo tàng Hà Nội . – Một con bị giết thịt năm 1962-1963 , khi bò lên vườn hoa Chí Linh ( vườn hoa tượng đài Lý Thái Tổ ) sau một cơn mưa lớn .

Rùa khổng lồ

Tuy nhiên , một số báo chí gần đây đưa tin là có thể còn hơn 1 con loại rùa Hồ Gươm hiện đang sống . Nhưng điều chắc chắn là lượng rùa Hồ Gươm còn rất ít , là động vật quý hiếm có thể bị tuyệt chủng , cần được bảo vệ .

Nói đến Tháp Rùa , không thể bỏ qua huyền thoại Hoàn Kiếm , câu chuyện Vua Lê Lợi trả gươm cho Rùa : Gươm thần Thuận Thiên .

Sách Lam Sơn thực lục của Nguyễn Trãi chép :

Khi ấy Nhà Vua cùng người ở trại Mục Sơn là Lê Thận cùng làm bạn keo sơn . Thận thường làm nghề quăng chài . Ở xứ vực Ma Viện , đêm thấy đáy nước sáng như bó đuốc soi . Quăng chài suốt đêm , cá chẳng được gì cả . Chỉ được một mảnh sắt dài hơn một thước , đem về để vào chỗ tối . Một hôm Thận cúng giỗ ( ngày chết của cha mẹ ) nhà Vua tới chơi nhà . Thấy chỗ tối có ánh sáng , nhận ra mảnh sắt , nhà Vua bèn hỏi : – Sắt nào đây ?

Thận nói : – Đêm trước quăng chài bắt được .

Rùa hai đầu ( Trần Công Nhung / Viễn Đông )

Nhà Vua nhân xin lấy . Thận liền cho ngay . Nhà Vua đem về đánh sạch rỉ , mài cho sáng , thấy nó có chữ Thuận Thiên , cùng chữ Lợi .

Lại một hôm , nhà Vua ra ngoài cửa , thấy một cái chuôi gươm đã mài-dũa thành hình , nhà Vua lạy Trời khấn rằng : – Nếu quả là gươm Trời cho , thì xin chuôi và lưỡi liền nhau !

Bèn lấy mảnh sắt lắp vào trong chuôi , bèn thành ra chuôi gươm .

Tới hôm sau , lúc đêm , trời gió mưa , sớm ngày mai , hoàng hậu ra trông vườn cải , bỗng thấy bốn vết chân của người lớn , rất rộng , rất to . Hoàng hậu cả kinh , vào gọi nhà Vua ra vườn , được quả ấn báu , lại có chữ Thuận Thiên ( sau lấy chữ này làm niên hiệu ) cùng chữ Lợi . Nhà Vua thầm biết ấy là của trời cho , lòng lấy làm mừng , giấu giếm không nói ra .

Rùa đảo Lagapagos

Truyền thuyết kể tiếp rằng , sau Lê Lợi dùng thanh gươm báu đó làm gươm chiến đấu , xông pha chém địch nhiều trận , cuối cùng đuổi được quân Minh lên làm Vua

Đầu năm 1428 , Lê Thái Tổ cùng quần thần bơi thuyền ra hồ Thuỷ Quân . Ra giữa hồ , có Rùa Vàng nổi lên mặt nước , chắn trước thuyền của Vua gọi to : – Hãy trả gươm thần cho ta !

Lê Thái Tổ rút gươm trả , rùa vàng ngậm lấy gươm lặn xuống nước đi mất . Từ đó hồ Thuỷ Quân được đặt tên là hồ Hoàn Kiếm .

Có thuyết nói khác về truyện trả gươm . Đại ý khi thuyền của Vua ra giữa hồ thì rùa vàng chắn trước . Vua Lê rút gươm chỉ vào Rùa Vàng , Rùa Vàng liền đớp lấy gươm của Vua mà bơi đi . Vua Lê sai tát cạn hồ Thuỷ Quân để tìm lại gươm báu nhưng không thấy rùa đâu .

