Thi Hành án Tử Hình: Tiêm Thuốc độc Hay Dựa Cột? - CAND

Ngày 24/5, tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khoá XII, các đại biểu thảo luận về Dự luật thi hành án hình sự bỏ hình thức xử bắn đối với tử tù, thay vào đó là hình thức tiêm thuốc độc. Đây là vấn đề được nhiều người quan tâm, trong số đó có rất nhiều người đồng tình với dự luật này, bởi việc thi hành án tử hình bằng hình thức bắn trong suốt nhiều năm qua đã bộc lộ những bất cập và cần được thay đổi theo hướng nhân đạo hơn. Tuy nhiên, vẫn có đại biểu đề nghị giữ lại xử bắn để răn đe đối với loại tội phạm đặc biệt nguy hiểm.

Tiêm thuốc độc nhân đạo hơn

Theo Đại tá Nguyễn Thanh Hùng, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Trưởng phòng Cảnh sát Bảo vệ và Hỗ trợ tư pháp, Công an thành phố Đà Nẵng, người có trên 20 năm làm nhiệm vụ thi hành án tử hình, cho biết: những tên tội phạm mất hết nhân tính, bị nhà nước tước bỏ quyền sống thì phải loại trừ chúng ra khỏi đời sống xã hội. Tuy nhiên, công tác thi hành án tử hình như hiện nay chỉ có một hình thức duy nhất là đưa tội phạm ra pháp trường và kết thúc bằng 5 phát súng dài, một phát súng ngắn (viên đạn ân huệ) xem ra còn nhiều bất ổn.

Một thực tế ở Đà Nẵng là mỗi khi có lệnh thi hành án tử hình, chúng tôi phải chọn đội thi hành án gồm 10 người là những đồng chí khỏe mạnh, có chiều cao, trí lực tốt, chưa có vợ, hoặc gia đình không có người ốm đau. Nếu có vợ, con thì không chọn đồng chí vợ đang mang bầu hoặc đang nuôi con nhỏ... và động viên anh em không được tiết lộ nhiệm vụ cho người thân và gia đình biết. Sau đó tổ chức cho anh em dựng hình nộm tập bắn, công tác tư tưởng, rồi mới ra pháp trường thi hành nhiệm vụ.

Từng chỉ huy thực hiện án tử hình, tôi thấy, tại pháp trường tất cả những cán bộ chiến sĩ được phân công thi hành án tử hình đều hoàn thành tốt nhiệm vụ, không hề nao núng trước tội phạm. Nhưng sau khi thực hiện xong công việc, vẫn có người không tránh khỏi bị ám ảnh, có đồng chí cả tuần về căng thẳng, không ngủ được.

Bản thân tôi có những vụ bắn cách đây 25 năm mà vẫn như mới bắn ngày hôm qua, hình ảnh diễn ra ở pháp trường vẫn y nguyên. Trên pháp trường, Hội đồng thi hành án thì ngồi rất xa, trước khi bắn, chúng tôi phải chạy một khoảng đường khá dài để báo cáo. Sau khi trở về vị trí chỉ huy bắn xong, người chỉ huy lại tiến sát tử tù để bắn viên cuối cùng, nhiều lần bắn viên cuối cùng, máu tử tội còn văng cả vào súng, vì thế mà người chỉ huy là căng thẳng nhất. Có người trong hội đồng thi hành án, mặc dù ngồi rất xa, nhưng khi nổ súng còn quay mặt đi, không dám nhìn…

Đối với tử tội, qua thực tế hàng chục năm cho thấy, tính răn đe, trấn áp tội phạm được thể hiện ngay ở bản án tử hình mà tòa tuyên án chứ không phải bởi hình thức bắn ở ngoài pháp trường. Mặt khác, hiện nay việc bắn tử tù chủ yếu vào lúc rạng sáng, không thông báo rộng rãi trong nhân dân, nên nếu nói xử bắn để răn đe là không còn phù hợp.

Một thực tế ở Đà Nẵng, mỗi khi thi hành án tử hình thì con nít xem đông hơn người lớn, khi đạn nổ chúng còn vỗ tay cười đùa rất phản cảm. Còn đối với tử tội, từ khi dẫn giải ra pháp trường đến khi dựa cột, rồi tuyên án, đến lúc bắn chưa chết ngay... tất cả thời gian đó là khá nặng nề và day dứt với cả tử tù và người thân của tử tù. Không ít những người thân của tử tù như cha, mẹ, anh chị em ruột thịt… nhìn những người trực tiếp thi hành án tử hình bằng con mắt không thiện cảm. Rõ ràng, thi hành án tử hình bằng hình thức bắn vẫn là nỗi đau cho những người còn lại. Theo Đại tá Nguyễn Thanh Hùng thì thay hình thức này bằng hình thức tiêm thuốc độc là nhân đạo hơn.

Theo đồng chí Thượng tá Phạm Thanh Sương, Phó phòng Cảnh sát Bảo vệ và Hỗ trợ tư pháp, Công an TP Đà Nẵng thì tại TP Đà Nẵng, vào năm 1989-1990, có một trường hợp chiến sĩ được chọn vào đội thi hành án tử hình, trong lúc đang tập luyện thì vợ biết được nhiệm vụ đã kiên quyết không cho chồng tham gia, tình thế buộc lãnh đạo phải thay đồng chí khác. Ngoài ra thì việc bảo vệ pháp trường, bảo vệ xác phạm nhân trong suốt cả một tuần sau khi thi hành án là những việc làm rất mệt mỏi về tinh thần cho cán bộ chiến sĩ. Cũng theo đồng chí Sương thì chọn hình thức tiêm thuốc độc là ưu việt nhất.

TP HCM là địa phương có số phạm nhân bị tuyên án tử hình nhiều nhất. Trong thời gian trước đây, nhiệm vụ thi hành án tử hình được giao cho một đội "hành quyết". Thời gian gần đây, nhiệm vụ này được phân công luân phiên cho các chiến sĩ Phòng Cảnh sát Bảo vệ và Hỗ trợ tư pháp thực hiện. Cũng như các địa phương khác, hầu hết các vụ thi hành án đều thực hiện vào sáng sớm. Trước 5h sáng, đã phải hoàn tất mọi thủ tục như xuất phạm, lập danh chỉ bản, cho tử tù ăn xôi gà hay bánh bao, uống nước ngọt, hút thuốc lá. Sau 5h30’, tử tù được áp giải lên xe ra pháp trường. Việc hội đồng thi hành án đọc bản án và bắn đều thực hiện trước thời gian từ 7h sáng.

Tuy nhiên, từ chiều hôm trước, một lực lượng vũ trang đã phải làm nhiệm vụ kiểm tra, rà soát pháp trường để tránh mọi bất trắc. Sau đó pháp trường được bàn giao cho đội cảnh sát bảo vệ thực hiện việc bảo vệ suốt đêm cho tới khi thi hành án tử hình.

Ngay sau khi bắn tử tù, đội thi hành án lên xe rời pháp trường để thân nhân tử tù không thấy mặt anh em. Phần việc chôn cất được khoán cho đội đạo tỳ ở địa phương do một nhóm công nhân đảm nhiệm. Công tác bảo vệ pháp trường sau khi thi hành án được giao cho Công an quận 9.--PageBreak--

Trên thế giới có 89 quốc gia đã huỷ bỏ án tử hình, 74 quốc gia vẫn còn áp dụng án tử hình. Một thực tế là án tử hình vẫn là biện pháp ngăn cản tội ác hiệu quả nhất. Có nhiều hình thức tử hình trên thế giới như: tiêm thuốc độc, ngồi ghế điện, xử bắn, làm ngạt và ghê hơn là ném đá cho đến chết... Tại các nước châu Á, tử hình chủ yếu tiến hành bằng xử bắn, phương pháp này gây ra cái chết nhanh chóng và ít đau đớn cho nạn nhân. Tuy nhiên như chúng tôi đề cập ở trên thì xử bắn xem ra ngày càng bất cập hơn so với các biện pháp khác.

Tại Mỹ, hình thức tử hình bằng cách tiêm thuốc độc được áp dụng tại 37 bang. Một thực tế tại Mỹ thì việc thi hành án tử hình bằng tiêm thuộc độc vẫn có những rắc rối xảy ra. Romell Broom, 53 tuổi bị kết án tử hình và giam tại nhà tù Lucasville bang Ohio. Ngày 15/9/2009, lúc 2h sáng, Broom được đưa vào phòng thi hành án. Sau hơn hai giờ đồng hồ, toán y tế thực thi việc tiêm thuốc độc đã làm mọi cách để tìm tĩnh mạch tiêm thuốc độc vào mạch máu của Broom nhưng không thể. Nhiều lần, y tá đâm trúng vào xương tử tù và gây ra những đau đớn kéo dài cho Broom suốt 2,5 giờ đồng hồ. Đến khoảng 4h mà vẫn không tìm được mạch máu tử tù, giám đốc nhà tù buộc phải cho ngưng thi hành án đối với tử tù, và Broom là người đầu tiên thoát chết trong phòng thi hành án tại Mỹ từ năm 1946.

Xác tử tù giải quyết thế nào?

Cũng trong ngày 24/5, tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khoá XII, trong phần thảo luận về Dự luật thi hành án hình sự bỏ hình thức xử bắn đối với tử tù thì một vấn đề liên quan: có cho thân nhân nhận xác của tử tù hay không, cũng được các đại biểu quan tâm.