Người Việt Nam vẫn thường gọi rùa khổng lồ ở Hồ Gươm là Cụ với hàm ý tôn kính , và đây cũng là biểu tượng gắn liền với truyền thuyết Gươm thần và lịch sử giữ nước , là phần tâm linh đáng trân trọng ( 2 ) . Về phương diện này thì người Tàu phức tạp hơn người Việt rất nhiều . Trong truyền thống văn hoá Tàu , rùa được coi là hình ảnh tượng trưng cho trí tuệ và sự thông minh . Có người bảo , cái mai rùa gánh vác cả một đời trí tuệ .

Hễ nói đến rùa là người ta nghĩ ngay đến sự chậm rãi , ung dung tự tại . Trong mơ , nó còn tượng trưng bạn hay một người nào đó tự tạo ra giáp sắt nhằm đề phòng bị xâm phạm . Một số người rất cưng yêu rùa , cho nên nó còn có nghĩa là sẽ nhận được sự giúp đỡ . Ngoài ra , rùa còn tượng trưng cho trường thọ . Rùa là một trong Tứ Linh , được tạc tượng đặt trong chùa – đền – miếu mạo ( 3 ) .

Rùa khổng lồ thì thế giới có nhiều giống khổng lồ gấp đôi rùa Hồ Gươm . Một số giống rùa nặng tới 500 kg , dài hơn 2m và tuổi đời của chúng phải tính bằng hàng thế kỷ . Giữa Thái Bình Dương có một hòn đảo tuyệt đẹp , là thiên đường của nhiều loài động vật hoang dã , trong đó có loài rùa khổng lồ vô cùng kỳ lạ . Đó là quần đảo Galapagos , nước Ecuador . Hòn đảo này cách đất liền tới 600 dặm .

Rùa bệnh

Quần đảo Galapagos được biết vào đầu thế kỷ 16 bởi giám mục De Berlanga , người Tây Ban Nha . Trong một chuyến đi biển , bị bão đánh dạt vào bờ , ông đã vô tình phát hiện ra hòn đảo tuyệt vời này . Những con rùa khổng lồ khiến ông tưởng rằng , ông đã lạc vào một thế giới cổ tích . Ông đã đặt tên cho hòn đảo này là Đảo Rùa . Tiếng Tây Ban Nha đảo rùa có nghĩa là Galapagos .

Quần đảo này được hình thành do các vụ núi lửa phun cách nay 3 triệu năm . Quần đảo Galapagos bao gồm hơn 100 hòn đảo , trong đó có 13 đảo lớn . Vì nằm ở xích đạo , vừa mang tính nhiệt đới , vừa ôn đới , lại hàn đới , nên động thực vật vô cùng phong phú . Loài rùa khổng lồ còn sót lại trên hòn đảo này như chứng tích hình thành đảo .

Nghiên cứu của các nhà khoa học khẳng định rằng , quần đảo này đã được bọn cướp biển trú ngụ từ nhiều thế kỷ trước . Bọn cướp biển đã săn bắt những chú rùa khổng lồ chậm chạp này làm thức ăn .

Vào thế kỷ 19 , nhà sinh học Darwin đã tìm đến hòn đảo này . Điều ông phát hiện ra , ấy là ở 12 hòn đảo khác nhau trên quần đảo Galapagos , hình dáng của loài rùa Galapagos cũng khác nhau . Các loài rùa Galapagos trên quần đảo này đều có nguồn gốc rất xa xưa , từ kỷ nguyên tiến hoá thứ 2 . Môi trường sống trên mỗi hòn đảo tách biệt đã biến đổi phần nào bộ dạng chúng .

Những chú rùa Galapagos đã tạo nên cảm hứng giúp Darwin viết nên công trình bất hủ , đó là thuyết tiến hoá . Rùa Galapagos hiện là loài rùa lớn nhất trên cạn . Những chú rùa di chuyển chậm chạp trên quần đảo này nặng 400 kg , dài m . Một số rùa già nặng 500 kg và tuổi đời của chúng tính bằng hàng thế kỷ . Trên quần đảo Galapagos có 3 loài rùa khổng lồ mang hình dạng đặc trưng , gồm loài mai bằng , mai tròn , mai dẹp . Ba giống rùa này vốn có chung một nguồn gốc , nhưng môi trường ba hòn đảo khá khác biệt , nên quá trình tiến hoá khiến chúng có bộ dạng khác nhau . Cả 3 cùng đến từ lục địa , và có hình dáng khác nhau do tác động môi trường của mỗi đảo .

Đảo Pinta rất khô cằn , ít thức ăn , nên Rùa nhỏ hơn , có chiếc cổ dài , đầu nhỏ , mai hình vòm . Những đảo mưa nhiều , độ ẩm cao , cây cối xanh tốt thì Rùa rất to , mai bằng , dẹp , đi lại nặng nề .

Theo các nhà khoa học , những chú Rùa này vốn sống trên cạn , đến từ lục địa . Tuy nhiên , loài Rùa khổng lồ trên lục địa đã tuyệt chủng từ hàng ngàn năm trước . Môi trường tách biệt với con người của đảo quần Galapagos đã bảo tồn được loài Rùa khổng lồ đến ngày nay .

Đảo Isabela , thuộc quần đảo Galapagos vốn có 1 chú Rùa khổng lồ , được các nhà khoa học đặt tên là George cô đơn . Nó là con duy nhất còn sót lại của 1 loài đã tuyệt chủng từ hàng trăm năm trước . Tuy nhiên , rùa khổng lồ George cô đơn đã chết vào năm 2013 , hưởng dương khoảng 100 tuổi .

Ngày nay nhờ khoa học người ta đã giải thích nguyên nhân sinh ra quái thai dị dạng , không chỉ ở loài vật mà kể cả con người . Do đó khi CSVN đi kiện hãng chế tạo Dioxin để đòi bồi thường 2 tỉ USD do chất khai quang mà CS gọi là chất độc màu da cam đã thất bại khi bị những lời khai của nhân chứng bên bị cáo chứng minh quái thai là do môi sinh và đời sống tinh thần . Nguyên đơn chấp nhận thua và hạ 2 tỉ xuống 200 nghìn , toà vẫn phán quyết 0 cent . Tội nghiệp cho 3 bà Bác Sĩ Tiến Sĩ Thạc Sĩ của nguyên đơn mang tiếng làm chứng gian vì đã nói không đúng màu sắc và nói sai cách sử dụng dioxin ( BS Dương Quỳnh Hoa ) . Không rõ trong vụ này 3 nhân vật đỉnh cao ngốn bao nhiêu tiền của dân .

Qua các công trình nghiên cứu của khoa học , chúng ta thấy những điều đặc biệt của rùa Hồ Gươm chẳng có gì lạ . Cái lạ là người Việt ưa lợi dụng cơ hội để hô hoán câu khách hay đánh lạc hướng dư luận theo ý đồ nào đó mà thôi .

Thực tế ngày nay , Tháp Rùa – Hồ Gươm vẫn được ca ngợi như báu vật trân quí của Nghìn Năm Thăng Long , là niềm tự hào đích thực của Hà Nội của Việt Nam chứ không phải giai điệu tự hào vớ vẩn .

* * *

( 1 ) Trước khi được sang Hoa Kỳ định cư ( 1993 ) , tôi đánh liều đi Hà Nội , vì cứ nghĩ ra đi là vĩnh viễn không về . Tôi thật sự hoà mình vào bầu không khí của Hà Nội đã ăn sâu trong tâm trí tôi những ngày còn thơ dại , những ngày chỉ được theo chân các nhà văn ( TLVĐ ) qua trí tưởng tượng để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những Hồ Gươm , đường Cổ Ngư ( Thanh Niên ngày nay , một cái tên vô duyên , vô nghĩa nhất trên đời ) , đê Yên Phụ , chợ Đồng Xuân , làng Ngọc Hà … tuyệt vời cho tuổi trẻ ngày ấy . Nay được đứng bên hồ Gươm cho dù dưới chân toàn phân và rác , tôi cũng chẳng trách cứ gì cảnh vật , đấy là do chủ nhà không biết của đấy thôi . ( 2 ) Có người cho rằng nhà nước ta làm to chuyện rùa để đánh lạc hướng dư luận , trong lúc có những vấn đề lớn của đất nước cần quan tâm . Hơn nữa , chủ trương chung dễ thấy là vấn đề mê tín càng ngày càng được mở rộng nên rùa cũng được phong Cụ Rùa . ( 3 ) Rùa ăn chay , nghe kinh trang 56 QHQOK tập 12 .

Trần Công Nhung / Viễn Đông 2015/10/02  trannhungcong46@gmail.com 

Partager :

• Twitter
• Facebook

Like Loading...

Related