Một thực tế là trước năm 1974, tại một tỉnh phía Bắc, sau khi thi hành án, một gia đình đã đem xác tử tù đến thẳng trụ sở UBND xã để làm áp lực với chính quyền. Sau sự kiện đó, từ năm 1974, Bộ Công an đã có chỉ thị quy định, xác tử tội phải được chôn tại pháp trường. Từ đó đến nay, xác tử tù được cơ quan thi hành án chôn cất và bảo vệ. Sau 3 năm mới cho gia đình cải táng mang hài cốt về quê hương. Một thực tế khác là ở nhiều tỉnh Nam Bộ, theo phong tục tập quán thì người chết được "đào sâu, chôn chặt", không cải táng. Vì thế việc xác tử tù chôn ở pháp trường sẽ là một khó khăn cho gia đình nạn nhân.

Ở TP HCM, pháp trường và nghĩa trang tử tù được đặt tại phường Long Bình, quận 9. Từ nhiều năm qua, tại nghĩa địa tử tù này đã nhiều lần xảy ra việc trộm xác tử tù. Xuất phát từ việc gia đình tử tù không muốn thân nhân của mình nằm lại nghĩa địa "tiếng tăm" này và muốn đưa xác người chết về quê. Một số đối tượng là đạo tỳ làm nghề chôn cất tử tù đã lợi dụng để làm khó gia đình các nạn nhân. Số tiền mà các gia đình phải chi ra nhiều ít tuỳ theo tên tuổi phạm nhân. Trong số tử tù thì Tăng Minh Phụng, Phạm Huy Phước, Năm Cam… mỗi gia đình cũng phải chi ngót trăm triệu cho đạo tỳ.

Chúng tôi đã có lần điện thoại liên lạc với một đạo tỳ và yêu cầu đưa xác một tử tù ra một tỉnh miền Bắc, gã này đồng ý thực hiện từ việc mua quan tài, đồ tẩm liệm đến việc bốc xác, liên hệ bệnh viện xin giấy phép vệ sinh dịch tễ, đóng vào hòm thiếc và vận chuyển ra tận địa phương cần đến. Tuy nhiên sau đó do nghi ngờ nên chúng cắt liên lạc.

Năm 1998, Công an quận 9, TP HCM bắt được một vụ trộm xác tử tù. Xác tử tù được xác định là Phạm Huy Phước nguyên Giám đốc Công ty TAMEXCO được người nhà bốc lên và tẩm liệm lại và đang vận chuyển bằng ôtô ra khỏi khu vực trường bắn. Lực lượng Công an không dám mang "tang vật" về trụ sở Công an hay một nơi nào khác mà phải thay nhau canh giữ tại hiện trường. Sau khi báo cáo, xin ý kiến các đơn vị chức năng, đến chiều tổ chốt giữ cũng được lệnh cho phép thân nhân mang xác nạn nhân về địa phương mai táng. Sau vụ việc đó đến nay, không còn vụ bắt giữ nào tương tự xảy ra.

Ngày 3/6/2004, Năm Cam và 4 đàn em khác là Châu Phát Lai Em, Nguyễn Việt Hưng, Nguyễn Hữu Thịnh, Phạm Văn Minh (Minh bu) bị xử bắn tại pháp trường Long Bình, quận 9, TP HCM. Sau đó vài ngày, người ta chỉ thấy phần mộ của Nguyễn Việt Hưng còn nằm lại nghĩa địa vì gia đình Hưng ở miền Bắc, còn phần mộ Năm Cam và 3 đàn em khác đã bị đào lên, lấy xác đem đi nơi khác…

Năm 2004, Công an TP HCM cũng đã khám phá và bắt một số đối tượng trong đường dây trộm xác tử tù. Tuy nhiên sau đó, tình trạng trộm xác tử tù vẫn diễn ra. Theo đánh giá của người dân thì hiện nay, tại nghĩa địa tử tù ở Long Bình, quận 9, TP HCM có trên 70% xác tử tù bị trộm.

Như vậy, việc cho thân nhân nhận xác tử tù ngay sau khi hành quyết là không thể. Việc chôn cất chôn xác tử tù tại pháp trường cũng đang có những bất cập. Có ý kiến cho rằng, nên hoả thiêu xác tử tù và sau một thời gian sẽ cho gia đình nhận tro cốt xem ra đây cũng là một ý kiến hay, vừa đảm bảo vệ sinh và vừa không gây phiền hà cho gia đình nạn nhân. Tuy nhiên, tất cả vẫn còn chờ đại biểu Quốc hội xem xét biểu quyết dự luật này